روش اتریشی ساخت تونل مترو با بیل و کلنگ نیست!
مهدی اسماعیل‌پور؛ روزنامه‌نگار
پروژه احداث خط11 متروی تهران به‌زودی کلنگ‌زنی خواهد شد؛ به این صورت که عملیات حفاری تونل در قطعه اول این پروژه به روش اتریشی و با ماشین‌آلات مربوطه انجام خواهد شد، اما در فازهای بعدی، اولویت شرکت مترو استفاده از دستگاه حفار مکانیزه یا همان تی‌بی‌ام است. این موضوع و بحث حفاری به روش اتریشی باعث شده تا برخی تصورشان این باشد که حفاری خط11 مترو قرار است با بیل و کلنگ انجام شود!
روش اتریشی، منسوخ شده نیست
همانطور که اشاره شد، برخلاف آنچه بعضا عنوان شده است، روش اتریشی به‌معنای حفاری با بیل و کلنگ نیست. همچنین این روش نه‌تنها در دنیا منسوخ نشده که همچنان به‌عنوان یک روش علمی و به‌روز برای حفاری تونل مترو یا تونل‌های ترافیکی حتی در کشورهای مدرن و صنعتی استفاده می‌شود. حفاری تونل ازجمله تونل‌های مترو با توجه به شرایط و مقتضیات به روش‌های مختلف ازجمله روش اتریشی و حفاری با دستگاه TBM است.
در تمام خطوط مترو از این روش استفاده شده است
با نگاهی به تاریخچه ساخت دیگر خطوط مترو از دهه70 تا به امروز معلوم مي‌شود که حفاری تونل خطوط یک، 2 و 4 کاملا به روش اتریشی (یا دستی) انجام شده است. همچنین غیر از خطوط 5(صادقیه- کرج) و توسعه جنوبی خط یک(تهران- پرند) که رو‌سطحی بودند و اصولا در ساخت و اجرای آنها نیازی به حفاری نبود، در سایرخطوط شامل 3، 6 و 7 نیز مانند خط جدید 11، حفاری ترکیبی از روش اتریشی و دستگاه TBM بوده است. گفتنی است حفر تونل‌های ترافیکی ازجمله تونل‌های بزرگ و پیچیده توحید و نیایش(بلند‌ترین تونل‌های شهری ایران) نیز به روش اتریشی اجرا شده‌اند.
سبک اتریشی؛ روشی برای حفاری تونل‌های شهری
هاشم روحانی، مجری خط۱۱ متروی تهران در مورد آغاز عملیات اجرایی این پروژه و روش اجرای آن می‌گوید: «برای حفاری تونل‌های شهری، معمولا چند روش وجود دارد؛ یکی از این روش‌ها، روش حفاری مکانیزه تمام‌مقطع است که به آن حفاری با دستگاه TBMگفته می‌شود؛ به این صورت که دستگاه ضمن حفاری مسیر، سازه تونل را هم احداث می‌کند.»
مجری خط۱۱ متروی تهران درخصوص حفاری به روش اتریشی هم توضیح داده و می‌گوید: «یک روش دیگر برای حفر تونل، روش اتریشی یا همان NATM است که آن هم با ادوات و ماشین‌آلات حفاری انجام می‌شود، اما تمام‌مقطع نیست. درواقع زمانی از این روش استفاده می‌شود که یا به‌دلیل محدودیت‌های فنی امکان استفاده از دستگاه حفار مکانیزه نیست یا خود دستگاه تی‌بی‌ام موجود نیست؛ زیرا تعداد این قبیل دستگاه‌ها در کشور محدود است.»
اجرای روش اتریشی برای عقب‌نماندن از زمان‌بندی
روحانی با بیان این موضوع که برای حفاری تونل‌های مترو روش موسوم به اتریشی یا دستی به‌معنای استفاده از بیل و کلنگ نیست؛ بلکه این روش هم با ماشین‌آلات و تجهیزات حفاری صورت می‌پذیرد، در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «با توجه به تأکید مدیریت شهری جهت احداث و بهره‌برداری از خطوط جدید در کوتاه‌ترین زمان ممکن، درحال حاضر صرفا قطعه اول خط ۱۱ به‌دلیل الزام رسیدن به زمان‌بندی مورد نظر جهت بهره‌برداری، به روش NATM حفاری خواهد شد. دراین روش که به روش اتریشی معروف است، پیشروی حفاری به‌صورت مرحله‌ای (ابتدا طاق، سپس پله و درنهایت کف‌بند) خواهد بود. بدیهی است عملیات اجرایی سایر قطعات این طرح با اولویت حفاری مکانیزه و به شرط رعایت زمان‌بندی مصوب در دستور کار قرار دارد.»
آشنایی با خط 11 مترو
خط11 مترو از سه‌راه ورامین در منطقه۲۰ شروع شده و پس از تبادل با خط۶ در توسعه جنوبی این خط، با ایستگاه جوانمردقصاب در خط یک مترو نیز تبادل مسافر خواهد داشت.
این خط در ادامه به ایستگاه یاخچی‌آباد در مرز منطقه۱۶ می‌رسد و پس از آن وارد منطقه۱۹ می‌شود. خط11 در ادامه با گذر از میدان مرکزی میوه و تره‌بار و تبادل با خط3 در ایستگاه عبدل‌آباد به سمت خیابان خلیج‌فارس در منطقه۱۸ ادامه مسیر می‌دهد.
خط11 در ادامه به ابتدای منطقه۲۱ و ایستگاه نیک‌پسندی می‌رسد که ایستگاه تبادلی با خط راه‌آهن است. این خط در ادامه مسیر خود با پوشش‌دادن محدوده تهرانسر در نهایت با ورود به منطقه۲۲، در ایستگاه چیتگر به‌صورت مشترک با خط۹ و تبادل با خط۵ به شبکه مترو متصل خواهد شد.
