دماوند را حفظ کنیم

حسین عبیری‌گلپایگانی/ فعال محیط‌زیست



دعوتنامه‌ای از «انجمن دماوند کوه» به دستم رسیده است که حکایت از برگزاری چهاردهمین دوره جشن تیرگان و روز ملی دماوند دارد. این مراسم 15تیرماه سال جاری در دانشگاه پیام‌نور شهر رینه برگزار می‌شود. برای لحظاتی در فکر فرومی‌روم و برای دقایقی خاطرات 15سال زحمات دوستداران قله دماوند (از تیرماه 1383تا تیرماه امسال) مانند فیلمی از ذهنم عبور می‌کند. احساس می‌کنم که چه زود به پانزدهمین دوره مراسم روز ملی دماوند رسیدم. اکنون این پرسش مطرح است که چگونه می‌توان دماوند را حفظ کرد.


1- بسیاری از کشورها برای نمادهای ملی و طبیعی خود ارزش‌های زیادی قائل هستند و برای اینکه از این نمادها حفاظت کنند، دولت مرکزی، محیط پیرامون نماد مورد نظر را تا شعاع چندین کیلومتری به‌عنوان میراث طبیعی یا فرهنگی ثبت و آن را با مدیریت ویژه اداره می‌کند. انتظار آن است که دولت نیز براساس این تجربه جهانی، شهررینه را که نزدیک‌ترین محل سکونت انسان به قله دماوند است به‌صورت سمبلیک به‌عنوان پایتخت کوهنوردی ایران معرفی کند و فدراسیون کوهنوردی و سازمان‌هایی مانند سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارتخانه‌های ورزش و جوانان و همچنین صنعت معدن تجارت و نهادهای دیگری که با کوه دماوند سرکار دارند در شهر رینه دفترهای مستقلی برای مدیریت امور مرتبط با دماوند راه‌اندازی کنند تا دولت از این طریق بر روند حفاظت و پاسداشت این میراث طبیعی و تاریخی گرانبها، نظارت مستقیم داشته باشد.


2- امسال پانزدهمین سالی است که برنامه روز ملی دماوند در حال برگزاری است. به‌یاد می‌آورم در تیرماه سال 1383در یکی از جلسات هیأت کوهنوردی استان تهران نخستین جرقه‌های پاسداشت زیست‌محیطی قله دماوند زده شد و در آن روزهای گرم تابستانی وقتی یک پیشکسوت قدیمی کوهنوردی از  زباله‌های رها شده در سطح کوه دماوند شکایت کرد برای نجات دماوند از مردم درخواست کمک و همکاری شد.  نخستین کسانی که به این خبر واکنش جدی نشان دادند اصحاب رسانه بودند؛ شماری از کوهنوردان، فعالان محیط‌زیست و مردم عادی نیز به این درخواست جواب مثبت دادند و در نتیجه در سال 1383در روزهای ابتدایی مرداد‌ماه بیش از 500کوهنورد برای پاکسازی قله دماوند در یک برنامه صعود مشترک شرکت کرده و بخش زیادی از کوه را از زباله پاکسازی کردند. آن سال و 2سال بعد نیز بخشی از مراسم گرامیداشت روز ملی دماوند به پاکسازی قله دماوند اختصاص یافت و کوهنوردان این قله را از زباله پاکسازی کردند.

در آن زمان این تصور وجود داشت که مشکل قله دماوند و دیگر قلل مرتفع کشور زباله است، ولی تجربه سال‌های بعد از آن نشان داد که زباله بخشی از مشکل قله دماوند است. قله دماوند و دیگر رشته‌کوه‌های کشور، مشکلات حاد دیگری هم دارند که هر یک از این مشکلات می‌تواند باعث نابودی محیط کوهستانی ازجمله دماوند شود.

مهم‌ترین مشکلاتی که دامنگیر کوه‌ها به‌ویژه دماوند شده و همچنان این مشکلات پا برجاست، عبارتند از: برداشت بی‌رویه از معادن پوکه‌های صنعتی بدون ارزیابی زیست‌محیطی، شکار و نابودی تنوع گونه‌‌های زیستی، صعودهای پرتعداد و اردوکشی‌های بی‌ضابطه کوهنوردی و گردشگری، چرای بی‌رویه دام در مراتع دماوند، جاده‌کشی‌های بی‌حساب و کتاب و بازکردن معابر گوناگون در مسیرهای صعود قله، نابودی دشت شقایق، ساخت بی‌رویه ویلاها در مناطق اطراف دامنه‌های کوه دماوند و آلودگی آب سد لار که از قله و دامنه‌های کوه دماوند سرچشمه می‌گیرد. این مشکلات سبب طرح ایده نامگذاری روز ملی دماوند از سوی کوهنوردان و فعالان محیط‌زیست شد و سرانجام روز 13تیرماه روز ملی دماوند نامیده شد و همزمان «انجمن دوستداران دماوند» هم اعلام موجودیت کرد.

سخن پایانی:  اکنون انتظارآن  است همه کسانی که دل در گروی مام میهن دارند و دلشان برای اعتلای ایران می‌تپد به کمک دماوند بشتابند و نگذارند دماوند که جایگاه ویژه‌ای در تاریخ کشور دارد بیش از این از دخل و تصرفات غیرمسئولانه آسیب ببیند.