پیرایش ریه‌های تنفسی شهر

محمد سرابی-روزنامه‌نگار

حفظ درختان در شهر‌های بزرگ جهان یک چالش دائمی میان مدیران شهری و شهروندان است. در کشور‌های توسعه‌یافته هر اقدامی که منجر به قطع درختان شود حتی اگر قانونی و ضروری باشد، با واکنش ساکنان شهر روبه‌رو می‌شود. اطلاع‌رسانی منظم از سوی مدیریت شهری و جلب اعتماد شهروندان همراه با برنامه جایگزینی نهال‌های جدید از تنش‌ها می‌کاهد، اما مرور خبر‌های قطع درختان در شهر‌های بزرگ جهان نشان می‌دهد که شهرنشینان به‌شدت به حفظ درختان خیابان‌ها و میدانگاه‌های عمومی علاقه دارند.

اطلاع‌رسانی قبلی

سال2020 شورای شهر اورگون آمریکا قوانینی را برای قطع درختان تصویب کرد که بخشی از آن شامل اطلاع‌رسانی کامل پیش از بریدن درختان بود. بر این اساس اگر قطر تنه درختان از 63 یا در مواردی از 100سانتی‌متر بیشتر باشد باید گروهی از نهاد‌های داخل و خارج از شهرداری موضوع را تأیید کنند و مشخصات درختانی که به‌عنوان جایگزین کاشته می‌شوند، تعیین شود. همچنین خبر مربوط به حذف درخت 14روز قبل از اجرا به‌صورت اعلامیه روی تنه آن نصب و در سایت شهرداری نیز منتشر شود. نکته دیگر هم استفاده از الوار‌هایی است که از قطع درخت به‌دست می‌آید و باید کاربرد آن مشخص شود.

تضاد درخت و برق

امسال وقوع توفان در شهر پالو آلتو باعث شکستن بعضی از درختان شد و مدیریت شهری تصمیم به قطع درختان آسیب‌دیده گرفت. وقتی قرار شد 2درخت سرخ‌چوب که برای سیم‌های برق خطر ایجاد می‌کردند، قطع شوند، تعدادی از ساکنان شهر به این کار اعتراض کردند. درخت سرخ‌چوب که از نظر ظاهری به سرو شباهت دارد، بومی منطقه ساحلی کالیفرنیاست. شهرداری اعلامیه‌ای روی این درختان نصب کرد و هشدار داد که به‌دلیل تداخل درختان با خطوط انتقال برق آنها را حذف خواهد کرد. شهروندان از جنگلبانی کمک گرفتند تا موضوع ایمنی درختان را بررسی کند و همین باعث شد تا شهرداری قطع درختان را عقب بیندازد و پس از مدتی برنامه حذف درختان کنار گذاشته شد.

درختانی که پناهگاه شدند
در شهر ساحلی پلیموت انگلیس شورای‌شهر تصمیم به قطع درختانی گرفت که تبدیل به محل تجمع مصرف‌کنندگان مواد‌مخدر شده بودند. قبلا هم 110درخت در مرکز شهر قطع شده بودند و همین امر باعث واکنش فعالان شهری شد. شورا اسنادی را نشان داد که ثابت می‌کرد مصرف‌کنندگان مواد‌مخدر و کسانی که فعالیت‌های ضد‌اجتماعی انجام می‌دادند از محل کاشت متراکم درختان در پارک ساحلی به‌عنوان نوعی پناهگاه استفاده می‌کنند و بقایای تجمع آنها دائما باید پاکسازی شود. سرانجام شورا اعلام کرد که با مشورت متخصصان محیط‌زیست، این درختان با گونه‌های دیگر که پوشش سبز مناسب داشته باشند و امکان سوء‌استفاده از آنها نباشد، جایگزین خواهند شد. به گزارش دیلی‌میل، یکی از نکاتی که در حذف این درختان مورد توجه قرار گرفت این بود که اگر درختان محل لانه‌سازی‌ پرنده‌ها باشند، نباید قطع شوند.

گرمای شدید و کمبود درخت
اطلاعاتی که از داده‌های شهری پایتخت اسپانیا منتشر شده نشان می‌دهد که از سال 2019 تا به‌حال تعداد درختان بالغ این شهر به 322هزار اصله رسیده است. شاید این رقم به‌نظر زیاد بیاید، ولی در این مدت 78هزار درخت از بین رفته‌اند. به گزارش فایننشال تایمز، همه این درختان به‌دلیل نگهداری نادرست یا موارد مشابه خشک نشده‌اند، بلکه نیمی از این موارد یعنی 33هزار درخت در توفان زمستانی سال2021 شکسته‌اند. امسال وقتی موج گرمای تابستانی علاوه بر اسپانیا در پرتغال، مراکش و الجزایر هم شدت گرفت، موضوع درختان و اهمیت آنها در تنظیم دمای شهر دوباره مطرح شد. سیاستمداران منتقد که درگیر کمک‌های اضطراری به کشاورزان آسیب‌دیده بودند به موضوع حفظ درختان شهری هم واکنش نشان دادند و از دولت انتقاد کردند که سیاست‌های محیط‌زیستی درستی را دنبال نمی‌کند.

مانعی برای ایستگاه مترو
در شهر اونتاریو تلاش مترو برای قطع درختانی که در مقابل ورودی یک ایستگاه قرار دارند تبدیل به پویشی برای حفظ این درختان قدیمی شد. به گزارش سی‌بی‌اس، درختان موجود در این محوطه قدیمی شهر تا 200سال قدمت دارند. برخی شهروندان در اطراف درختان تجمع و خواسته‌ خود را برای حفظ درختان شهر اعلام کردند. حداقل 5درخت باید از مسیر رفت‌وآمد مسافران به ایستگاه حذف شوند. خط متروی جدید موسوم به مترولینکس روزانه 400هزار مسافر خواهد داشت و یکی از پروژه‌های بزرگ شهر است، ولی مسئله این است که مترو چقدر برای قطع درختانی که در محوطه عمومی مقابل ورود ایستگاه کاشته شده، اختیار دارد.

برای ساخت یک استادیوم جدید
در توکیو طرح ساخت یک استادیوم جدید و 2آسمان‌خراش در نزدیکی باغ‌راه «جینگو گاین» باعث نگرانی‌هایی در بین اهالی این شهر شده است. گفته می‌شود که ایجاد پی بتونی برای سازه به ریشه‌های درختان آسیب می‌زند و ارتفاع آن هم باعث سایه‌اندازی روی درختان می‌شود. مقدار فضای سبز در توکیو کمتر از 10درصد مساحت شهر است؛ درحالی‌که این رقم در نیویورک و لندن به 30درصد می‌رسد. درختان جینگو‌گاین که 100سال قبل کاشته شده‌اند به‌صورت یک تفرجگاه عمومی مورد استفاده شهروندان هستند و خطر خشک شدن آنها از سوی برخی مراجع رسمی تأیید شده است. شهرداری (فرمانداری منطقه توکیو) اعلام کرده است که اگر درختی از بین برود، نهال‌های جدید به جای آن کاشته خواهد شد، اما این درختان در بین مردم شهر ارزش تاریخی پیدا کرده‌اند و قابل جایگزینی نیستند. از طرف دیگر استادیوم مشهور این منطقه که برای بیسبال ساخته شده و دیگر تاسیسات ورزشی آن، نیاز به بازسازی دارند. شهرداری به سی‌ان‌ان اعلام کرده است که سازنده‌ها خود را متعهد به حفظ درختان جینگو گاین می‌دانند و آنها را برای نسل‌های آینده حفظ می‌کنند.

حذف درختان چنار

شهرداری سیدنی به‌دنبال جایگزینی درخت‌های چنار این شهر با گونه‌های مقاوم‌تر گیاهی است. فقط 10درصد درختان سیدنی از نوع چنار هستند، اما شهرداری به‌دلیل مشکل گرمای هوا و کمبود آب، برنامه‌ای برای تعویض گونه‌های گیاهی تا سال2050 دارد. نخستین مرحله، جلوگیری از کاشت درختان چنار جدید و بعد کاشت درختان بومی جدید است. چنار‌ها به این دلیل در سیدنی کاشته شده بودند که می‌توانستند در شرایط شهری به خوبی رشد کنند. این درخت‌ها در محوطه‌هایی که کفپوش‌های بتنی داشتند هم باقی می‌مانند و برای مدت‌ها بخشی از فضای سبز شهری بودند، اما گرمایش جهانی و مشکلات محیط‌زیستی ادامه حیات آنها را به خطر انداخته است. در پروژه‌های جدید خیابان‌سازی درختان چنار قطع شده‌اند، اما این کار آنقدر تدریجی انجام شده که حساسیتی برای شهروندان ایجاد نکرده است.


درشهر
حذف درختان پوسیده
سنجش سلامتی درختان و قطع درختان آسیب‌دیده و خطرساز در معابر، بخشی از وظایف سازمان مدیریت پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران است که از طریق مناطق 22گانه اجرا می‌شود. به‌گزارش همشهری، در هنگام توفان، سقوط درختان پوسیده باعث خطراتی می‌شود که یک نمونه آن، مرداد امسال بود که سقوط درخت باعث آسیب شدید به زن جوانی در محله مهر‌آباد‌جنوبی شد. شناسایی این درختان مانع از چنین حوادثی می‌شود. از سوی دیگر بیماری‌ها و انگل‌ها باعث پوسیدگی پنهان تنه یا از بین رفتن ریشه‌های درختان می‌شود که استحکام آن را کاهش می‌دهد. 2سال قبل سازمان فضای سبز به مناطق ابلاغ کرد که به‌دلیل آسیب وارد شده از سوی عواملی مانند قارچ‌ها، تنه برخی درختان از درون پوسیده است و با وجود ظاهر سالم آنها باید اسکن (توموگرافی) شوند. این کار تا‌کنون در مناطق 1، 2، 4، 21 و خیابان ولیعصر در منطقه6 اجرا و تصاویر سه‌بعدی از تنه آنها ثبت شده است.
سرعت عبور صوت از تنه درختانی که دچار پوسیدگی شده باشند تغییر می‌کند. در روش توموگرافی یا مقطع‌نگاری درخت، تعدادی حسگر روی تنه درخت نصب می‌شود. بعد امواج منتشر‌شده از آنها سنجیده می‌شود تا تصویری از تراکم تنه درخت به دست‌آید. اطلاعات به‌دست آمده با توجه به ارتفاع درخت، کج بودن تنه و حجم تاج آن احتمال سقوط درخت را نشان می‌دهد؛ به همین دلیل است که در برخی موارد، شهرداری‌های مناطق درختان آسیب‌دیده را هرس می‌کنند تا خطر شکستن آنها کاهش یابد و حیات گیاه ادامه پیدا کند.

پرونده
قطع چند هزار درخت در یک شهر
یکی از مهم‌ترین پرونده‌های قطع درختان حاشیه خیابان، ماجرای درختان شهر شفیلد انگلیس است. تعداد زیادی درخت قطع شدند و درگیری طولانی مدتی بین شهروندان و شورای‌شهر قبلی به‌وجود آمد که چند سال طول کشید و آثار آن هنوز هم باقی مانده است.
بین سال‌های 2014 و 2018 گروهی از شهروندان این شهر به قرارداد با وزارت ترابری بریتانیا برای قطع درختانی که مانع ساخت خیابان‌های جدید بودند، اعتراض کردند.
این قرارداد 2میلیارد پوندی برای 25سال بسته شده بود و براساس آن از سال 2012 تا 2037 پروژه بزرگ نوسازی بزرگراه و خیابان به همراه اجرای سنگفرش و چراغ‌های روشنایی اجرا می‌شود. ابتدا به‌نظر می‌آمد که فقط 10هزار درخت قطع و جایگزین می‌شوند، اما بعد مشخص شد که ممکن است نیمی از 36هزار درخت موجود در شهر از بین بروند. برخی مقامات شهری هم اعلام کردند که تعداد درختانی که در مسیر پروژه قرار دارند، خیلی کمتر از این تعداد و فقط در حدود 1300درخت است که با نهال‌های جدید جایگزین می‌شوند. به نوشته گاردین، قطع درختان که از 2012 شروع شده بود 6سال ادامه پیدا کرد.
در سال2014 زمانی که یک درخت بلوط 450ساله قطع شد، اعتراض‌های محلی شدت گرفت و کار به درگیری‌های خیابانی و دستگیری فعالان محیط‌زیست رسید و تا یک سال بعد بیش از 3هزار درخت قطع شده بودند. در سال2016 میزان درگیری‌ پلیس و معترضان به‌شدت زیادشده بود.  سرانجام یک دادگاه دستور توقف قطع درختان را صادر کرد. در سال2017 شورای شهر در جلسه بعدی دادگاه پیروز شد و ثابت کرد که حذف این درختان ضروری بوده است. در نتیجه پروژه با سرعت ادامه پیدا کرد و تعداد درختان قطع شده به 5هزار اصله رسید. اخبار شهر شفیلد به رسانه‌ها رسیده بود. معترضان عقب‌نشینی نکردند و در سال2018 شورای شهر پروژه را کنار گذاشت.

تخصص
مهارت‌‌های فنی و زیست محیطی
کارگران شرکت‌های خصوصی نگهداری فضای سبز توان شناسایی بیماری‌های درختان را دارند و در صورتی که آفت یا انگل بخشی از تنه درخت را آلوده کرده باشد باید بتوانند آن را شناسایی و حذف کنند. در برخی شهرها حیواناتی که در درختان لانه می‌سازند هم بخشی از محیط زیست به شمار می‌آیند و نباید محل زیست آن‌ها از بین برود. از طرف دیگر درختان ممکن است به صورت کانونی برای تکثیر حشرات زیانبار درآیند. استاندارد‌های آموزشی درخت‌بری در کشور‌های مختلف متفاوت است اما معمولا شامل نوعی گواهینامه‌ مهارت است.
  استرالیا: چارچوب صلاحیت‌های عمومی که شامل مرجع آموزشی چند رشته‌ای است مدارک درخت‌بری را ارائه می‌کند موسسات دولتی و برخی دانشگاه‌ها این آموزش‌ها را ارائه می‌دهند و برخی موسسات خصوصی نیز آموزش‌های مشابهی را درایالت‌ها ارائه می‌کنند که باعث می‌شود متقاضیان سریع‌تر گواهینامه‌های مورد نیاز را دریافت کنند.
  فرانسه: درخت‌بر‌ها باید گواهی مدیریت درختان زینتی (غیر‌صنعتی) داشته باشند. علاوه بر این درخت‌بر‌‌ها برای اینکه عملا بتوانند درختان درون شهر را قطع یا هرس کنند باید گواهینامه هرس و مراقبت از درختان را هم کسب کرده باشند که هر دو توسط وزارت کشاورزی فرانسه صادر می‌شود.
  انگلیس: تحصیلات مربوط به نگهداری از درختان جزو رشته‌های دانشگاهی است و تا کارشناسی ارشد ادامه پیدا می‌کند. برای انجام عملی درخت‌بری باید دوره‌های آموزش عملی این رشته هم طی شده باشد.
  کانادا: برنامه‌‌های کارآموزی در هر ایالت تعیین شده است که به درخت‌بر‌ها اجازه کار در فضای شهری را می‌دهد. مجموعه مقرراتی برای قطع درختان به صورت استاندارد تنظیم شده است که بنا بر قوانین هر ایالت باید رعایت شود.

نقل قول خبر

حلیاسادات حسینی، مدیرکل اداره محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران: در حاشیه اجلاس بین‌المللی تغییرات اقلیم سازمان ملل متحد COP28‌ دیداری با خانم سلیمانی، معاون دپارتمان فضای سبز شهرداری دوبی داشتم و درخصوص پتانسیل انرژی‌های تجدیدپذیر شهرداری تهران و اقدامات محیط‌زیستی تبادل‌نظر کردیم.


حسین شهابی، معاون امور مناطق سازمان مدیریت پسماند: 100 آموزشگر با حضور در مناطق ۱۳، ۸ و ۱۴ علاوه بر معرفی سوپراپلیکیشن شهرزاد و نرم‌افزار «نوماند» وظیفه آموزش به شهروندان برای ثبت درخواست تحویل پسماند خشک، زمان ثبت مراجعه خودرو و نحوه محاسبه میزان پاداش تفکیک و تحویل پسماند و... را بر عهده دارند.