گزارش
عوارض محبوب‌ترین مٌسکن ایرانی‌ها
استامینوفن، پرمصرف‌ترین داروی ضددرد در کشور است اما به چند دلیل آسیب جدی به کبد وارد می کند
مریم سرخوش-روزنامه‌نگار
محبوب‌ترین و پرمصرف‌ترین مُسکن ایرانی‌ها هم عوارض جدی دارد، «استامینوفن» که سال‌هاست به‌عنوان یک داروی کم‌عارضه برای هر دردی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ از درمان علائم سرماخوردگی، سرفه و آنفلوآنزا تا کاهش تب و تسکین دردهای‌ناشی از سردرد، گرفتگی‌های عضلانی، دوره قاعدگی، گلودرد، دندان درد و کمردرد. آمار مصرفش هم در ایران بالاست. گفته می‌شود که مصرف سالانه استامینوفن در ایران بیش از یک میلیارد قرص است و سال گذشته هم سازمان غذا و دارو استامینوفن را در فهرست پرمصرف‌ترین داروهای کشور اعلام کرد؛دارویی که هم بدون نسخه (OTC) عرضه می‌شود و هم قیمت آزاد آن خیلی بالا نیست؛ چیزی حدود 10هزار تومان برای هر ورق. اما حالا یک توصیه جدی از سوی اداره مواد غذایی و دارویی ایالات متحده آمریکا (FDA) مطرح شده‌است و آن عوارض جدی استفاده بیش از حد از استامینوفن‌ها، چون نه‌تنها دارویی با همین نام انحصاری، بلکه صدها داروی دیگر هم حاوی استامینوفن هستند و می‌توانند میزان مصرف روزانه و احتمال نیاز به پیوند کبد و بروز مرگ را افزایش دهند.
زنان بیشتر استامینوفن مصرف می‌کنند
چندی پیش ایرج خسرونیا، رئیس جامعه متخصصان داخلی به سیناپرس اعلام کرده بود «سرانه مصرف داروهای مُسکن در ایران از تمام کشورها بیشتر است و به‌دلیل ارزان بودن این داروها، در همه خانه‌ها چند ورق از آن‌پیدا می‌شود. خانم‌های ایرانی هم بیشتر از آقایان مصرف‌کننده استامینوفن هستند و هر درد ساده‌ای را با این دارو برطرف می‌کنند چون فرهنگ غلط عوارض کمتر آن در جامعه رواج یافته.» او به مضر بودن تمامی داروهای مٌسکن هم اشاره کرده و گفته بود «مٌسکن‌ها عوارضی روی سیستم گوارش دارند و موجب کم‌خونی، میکروب کبدی و عارضه‌هایی برای مخاط معده می‌شوند.»
حالا اما FDA اعلام کرده که نه‌تنها داروهایی با نام انحصاری استامینوفن بلکه بیش از 600داروی دیگر - چه نسخه‌ای و چه بدون نسخه (OTC)- حاوی استامینوفن‌ها هستند و برای تسکین دردهای مختلف و کاهش تب، تجویز یا به‌صورت خودسرانه مصرف می‌شوند. آنها توصیه کرده‌اند که هنگام استفاده از یک دارو یا ترکیبی از داروهای حاوی این دارو دقت کنید که از حد مجاز روزانه استامینوفن تجاوز نکنید چون مصرف دقیق و صحیح این داروها می‌تواند بی‌خطر و مؤثر باشد، اما مصرف بیش از حدآنها منجربه آسیب شدید کبدی و حتی اوردُز خواهد شد.
دلایل آمار بالای مصرف استامینوفن
این که استامینوفن‌ها شناخته‌شده‌ترین و پرمصرف‌ترین مٌسکن‌های موجود در کشور هستند و عوارضی هم دارند را راضیه کشاورز ملکی، سرپرست گروه تجویز مصرف منطقی و اطلاع‌رسانی فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو هم تأیید می‌کند. او در توضیح بیشتر به همشهری می‌گوید: «این دارو به‌صورت عام به‌عنوان داروی ضددرد رایج است که با تجویز پزشک یا مصرف غیرمنطقی برای دردهای مختلف یا کاهش تب در کودکان و بزرگسالان از آن‌استفاده می‌شود. اما نکته مهم اینجاست که استامینوفن‌ها نباید برای هر درد و التهابی استفاده شوند چون یکی از جدی‌ترین عوارض همین بحث آسیب به کبد است. استامینوفن در کبد متابولیزه و منجر به سیروز کبدی یا از بین رفتن سلول‌های کبد می‌شود.» کشاورز درباره دلایل آمار بالای مصرف این دارو در کشور عنوان می‌کند: «استامینوفن‌ها بدون نسخه هم قابل تهیه هستند و به همین دلیل زیاد استفاده می‌شوند. مردم این دارو را به‌عنوان یک مُسکن کم‌عارضه می‌شناسند، درحالی‌که مصرف غیرمنطقی‌آن می‌تواند عوارض متعددی داشته باشد.» این کارشناس درباره توصیه FDA به‌وجود استامینوفن در سایر داروها هم توضیح می‌دهد: «برخی داروها در ترکیب‌شان استامینوفن دارند. ازجمله داروی سرماخوردگی «ادالت کلد» که از داروهای مختلف تشکیل می‌شود و استامینوفن هم دارد. نووافن و کلداستاپ هم حاوی استامینوفن است. زمانی که بیمار چند دارو را به‌صورت همزمان استفاده می‌کند، اگر حاوی استامینوفن باشند، میزان مصرف را افزایش می‌دهد که آسیب‌زاست.» او توصیه می‌کند: «فرهنگ مصرف دارو در کشور ما به‌گونه‌ای است که مردم برای دردهای ساده به پزشک مراجعه نمی‌کنند و به داروخانه می‌روند. در این حالت بهترین توصیه این است که از مشاوران داروساز کمک بگیرند و برای خرید دارو، عوارض و ترکیباتی که دارد، توضیح بخواهند. اینکه داروی مدنظرشان چه کاربرد یا چه تسکینی دارد.»
6 راهکارهایی برای جلوگیری از مصرف زیاد استامینوفن‌ها
بیش از یک داروی OTC حاوی استامینوفن در روز مصرف نکنید مگر آنکه‌از سوی متخصص مراقبت‌های بهداشتی تجویز شده باشد
بسیاری از داروها می‌توانند حاوی استامینوفن باشند بنابراین از میزان موجودی این ترکیب در داروی مصرفی آگاه باشید
در زمان تجویز یا خرید دارو از پزشک یا مسئول دارو سؤال کنید که آیا حاوی استامینوفن است یا خیر؟
در بروشور داروها هم ترکیبات آنها نوشته می‌شود و می‌توانید از وجود استامینوفن مطمئن شوید
کلمه استامینوفن همیشه به‌طور کامل نوشته نمی‌شود. اختصاراتی مانند APAP، استامینوف، استامینوپ، استامین و استام هم ممکن است به جای آن استفاده شود
به هیچ عنوان اطلاعات دارویی را با جست‌وجو در اینترنت کسب نکنید چون می‌تواند نادرست و گمراه‌کننده باشد
مکث
تنها راه مقابله با مصرف بیش از حد قرص‌های مُسکن فرهنگسازی‌آن است به‌طوری که باید عوارض ناشی از مصرف خودسرانه داروها به‌ویژه قرص‌های مُسکن به افراد تذکر داده شود.
در همینه زمینه :
