قصری پنهان در پایتخت

علیرضا زمانی؛ تهران‌پژوه

از دوره قاجار، کاخ‌ها و عمارت‌های فراوانی در تهران امروز پابرجاست که شاهان قاجار و رجالشان دستور ساخت آنها را داده‌اند. در این میان، کاخ‌هایی چون کاخ نیاوران یا صاحبقرانیه، کاخ گلستان و باغ نگارستان در دسترس بازدید شهروندان قرار دارند. برخی بناها همچون عمارت عشرت‌آباد هم هستند که همگان از وجودشان مطلعند، اما امکان بازدید آنها وجود ندارد. با این حال، شاید بسیاری از اهالی تهران و علاقه‌مندان به بناهای تاریخی ندانند که عمارت‌های قصر سلطنتی سلطنت‌آباد در خیابان پاسداران که در گذشته به خیابان سلطنت‌آباد معروف بود، همچنان پابرجاست.
 این قصر به دستور ناصرالدین شاه، درحالی‌که حدود۳۰ سال از سلطنتش می‌گذشت، ساخته شد. قبل از آن، در این مکان روستایی به نام حصار رضابیک قرار داشت که ساکنانش را به حصاربوعلی کوچاندند و این قصر زیبا را به جای آن برپا کردند. قبل از سلطنت‌آباد، ناصرالدین‌شاه اوقات خود را در قصر نیاوران می‌گذراند، اما از آنجا که چشم‌انداز شمالی این قصر رو به کوه‌های البرز بود، شاه دستور ساخت قصر سلطنت‌آباد را در دشت باز داد تا چشم‌انداز آن از همه طرف باز و در صفا و دلگشایی از سایر عمارت‌های ییلاقی ممتاز باشد. بعد از ساخت عمارت بیرونی، حرمسرای شاه هم ساخته شد و از اطراف و اکناف و ولایات اقسام و انواع گل و ریاحین و درختان مثمر آوردند و در باغ این قصر کاشتند.
از میان عمارت‌های متعدد این قصر زیبا همچون برج ساعت که به تقلید یکی از آتشگاه‌های ایران ساخته شده بود و برج خوابگاه و...، تنها عمارت حوض‌خانه که مزین به گچبری‌های عالی است و یک برج چندطبقه‌ که در طبقات مختلف آن نمونه‌های مختلف هنری و ظرایفی از معماری ایرانی مشتمل بر مقرنس‌کاری و گچبری و آیینه‌کاری به چشم می‌خورد، باقی مانده‌اند.
این دو عمارت زیبا امروز در مجموعه‌های صنایع دفاع واقع در خیابان پاسداران قرار دارند و کمتر کسی از وجود آنها مطلع است.
 جالب اینکه مسئولان صنایع دفاع به‌خوبی از آنها محافظت می‌کنند و عمارت حوض‌خانه محل پذیرایی از میهمان‌های خارجی این مجموعه است و درنهایت زیبایی و به‌صورت کاربردی از آن استفاده می‌شود.