گزارش
مدیرعامل نخستین استارت‌آپ فضایی خصوصی کشور از روند فعالیت‌های فضایی درایران می‌گوید
فاصله‌ای با دنیا نداریم
مولود غلامی- روزنامه‌نگار
اواخر مهرماه گذشته بود که حسن سالاریه، معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فضایی ایران از شرکتی بازدید کرد که از آن به‌عنوان نخستین مجموعه استارت‌آپی فضایی کشور نام برده می‌شود. مدیرعامل این شرکت، می‌گوید: علاوه بر ساخت ماهواره، در زمینه عقد قرارداد بین‌المللی پرتاب آن هم صف‌شکنی کرده اندتا ایران در این زمینه سریع به اهداف مد نظر برسد ؛ شرکتی که حسین‌شهرابی فراهانی، مدیرعامل استارت‌آپ امیدفضا در گفت‌وگو با همشهری درباره شرکت و فعالیت‌های آن توضیحاتی را ارائه کرده است.
ماهواره‌های‌کوثر و هدهد از
دل فعالیت‌های آن البته با مشارکت دیگر نهادها بیرون آمد. چه شد که تصمیم به راه‌اندازی چنین شرکت دانش‌بنیانی در حوزه هوا فضا گرفتید؟
شرکت امیدفضا در سال1397شروع به فعالیت در حوزه هوافضا کرد. البته درحال حاضر تعدادی شرکت مشابه نیز در این حوزه تشکیل شده است که آنها هم در حال فعالیت هستند، اما بین کار ما و کار آنها تفاوت‌هایی وجود دارد.
چه تفاوت‌هایی؟
نخست اینکه امیدفضا تنها استارت‌آپ خصوصی است که در سطح سامانه کار می‌کند و در سطح سامانه عموما شرکت‌های دولتی یا دانشگاه‌ها فعال هستند. دوم اینکه، برخلاف دیگر شرکت‌های استارت‌آپی که برمبنای تقاضای مشتری، تشکیل می‌شود و اقدام به تولید محصول می‌کنند، ما بدون مشتری و یا انعقاد قرارداد، شروع به‌کار کردیم. شرکت‌های استارت‌آپی معمولا توسط معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری حمایت می‌شوند و امیدفضا نیز در ابتدای فعالیت از تسهیلات شرکت‌های دانش‌بنیان و از این امکانات استفاده کرد. در زمان شروع کار که هنوز مشتری و قراردادی وجود نداشت، حمایت‌ها و تسهیلات معاونت علمی فناوری برای ما بسیار مؤثر بود.
چه زمانی کار ساخت ماهواره را در استارت‌آپ‌تان شروع کردید؟
در سال 1398 با مشارکت 3شرکت دانش‌بنیان دیگر در حوزه هوافضا، کنسرسیوم کوثر را تشکیل دادیم. ماهواره کوثر نخستین ماهواره‌ای است که با همکاری 4شرکت عضو کنسرسیوم ساخته شد و در آستانه پرتاب به فضا قرار دارد. در این کنسرسیوم طبق تقسیم کاری که انجام دادیم، قرار شد با تجمیع توان مالی، تجهیزات و نیروی انسانی اعضای کنسرسیوم کوثر بتوانیم محصولی مانند ماهواره بسازیم و جذب مشتری کنیم و به‌نوعی به مشتری بگوییم که توان ساخت ماهواره را داریم. بنابراین نخستین ماهواره را بدون جذب مشتری و یا انعقاد قرارداد ساختیم که آماده پرتاب است. «تقریبا بعد از 3، 4سال از شروع پروژه، امسال توانستیم تصاویر ماهواره کوثر را به‌صورت پیش‌فروش به سازمان فضایی کشور عرضه و قراردادی را منعقد کنیم که پس از طی مراحل قانونی و اجرای مناقصه با تشریفات معاونت علمی فناوری ریاست‌جمهوری به سرانجام رسید. این یک اقدام بسیار خوب و بدعتی بود که در حوزه هوافضا عملیاتی کردیم و شرکت‌های دیگر هم به این باور رسیدند که مشتریانی برای محصولات در این بخش وجود دارند و بازارشان تضمین می‌شود. به این ترتیب برای نخستین بار، دولت توانست محصولی از یک شرکت بخش خصوصی در حوزه هوافضا تهیه کند. همچنین برای نخستین بار قرارداد بین‌المللی پرتاب ماهواره را نیز در کشور منعقد کردیم. این یک صف‌شکنی است که یک شرکت خصوصی قرارداد بین‌المللی پرتاب ماهواره ساخت خودش را امضا کند.
در ساخت و تولید ماهواره‌های کوثر و هدهد آیا از مهندسی معکوس استفاده شده است؟
پاسخ این پرسش، بله یا خیر نیست. مهندسی معکوس اگر به این مفهوم باشد که مثلا شبیه یک محصولی را الگو قرار دهیم و دقیقا محصولی شبیه آن را کپی و تولید کنیم، باید بگویم که چنین اتفاقی رخ نداده است، اما از طرح‌های دیگران استفاده می‌کنیم و این کپی‌کاری نیست. مثلا در صنعت خودرو یکی از محصولات را با مهندسی معکوس تولید می‌کنند و یا ممکن است یک شرکتی، محصول جدیدی را تولید کند. در بخش تعلیق هم با بررسی سیستم‌های تعلیق موجود در بازار و الگو گرفتن از طرح‌های دیگران برای طراحی محصول استفاده می‌شود. در دنیای جدید به این اقدام مهندسی معکوس نمی‌گویند و به سیستم تعلیق معروف است که در میان ماهواره‌سازان دنیا نیز رواج دارد.
اصلی‌ترین مشتریان شرکت شما چه سازمان‌ها و نهادهایی هستند؟
مشتری اصلی ما در این حوزه فعلا دولت است و دولت نقش کارفرما را ایفا می‌کند؛ درحالی‌که می‌تواند با بخش خصوصی شریک شود و زنجیره ارزش را در این صنعت ایجاد کند. از دولت درخواست می‌کنیم تا با حمایت از بخش خصوصی در حوزه صنعت فضایی کشور، راه را برای ورود سرمایه‌گذاران بزرگ داخلی فراهم کند. خوشبختانه این صنعت در کشور نوپاست و دولت و سازمان برنامه و بودجه به این جمع‌بندی رسیده‌اند تا برنامه‌های مشارکتی با بخش خصوصی را در حوزه شرکت‌های استارت‌آپی هوافضا به اجرا بگذارند. البته در بخش قانونگذاری مشکلاتی وجود دارد و امیدوارم با تعاملات و همفکری بخش خصوصی این موانع برطرف شوند. می‌خواهم بازهم اینجا این نگرانی را مطرح کنم که باید مراقب باشیم، با قوانین دست‌وپاگیر همین یک مقدار رغبت بخش خصوصی را هم از بین نبریم.
آیا شما توانایی چرخه تولید تا پرتاب را دارید؟
شهرابی فراهانی:در ایران چنین توانایی‌ای وجود دارد. دست‌کم من به‌عنوان بخش خصوصی می‌توانم. این را بگویم که فاصله کشور ما با دنیا در حوزه ماهواره‌های مدار پایین، زیاد نیست؛ حتی بخش خصوصی. اما در حوزه پرتابگر، باید به این نکته اشاره کرد که بخش خصوصی در کشور هنوز پا نگرفته است.
مکث
کاربرد ماهواره‌های سنجشی و مخابراتی
اینترنت اشیاء که به اختصار IOT نامیده می‌شود، دنیایی از فناوری هوشمند است که تقریبا بر تمام جنبه‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارد. ماهواره‌های مناسب برای کاربردهای اینترنت اشیاء معمولا در مدار LEO قرار می‌گیرند. نمونه‌هایی از استفاده از اینترنت اشیاء ماهواره‌ای را می‌توان در تمامی بخش‌های صنعت از کاربردهای دریایی گرفته تا کاربردهای ماشین به ماشین در حمل‌ونقل، کشاورزی، نفت و گاز، آب و برق و ساخت‌وساز و بسیاری موارد دیگر یافت. اما ماهواره‌های سنجش از راه دور در بحث پایش زمینی از فضا کاربرد دارد. با توجه به اینکه سرعت گردش ماهواره در مدار بسیار بالاست و تقریباً در ارتفاع پایین حدودا ۵۰۰کیلومتر قرار می‌گیرند، این ماهواره طی هر ۶۰ تا ۱۰۰دقیقه، زمین را یک‌بار پیمایش می‌کند. بنابراین با کمک این ماهواره، تصاویر بسیار به‌روز، دقیق و در لحظه از سطح زمین ثبت می‌شود. کاربردهای مختلف ازجمله پایش مخاطرات طبیعی، برآورد سطح زیرکشت محصولات کشاورزی، پایش مرزها، ترافیک جاده‌ای، دریا‌ها و بنادر، پایش منابع آبی و اکتشافات معدنی از این کلاس ماهواره‌ها برمی‌آید.
