یخچالی که زمین فوتبال شد

تهران تا 3دهه قبل مملو از زمین‌های خاکی فوتبال بود که آرام‌آرام به کانون اصلی فوتبال در پایتخت تبدیل شدند. نبض فوتبال پایتخت در زمین‌های خاکی می‌زد و یکی از سنت‌های طرفداران و عشاق فوتبال در تهران این بود که صبح جمعه به شوق ملاقات با فوتبالیست‌های نخبه، خودشان را به زمین‌های خاکی محله برسانند و دور هم حلقه بزنند. تماشای فوتبال در اطراف زمین‌های خاکی فصل مشترک خاطرات بسیاری از طرفداران فوتبال در تهران است، اما حالا دیگر نشانی از آنها باقی نمانده و صدای هیاهوی فوتبال در چهار گوشه تهران شنیده نمی‌شود.نام زمین‌های خاکی اما در ذهن عاشقان فوتبال در پایتخت زنده مانده است و در آستانه صدودومین دربی پایتخت سراغ هویت‌های فوتبالی شهرمان رفته‌ایم.

نام: زمین یخچالی

ستاره‌ها: علی پروین، ضیا عربشاهی، سید مهدی ابطحی، بهروز رهبری‌فرد

نشانی: محله مینا

قبل از رواج یخچال و ورود وسایل برقی به پایتخت، تهرانی‌ها یخ مورد نیازشان را با استفاده از سرمای طبیعی و به روشی کاملا سنتی تامین می‌کردند. حفر گودال عمیق و ساخت یخچال طبیعی شیوه‌ای بود که پایتخت‌نشین‌ها تا دوره قاجار برای تهیه یخ مورد استفاده قرار می‌دادند اما این گودال‌ها یکی پس از دیگری تخریب شدند و یکی از آنها به زمین فوتبال تبدیل شد.
زمین خاکی «یخچالی» که در اراضی دولاب واقع شده چنین پیشینه‌ای دارد. آنطور که قدیمی‌های دولاب می‌گویند این محله در روزگار قدیم چند زمین خاکی داشت که برخی از این زمین‌ها گاهی محل برگزاری مسابقات کشتی هم بود. زمین یخچالی اما یکی از یخچال‌های طبیعی اراضی دولاب بود.
بیشتر یخچال‌های طبیعی در محدوده حصار ناصری ساخته می‌شد و اغلب آنها نزدیک به دروازه‌های شهر بود. محدوده اطراف دروازه دولاب بیش از سایر مناطق تهران یخچال طبیعی داشت که زمین یخچالی یکی از آنها بود.
یخچال‌های طبیعی در زمین‌های وسیع ساخته می‌شد و یک دیوار یا چینه کاهگلی در جنوب آنها بود. در قسمت شمال زمین هم چاله عمیقی که به استخر شباهت داشت حفر می‌کردند و کنار آن یک آب انبار می‌ساختند. آب از چاله به آب انبار می‌رفت و بر اثر سرمای زمستان یخ می‌زد. بعد هم روی یخ‌ها را با حصیر و پوشال می‌پوشاندند تا یخ‌ها تا فصل گرما حفظ شوند.
زمین یخچالی اراضی دولاب دقیقا با همین شیوه ساخته شد اما حد فاصل اواخر دوره قاجار تا دهه اول حکومت پهلوی اول مثل بیشتر یخچال‌های طبیعی تهران تخریب شد و سال‌ها متروکه مانده بود. دوران متروکه ماندن زمین یخچالی با موج شکل‌گیری زمین‌های خاکی فوتبال در گوشه و کنار تهران همزمان شد و طولی نکشید که یکی از بزرگ‌ترین یخچال‌های طبیعی تهران جای خودش را به 2زمین خاکی فوتبال داد.
دیوارهای کاهگلی اما تا آخرین روزهای حیات زمین یخچالی پابرجا مانده بود تا اینکه در اواخر دهه 60 فرو ریخت. زمین یخچالی تا اواخر دهه 60در دل محله مینا که با گذشت زمان از اراضی دولاب جدا شده بود نفس می‌کشید اما عاقبت مثل همه زمین‌های خاکی فوتبال پایتخت به خاطره‌ای در ذهن طرفداران فوتبال در تهران تبدیل شد.
زمین یخچالی طی چند دهه‌، مثل زمین خاکی راه‌آ‌هن و چهارصد دستگاه، یکی از کانون‌های فوتبال و هیجان در پایتخت به‌حساب می‌آمد و فوتبالیست‌های مشهوری مثل علی پروین، ضیا عربشاهی، سید مهدی ابطحی، بهروز رهبری‌فرد و... را به فوتبال تهران معرفی کرد اما حالا دیگر هیاهوی فوتبال در محدوده اطراف زمین یخچالی به گوش نمی‌رسد و یک ورزشگاه نسبتا نوپا جای آن را گرفته است. ورزشگاه سعید که در دهه 70در همین محل ساخته شد سالن‌های متعدد ورزشی دارد اما دیگر زمین فوتبالی نیست که اهالی محله را جمعه‌ها دور هم جمع کند تا یک دورهمی و ضیافت فوتبالی را تجربه کنند.