برایم مهم نیست که حتما ً نقش‌اول باشم

شقایق عرفی‌نژاد

فیلم «پروین» با اسم قبلی «معجزه پروین»، در کنار پرویز‌خان و آسمان غرب یکی از فیلم‌های زندگینامه‌ای جشنواره چهل و دوم است. این فیلم با کارگردانی محمدرضا ورزی، زندگی پروین اعتصامی، شاعر نامدار ایرانی است و بخشی از زندگی او را تصویر کرده است. نقش پروین را در این فیلم، مارال بنی‌آدم، بازیگری که بیشتر به‌خاطر کارهای تئاتری‌اش می‌شناسیم، بازی کرده و می‌گوید برایش تجربه خوبی برای شناخت این شاعر معاصر بوده است. این فیلم محصول بنیاد فارابی و وزارت میراث فرهنگی است و به جز مارال بنی‌آدم، آزیتا حاجیان، محمدرضا شریفی‌نیا، حسین پاکدل، محمد علی نجفی، امیرحسین صدیق، رامین ناصر‌نصیر، رضا فیاضی، بیژن بنفشه‌خواه، یوسف صیادی، حسام نواب‌صفوی و ملیکا شریفی‌نیا در آن بازی می‌کنند. با مارال بنی‌آدم درباره این فیلم و بازی در نقش پروین صحبت کرده‌ایم.

بعد از فیلم در «آغوش درخت»، حالا در فیلم پروین بازی کرده‌اید. از انتخاب نقش‌هایتان بگویید. اینکه وقتی نقشی به شما پیشنهاد می‌شود اصولا به جز فیلمنامه، نقش اول یا دوم‌بودن برایتان مهم است یا به‌طور کلی به نقش علاقه‌مند می‌شوید و بعد می‌پذیرید در فیلم حضور داشته باشید؟
من اعتقاد دارم حتی یک پلان در یک فیلم یا یک قسمت یا سکانس در یک‌سریال می‌تواند آنقدر به دیده‌شدن بازیگر کمک کند که لازم نباشد از ابتدا تا انتهای فیلم یا یک‌سریال حضور داشته باشد، یا حتی تئاتر. این به توانایی بازیگر برمی‌گردد که بتواند نقشی را که به او پیشنهاد می‌شود، بسازد. به همین دلیل برای من مهم نیست نقش اول باشم. من نقشی را قبول می‌کنم که تأثیرگذار باشد و برایم چالش داشته باشد. چند وقت پیش یکی از همکاران، من را برای بازی در یک‌سریال در شبکه نمایش خانگی دعوت کرد که جزو نقش‌های اصلی بود. بازیگرانی هم که قرار بود با آنها بازی داشته باشم، همه بازیگران چهره بودند. ولی من نقشی را دوست داشتم که شاید بازی کمتری داشت و با بازیگران چهره هم رودررو نبود، چون به‌نظر خودم من را به چالش می‌کشید. احساس می‌کردم برای من آزمایش بزرگی است اگر بتوانم در آن نقش دیده شوم. در نهایت با هم به نتیجه نرسیدیم و این اتفاق نیفتاد، ولی برای من مهم است که نقشی که بازی می‌کنم به من انگیزه بدهد تا توانایی‌هایم را نشان بدهم و در آن نقش تا جایی که توان داشته باشم، بدرخشم.

از بازی در معجزه پروین بگویید.
پروژه پروین در حال پیش تولید بود که به من پیشنهاد بازی در آن را دادند. قرار بود در سریال زخم‌کاری همکاری داشته باشم و حتی 3سکانس هم بازی کرده بودم، ولی از آنجا که روند فیلمنامه در فصل سوم تغییراتی کرد که باب میل من نبود و احساس کردم هیچ چالشی برای من نخواهد داشت، صحبت کردم و دلایلم را توضیح دادم و آنها هم پذیرفتند و از کار بیرون آمدم. بعد از آن دوباره از پروژه پروین با من تماس گرفتند و متوجه شدند دیگر در زخم‌کاری نیستم و از من دعوت کردند در این فیلم بازی کنم.

برای رسیدن به نقش چه کار کردید؟
 این پروژه باعث شد ارادتم به یکی از شاعران مهم کشورم خیلی بیشتر شود. چون فوق‌العاده زیاد درباره او تحقیق و مطالعه کردم. تمام شعرهای او را خواندم. از دوستان محققم کمک گرفتم و مطالب مهمی به دستم رسید. حتی سر مزارش رفتم و از او کسب اجازه کردم که بتوانم نقشش را بازی کنم. او بسیار انسان بزرگ و تأثیرگذاری بوده است. حتی بعضی از تحقیقات من در فیلمنامه هم درنظر گرفته شد.

برای اینکه از نظر ظاهری به پروین اعتصامی نزدیک شوید، چه روندی طی شد؟
از نظر ویژگی‌های ظاهری من شبیه پروین اعتصامی ‌نیستم و برای اینکه به نقش از نظر چهره نزدیک شود، با تیم حرفه‌ای گریم، آقای خلج و مجریانشان خیلی بحث و گفت‌وگو داشتیم. از آنها خواستم برایم از پروگ استفاده نکنند و موهای خودم را کوتاه کنند و ابروهایم را کامل تیغ بزنند. از طرف دیگر از آنجا که صورت من خیلی تکیده‌تر از صورت پروین اعتصامی‌ بود، با یک متخصص تغذیه‌ صحبت کردم و حتی با مشاوره یک متخصص پوست و زیبایی،  فیلر تزریق کردم تا صورتم پرتر شود. باز هم می‌گویم واقعا برای اینکه شبیه پروین اعتصامی ‌شوم، گروه گریم زحمت زیادی کشیدند.

از کار با آقای ورزی بگویید.
با آقای ورزی هیچ آشنایی نداشتم. وقتی برای نخستین‌بار با او ملاقات کردم، برخورد بسیار خوشایندی داشت. او انسان بسیار خوش‌اخلاق و بامطالعه و کارگردان بسیار خوبی است. خیلی هم در روند شکل‌گرفتن این نقش به من کمک کرد و از او واقعا متشکرم. به‌خودش هم گفتم خیلی خوشحالم که با شما آشنا شدم و همکاری کردم. چون کارگردان دقیق و انعطاف‌پذیری است. او درک بالایی دارد و جدا از کارگردانی، حال خوب کل تیم برایش مهم است. به همین علت هیچ نوع تنش و سختی در این کار نداشتم. روزی هم که کار تمام شد آنقدر ناراحت بودم که انگار دارم از خانواده‌ام جدا می‌شوم. گروه هم گروه بسیار خوبی بود. چه کسانی که پشت صحنه بودند و چه گروه بازیگران.

در این سال‌ها به پرتره شاعران زن در قالب فیلم و سریال چندان پرداخته نشده است. به‌نظرتان این نوع فیلم‌ها می‌تواند مخاطب امروز را جذب کند؟
خیلی زیاد. در مورد پروین می‌توانم بگویم علاوه بر ساخت دراماتیک زندگی پروین اعتصامی، این مهم است که او در دورانی زندگی می‌کرده که زنان اجازه حضور در حوزه‌های مختلف اجتماعی را نداشتند و تمام جامعه انگار برای مردان ساخته شده بود. پروین اعتصامی ‌تابوشکنی می‌کند و این کار را هم با اتکا به ادبیات و شعرش انجام می‌دهد. در آن زمان ما شعرای مرد بزرگی داشتیم، ولی پروین اعتصامی ‌به‌عنوان یک زن تمام مسائل اجتماعی و سیاسی را در شعرش مطرح می‌کند. همین است که او را تا امروز ماندگار کرده است. وقتی دیوان پروین را ورق می‌زنید، می‌بینید از هر مسئله‌ اجتماعی با تمام جزئیات صحبت کرده است و چیزی نبوده که از دیدش پنهان مانده باشد یا برایش دغدغه نباشد.
من بعد از اینکه قبول کردم این نقش را بازی کنم، با خودم فکر می‌کردم چرا پرداختن به یک انسان بزرگ و اندیشمند مثل پروین اعتصامی در قالب فیلم ‌دارد دیر انجام می‌شود؟ چرا در درس ادبیات در مدرسه آنطور که باید به او پرداخته نشده است؟ به‌نظرم در دانشگاه و مدرسه باید یک واحد را به شعرا اختصاص دهند که تاریخ ما را در شعرهایشان تصویر کرده‌اند. چقدر خوب است که ما به‌عنوان یک ایرانی بدانیم بزرگانی هستند که جلوتر از زمان خودشان بوده‌اند.

شما از بازیگران شناخته‌شده تئاتر هستید. حضور در مدیوم‌های دیگری مثل سینما و تلویزیون تا امروز برایتان چطور تجربه‌ای بوده است؟
به‌عنوان یک بازیگر احساس می‌کنم یک رسالتی دارم. جدا از اینکه بازیگری حرفه من است، همیشه به آن به چشم یک رسالت نگاه کرده‌ام. برایم مهم بوده بتوانم نقش تأثیرگذاری را چه در تئاتر و چه در تصویر بازی کنم که ماندگار باشد. تمام تلاشم این است و همانطور هم که اول گفت‌وگو گفتم، اصلا برایم مهم نیست زیاد و پشت سر هم کار کنم. برای من نقش‌هایی که بازی می‌کنم بسیار مهم هستند و تا به امروز هم تلاش کرده‌ام در این روند اشتباه نکنم. شاید یکی دو بار نقش‌هایی را که نباید، قبول کرده‌ام و در فیلم‌هایی بازی کرده‌ام که فیلمنامه‌های ضعیفی داشته‌اند یا در زمان فیلمبرداری تغییرات زیادی کرده‌اند، ولی برایم تجربه شده تا دیگر تکرار نشود. همیشه به این فکر می‌کنم که نقش‌های ماندگار بازی کنم.
 احترام زیادی هم برای بازیگری در هر مدیومی‌ قائل هستم، ولی به‌نظرم بازیگری در تئاتر واقعا سخت‌تر از بازی جلوی دوربین است.