شهرداری علیه گران‌سازی شهر

فرناز محمدزاده-روزنامه‌نگار

حرف‌شان مشترک بود. همگی یکصدا می‌گفتند: «تهران باید گران شود»؛ مدیران سابق در شهر را می‌گوییم. آنها اعتقاد داشتند تهران جمعیت‌پذیری زیادی پیدا کرده و مهاجرت به پایتخت رو‌به افزایش است. پس باید شهر را آنقدر گران اداره کنیم تا شاهد مهاجرت به پایتخت نباشیم؛ حتی دوره پنجم شورای شهر نیز این اصل را سرلوحه کار خود قرار دادند. از نجفی و حناچی گرفته تا میرلوحی و...، همگی حرف هم‌جناحی خود را در 2دهه گذشته، تکرار می‌کردند.
پیروز حناچی معتقد بود: «باید هزینه تهران بیشتر شود تا مردم به حومه کوچ کنند.» یا نخستین شهردار شورای پنجم (محمدعلی نجفی) اعتقاد داشت: «هزینه زندگی شهری در تهران به نسبت پایتخت‌های جهان زیاد نیست.» یا سیدحسین هاشمی که بین سال‌های 92 تا 96 استاندار تهران بود، گران شدن تهران را راه‌حلی برای جلوگیری از مهاجرت به پایتخت می‌دانست یا عضو شورای پنجم (محمود میرلوحی) تأکید داشت که «مردم باید هزینه زندگی در تهران را بپردازند.»  اداره گران پایتخت، اصلی که بعضی مدیران شهری اصلاح‌طلب آن را دنبال می‌کردند، این‌بار در مدیریت شهری فعلی زیر پا گذاشته شد و اداره ارزان در دستور کار قرار گرفت. شهردار تهران در همان روزهای ابتدایی آغاز به کارش در خیابان بهشت گفت: دنبال این هستیم که گره زندگی مردم را به سهم خودمان باز کنیم.
علیرضا زاکانی در دی‌ماه1400 درست زمانی که تنها 4‌ماه از حضورش در شهرداری تهران می‌گذشت، گفت: «تلاش می‌کنیم به‌عنوان یک نقش‌آفرین فعال، خدمت به مردم را در دستور کار داشته باشیم؛ به‌عنوان مثال در حوزه کارکردهای شهروند و میادین میوه و تره‌بار که امروز بالغ بر یک‌میلیون‌و700هزار نفر مراجعه‌کننده دارند، هزینه سبد زندگی مردم را کاهش خواهیم داد.»
او معتقد است، از طریق تکالیف بند21 ماده55 برای ما تکلیف شده که مسکن برای متوسط عناصر جامعه بسازیم و با ایده‌هایی که دنبال می‌کنیم شهر تهران را می‌خواهیم برای مردم مطلوب کنیم. شهردار تهران گفته بود که: با گران‌کردن شهر مخالفیم و این موضوع را خارج از مصلحت شهر می‌دانیم. شهرداری خاک پای مردم است و روبه‌روی مردم
 نیست. حال با گذشت 29‌ماه از شهرداری زاکانی می‌خواهیم ارزان‌سازی تهران را در ابعاد مختلف بررسی کنیم. قطعا ارائه خدمات ارزان و کاهش هزینه‌های زندگی در پایتخت طی 2سال رقم نخواهد خورد، اما مولفه‌هایی وجود دارد که می‌توان امیدوار بود تهران به سمتی حرکت می‌کند که برای افراد متوسط یا حتی فرودست هم محل زندگی باشد و صرفا این شهر برای متمولان نیست.


حمل‌ونقل عمومی
توسعه حمل‌ونقل عمومی در تهران نخستین گام شهرداری در همان روزهای آغازین بود. درواقع مدیریت ششم شهر، افزایش تعداد اتوبوس‌ها، توسعه خطوط مترو، افزایش تعداد رام‌های قطار، نوسازی تاکسیرانی و افزایش تعداد ون‌تاکسی‌ها را پیگیری کرد. بعد از یک دوره 4ساله که شهر در حوزه ناوگان عمومی در حالت راکد و غیرفعال قرار گرفته بود، این مهم دنبال شد. قطعا بر هیچ‌کس پوشیده نیست که حمل‌ونقل عمومی یک ناوگان ارزان‌قیمت برای سفرهای شهری محسوب می‌شود، پس هرچه این ناوگان توسعه یابد و امکان دسترسی مردم به آن افزایش پیدا کند، می‌توان این را گفت که مردم در پایتخت ارزان سفر می‌کنند. درحال حاضر شمال و جنوب، شرق و غرب، جنوب غربی به شمال شرقی، جنوب به شمال غرب، شمال غربی به جنوب شرقی با خطوط مترو به یکدیگر متصل شده‌اند و حتی تا شهرهای حومه مانند کرج و پرند این خطوط استمرار پیدا کرده که متروی پرند در همین دوره رقم خورد و حال قرار است مترو تا ورامین هم امتداد یابد. همچنین در همین دوره 15ایستگاه، 13ورودی جدید، یک پایانه و 42کیلومتر مسیر ریلی افتتاح شده است؛ این درحالی است که مدیران سابق شهری در طول 4سال 40کیلومتر به خطوط ریلی پایتخت افزودند. جدا از این موارد، قرارداد 630دستگاه واگن از چین در دوره سابق مدیریت شهر معطل ماند که این دوره به نتیجه رسید. علاوه بر این مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران درباره توسعه اتوبوس، گفته بود: «قرارداد 3هزار دستگاه با تولیدکنندگان داخلی و واردات 2هزار دستگاه اتوبوس از چین دنبال شده است.» درحالی‌که شورای پنجمی‌ها تنها 100دستگاه اتوبوس را به ناوگان اضافه کرده‌اند. همچنین با اورهال‌شدن اتوبوس‌های فرسوده، معطل ماندن شهروندان در ایستگاه‌های اتوبوس کاملا حل شد.

افزایش تولید مسکن
مسکن، یکی از گران‌ترین و درواقع لاکچری‌ترین مصادیق زندگی در پایتخت است. معضل گرانی خرید و حتی اجاره‌بها در تهران مدت‌هاست گله شهروندان را به‌همراه داشته و اگر مستأجر باشید بیشتر با آن درگیر هستید؛ هرچند که موضوع گرانی مسکن در تهران امری است که دولت باید برای آن چاره‌اندیشی کند، اما شهرداری‌ها از حیث تسهیل‌گری در حوزه مسکن می‌توانند همانند یک عنصر اثربخش، نقش‌آفرینی کنند. اگر نگاهی به آمار صدور پروانه در مدیریت پنجم شهر بیندازیم شاهد یک رکود جدی و سیر نزولی در این روند هستیم. طی سال‌های‌96 تا نیمه اول 1400 جمعا حدود 50هزار پروانه صادر شده و درواقع مدیران شهری سابق با این شعار که «نمی‌خواهیم شهرفروشی کنیم» آنقدر گره در مسیر ساخت و تولید مسکن انداختند که یک ناهماهنگی میان عرضه و تقاضا ایجاد شد؛ تا جایی که قیمت مسکن در سال97 همانند یک بمبی ترکید و افزایش یافت. این امر تا جایی پیش رفت که حال تهران با کمبود یک‌میلیون مسکن مواجه شده است. اما در دوره فعلی علاوه بر کوتاه شدن فرایند صدور پروانه، از 3‌ماه یا حتی بیشتر به 60روز و یا حتی کمتر، شاهد افزایش آمار پروانه ساختمانی هستیم. ناظر براین امر، به‌گفته معاون معماری و شهرسازی شهرداری، در سال1402 نزدیک به 20هزار پروانه صادر شده و هدف‌گذاری مدیریت شهری برای سال آینده صدور 30هزار پروانه است.

رشد میادین میوه‌وتره‌بار
از دیگر مولفه‌های اصلی برای اداره ارزان پایتخت، توسعه میادین میوه‌وتره‌بار در تمامی مناطق 22گانه است. میادین میوه‌‌و‌تره‌بار رابطه مهمی با سفره مردم و معیشت شهروندان دارند. هرچه این بازارها و میادین توسعه یابند دسترسی مردم به مایحتاج لازم، بدون واسطه افزایش می‌یابد که این امر کمک می‌کند اقلام ضروری با قیمتی ارزان تهیه شود. شهردار تهران در همان ابتدا با شعار «هرمحله یک میدان تره‌وبار» به‌دنبال تحقق این مهم بود. برهمین اساس در هر دوره از پویش امیدوافتخار چند بازار جدید در سراسر شهر به بهره‌برداری رسید و هدف‌گذاری خوبی در این رابطه شده است. به‌گفته مدیرعامل سازمان میادین میوه‌وتره‌بار شهرداری تهران براساس محله‌محوری احداث 100بازار تره‌بار را در دستور کار قرار داده‌ایم، در این دوره 10میدان به بهره‌برداری رسیده 10بازار دیگر هم در حال ساخت است. همچنین 12بازار تره‌بار هم در مراحل طراحی و برگزاری مناقصه قرار دارند. ایوب فصاحت گفته بود تا پایان سال‌جاری، 24بازار تره‌بار دیگر افتتاح می‌شود که البته مدیریت شهری به این موارد اکتفا نکرده و قرار است پس از جانمایی در محلات، کلنگ احداث تعدادی از بازارهای تره‌بار هم زده ‌شود.

توسعه مجموعه‌های ورزشی
رشد مجموعه‌های ورزشی و اورهال آنها، یکی دیگر از اقدامات مدیریت شهری برای اداره ارزان شهر محسوب می‌شود. مجموعه‌های ورزشی که در دوره کرونا به تعطیلی کشانده شده و تاکنون به‌صورت غیرفعال بودند در دوره فعلی اورهال و بازسازی شدند. به‌گفته مدیرکل امور بانوان شهرداری تهران، 60مجموعه ورزشی اورهال شده است؛ این درحالی است که احداث و ایجاد مجموعه‌های ورزشی جدید نیز در دستور کار قرار دارد و اخیرا شورای ششم شهر نیز شهرداری تهران را مکلف کرده در مناطق ۱۸، ۱۳، ۲۰، ۲۲و 19
مجموعه‌های جدید احداث کند. این نشان می‌دهد احداث مجموعه‌های ورزشی در مناطق کم‌برخوردار دنبال شده تا قشر متوسط یا پایین جامعه که ورزش را از سبد هزینه خانوار خود حذف کرده‌ بودند، بتوانند از این مجموعه‌ها با قیمتی کمتر از بخش خصوصی و دولتی بهره‌مند شوند. متأسفانه بسیاری از مجموعه‌های ورزشی خصوصی در پایتخت ارقام زیادی را در حوزه‌های مختلف ورزشی دریافت می‌کنند که این امر کمک می‌کند تا اقشار مختلف شهروندان دسترسی به این حوزه داشته باشند. به‌گفته مدیرعامل سازمان ورزش شهرداری، تعرفه مجموعه‌های ورزشی تحت نظر مدیریت شهری به نسبت مجموعه‌های خصوصی 70درصد و به نسبت مجموعه‌های دولتی 30درصد کمتر است.