هجدهمین نشست مرکز تهران‌شناسی همشهری به بازخوانی پرونده فوتبال در تهران اختصاص داشت
از زمینخاکیها تا پیراهن تیم ملی
از آن روزی که بازیکنان نخستین تیم فوتبال تهرانی در میدان مشق پا به توپ شدند و در برابر تیم فوتبال کارمندان سفارت انگلیس صف‌آرایی کردند، فوتبال در دل تهرانی‌ها جا باز کرد و پایتخت به یکی از مهم‌ترین قطب‌های این ورزش محبوب در کشور تبدیل شد. هجدهمین نشست مرکز تهران‌شناسی همشهری با عنوان «تهران، خاستگاه فوتبال» به تاریخچه ورود فوتبال به تهران، رونق فوتبال در زمین‌های خاکی و ستاره‌هایی که از این زمین‌ها به فوتبال تهران معرفی شدند، حاشیه‌های جذاب زمینخاکیها و داستان برگزاری لیگ زمین‌خاکی‌های تهران می‌پردازد.
پایتخت؛ خاستگاه فوتبال
درباره خاستگاه فوتبال ایران دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. برخی شهر مسجدسلیمان در استان خوزستان را منشأ فوتبال ایران می‌دانند و برخی نیز معتقدند نخستین بازی فوتبال و اولین‌های این ورزش محبوب در تهران شکل گرفت. اردشیر آل عوض، پژوهشگر فرهنگ عامه، معتقد است میدان مشق باغ‌ملی نخستین زمین بازی فوتبال در تهران بود و به‌عبارتی، محبوب‌ترین ورزش جهان برای نخستین بار از پایتخت و از دوران قاجار شکل گرفت: «میدان مشق نخستین زمین بازی فوتبال تهران بود. در این میدان در اواخر قرن۱۳ شمسی، مصادف با سال ۱۸۶۵میلادی، نخستین بازی فوتبال بین تیم کارکنان سفارت انگلستان و دیگر انگلیسی‌های مقیم تهران و تیم منتخب تهران برگزار شد. اما غلط تاریخی مشهور این است که آشنایی با فوتبال را به شهر دیگری منتسب می‌کنند، درحالی‌که براساس منابع مکتوب، فوتبال و اولین‌های آن در تهران شکل گرفته است.»
آل عوض درباره شکل‌گیری تیم فوتبال در اواخر حکومت احمدشاه قاجار می‌گوید: «آشنایی مردم تهران با فوتبال یکباره صورت نگرفت، بلکه آنها این پدیده نوین را مدت‌ها پیش از آغاز رسمی آن دنبال می‌کردند. آنها در عهد قاجار تصمیم گرفتند بدون حمایت‌های حکومتی به ورزش فوتبال سامان دهند. این تلاش‌ها به‌طور نظام‌مند سرانجام در سال ۱۲۹۹ به ثمر نشست؛ هرچند در این دوره هنوز فوتبال میان تهرانی‌ها فراگیر نشده بود. این تلاش‌ها سرانجام در زمان احمدشاه قاجار نتیجه داد و نخستین تشکیلات فوتبال تهران به نام «کلوپ ایران» اعلام موجودیت کرد. این باشگاه رسما به جذب بازیکن پرداخت و به‌تدریج با نصب دروازه‌های استاندارد و آماده‌سازی زمین میدان مشق، فوتبال در تهران وارد مرحله تازه‌ای شد.» در این دوران البته ورزش نوپای فوتبال از سوی دولت حمایت نمی‌شد و این مسئله مشکلاتی را هم بر سر راه فراگیر شدن آن به‌وجود آورد اما شوق و ذوق و علاقه تهرانی‌ها به این ورزش جذاب زمینه ریشه دواندن آن را در جامعه فراهم کرد. آل عوض می‌گوید: «اولین دوره مسابقات فوتبال تهران با عنوان مسابقات «هفت لشگر» در میدان مشق برگزار شد و در همین دوره چند تیم از تهران برای برگزاری مسابقات حضور داشتند و تیم کلوپ تهران با اقتدار حریفان خود را شکست داد. مسابقه نهایی هم بین منتخب انگلستان و کلوپ تهران بود که این مسابقه با پیروزی دو برصفر کلوپ تهران به پایان رسید. این پیروزی باعث ایجاد انگیزه و شور و شعف بین تهرانی‌ها شد و پس از آن بود که به‌تدریج فوتبال در کوچه‌ها و گذر‌های شهر خودی نشان داد.» آل عوض درباره نخستین زمین‌های فوتبال تهران و امکانات اولیه فوتبال عهد قجری می‌گوید: «مرحوم جعفر شهری نیز آورده است که بچه‌ها با توپ‌های پارچه‌ای و توپ‌هایی که با مثانه گاو ساخته می‌شد، در پسکوچه‌های شهر فوتبال بازی می‌کردند. همان زمین‌های خاکی نیز بعدها نقطه عطفی برای قوت گرفتن تیم‌های فوتبال شد و بسیاری از قهرمانان فوتبالیست از همین زمین‌های خاکی پا به عرصه‌های فوتبالی گذاشتند.»
