لاله‌زار، نفت، مصدق

ناهید پیشور

1یکی از مهم‌ترین فیلمسازان برآمده از تحولات سینمایی دهه 60 که در تأسیس بنیاد سینمایی فارابی در سال۶۲ نمود یافت و چهره شاخص سینمای نوین ایران در دهه60 بود، مسعود جعفری جوزانی است که نخستین فیلم بلند سینمایی‌اش را سال۶۳ با سرمایه‌گذاری بنیاد فارابی در حالی کارگردانی کرد که بیشتر عواملش در پشت و جلوی دوربین، چهره‌های تازه نفس سینمای ایران بودند. پشت دوربین تورج منصوری و محمود کلاری و جلوی دوربین حمید جبلی. علی نصیریان به جا مانده از موج نوی سینمای ایران در دهه50، بازیگر اصلی فیلم بود. همه آنچه درباره مضامین ارزشمند انسانی فیلم‌های ایرانی در فستیوال‌های جهانی مطرح شد، با فیلم «جاده‌های سرد» مصداق یافت. سینمایی که نام ایران پس از انقلاب را در جشنواره‌های بین‌المللی بلندآوازه کرد و تفاوت محسوسی با سینمای عامه‌پسند داشت. ماموریت معمار سینمای نوین ایران برای تغییر نسل سینماگران و تربیت تکنسین‌های جوان برای ارتقای سطح کیفی سینما، با نمونه‌هایی چون «جاده‌های سرد» مسعود جعفری جوزانی معنا یافت. استقبال در جشنواره فیلم فجر و تأیید منتقدان، نشانه‌ای آشکار از موفقیت مسعود جعفری‌جوزانی در نخستین ساخته بلند سینمایی‌اش بود. کارگردانی که در سانفرانسیسکو کارشناسی ارشد فیلمسازی گرفته بود و از آرمانگرایان تحصیلکرده سینمای دهه60 بود. استحکام سینمایی وسترن ایرانی «شیرسنگی» نشان داد موفقیت «جاده‌های سرد» اتفاقی نبوده است و قرار نیست مسعود جعفری جوزانی مثل خیلی از هم‌نسلانش در سایه موفقیت فیلم اولش قرار گیرد. در جشنواره هفتم و در حضور فیلم‌هایی چون «سرب»، «دیده‌بان»، «عروسی خوبان» و «بایسیکل ران»، فیلم «درمسیر تندباد» ساخته مسعود جعفری‌جوزانی، برگزیده جشنواره شد. این آخرین موفقیت بزرگ جعفری‌جوزانی در دهه 60 بود و پس از آن ۱۱سال طول کشید تا با «بلوغ» جایزه ویژه هیأت داوران هجدهمین جشنواره فیلم فجر را به خانه ببرد.

2 مسعود جعفری‌جوزانی را در ابتدای دهه70 با تیتراژ طنزآمیز «ناصرالدین‌شاه آکتور سینما» به‌خاطر می‌آوریم؛ با عنوانی که دوستانش می‌نامیدنش: «عموجان جعفری». جعفری جوزانی تهیه‌کننده فیلم «ناصرالدین‌شاه آکتور سینما» بود؛ همان سال‌هایی که بازگشتش به سینما به‌عنوان کارگردان با فیلم «یک مرد و یک خرس» شکست خورد. سینمای ایران در دهه 70 تن به تغییرات گسترده‌ای داده بود و خیلی از کارگردان‌های موفق دهه 60 در دوران تازه به‌سختی فیلم ساختند و به‌ندرت به موفقیت رسیدند. درام اجتماعی «بلوغ» در اواخر دهه 70، نشانه‌ای برای درک تحولات اجتماعی- سیاسی آن سال‌ها بود‌. پس از آن جعفری‌جوزانی، سال‌های زیادی را برای پروژه‌های دشوار گذراند که مهم‌ترینش سریال «در چشم باد» بود. بازگشت به سینما در دهه90 با فیلم «ایران برگر» خیلی‌ها را شگفت‌زده کرد. یک کمدی روستایی که گیشه موفقی داشت. در سال‌های بعد نام جعفری جوزانی با پروژه‌های فاخری گره خورد که هنوز هیچ‌کدام ساخته نشده‌اند. ساخته شدن «بهشت تبهکاران» را هم باید در امتداد علاقه این فیلمساز به مقوله تاریخ تحلیل کرد.

3 «حسن جعفری، کارمند شرکت نفت آبادان به تهران می‌آید و ناخواسته وارد ماجراهایی می‌شود. داستان این فیلم در زمان ملی شدن صنعت نفت و از سال۱۳۲۹ روایت می‌شود. سالی که احمد دهقان، نماینده مجلس، روزنامه‌نگار و مدیر تئاتر «نصر» توسط حسن جعفری در خیابان لاله‌زار تهران به قتل می‌رسد...» این بخشی از خلاصه داستان فیلم «بهشت تبهکاران» است. فیلمی که فهرست بازیگرانش نشان می‌دهد که پرچهره است: امیرحسین آرمان، لادن مستوفی، سحر جعفری جوزانی، پژمان بازغی، حمید گودرزی، رضا یزدانی، بهنام تشکر، هومن برق‌نورد، حسام منظور، رضا شفیعی‌جم، فریبا متخصص، فخرالدین صدیق‌شریف، اسماعیل خلج، علیرضا جلالی‌تبار، محمدرضا هاشمی و جواد طوسی.

4 «بهشت تبهکاران» یکی از فیلم‌های پرهزینه سینمای ایران است که مسیری طولانی تا رسیدن به پرده سینما طی کرده است؛ ‌فیلمی که سال گذشته در بخش رزرو‌های جشنواره قرار داشت و اعلام شد هر زمان که مراحل تولیدش به پایان برسد در فجر به نمایش گذاشته می‌شود.
«بهشت تبهکاران» جدیدترین اثر بلند سینمایی مسعود جعفری جوزانی به تهیه‌کنندگی فتح‌الله جعفری‌جوزانی و علی قائم‌مقامی در نخستین اکران خود در بخش مسابقه «سودای سیمرغ» در چهل‌ودومین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر روی پرده می‌رود و مقطعی حساس از تاریخ معاصر ایران را به نمایش می‌گذارد و درباره ملی شدن صنعت نفت ایران است.
داستان نفت و تهران قدیم، 2 سال پیش با روایتی از مسعود کیمیایی در «خائن‌کشی» روی پرده نقره‌ای جلوه کرد و حالا نوبت به دیگر مسعود سینمای ایران رسیده است که باید دید با «بهشت تبهکاران» چه تصویری از تاریخ و چه روایتی از تهران ملتهب دوران مصدق ارائه داده است.