شناسنامه فقط برای هویت‌های دائم

سحر جعفریان- روزنامه‌نگار

سال‌های سال است که زوج‌های بسیاری با آرزوی در آغوش گرفتن فرزند، از مواد و تبصره‌های قانون فرزندخواندگی استفاده می‌کنند. قوانینی سخت و دشوار که با مصوبات طرح «امین موقت» و فرزندخواندگی موقت(از حدود سال1396 به بعد در برخی از استان‌های کشور به‌صورت آزمایشی اجرا شد) کمی رو به آسانی و سهولت گذاشت. با این حال طرح اعطای فرزندخواندگی  موقت، ضمن درنظر داشتن حقوق کودکان و توجه به قانون حمایت از خانواده درصدد فراهم آوردن شرایط موجه و مطلوب زیست و تربیت کودکان بدسرپرست و یا بی‌سرپرست، همیشه با چالش‌هایی جدی مواجه بوده است. چالش‌هایی مانند نحوه صدور شناسنامه جدید با اطلاعات به‌روز ویژه خانواده‌های فرزندپذیر و فرزندخواندگان که به تازگی نیز اخبار مرتبط با آن، در رسانه‌های مختلف بسیار پربازدید شده است.

قانونی برای زوج‌های آرزومند و کودکانی نیازمند
به ‌موجب ماده22 قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست(متشکل از 37ماده) مصوبه سال1392 پس از صدور حکم قطعی سرپرستی، مفاد حکم از سوی دادگاه به اداره ثبت احوال و اداره بهزیستی مربوط ابلاغ می‌شود و اداره ثبت احوال مکلف است نام و نام خانوادگی کودک یا نوجوان تحت سرپرستی و همچنین مفاد حکم سرپرستی را در اسناد سجلی و شناسنامه سرپرست یا زوجین سرپرست وارد کند. همچنین اداره ثبت احوال مکلف است شناسنامه جدیدی برای کودک یا نوجوان تحت سرپرستی با درج نام و نام خانوادگی سرپرست یا زوجین سرپرست صادر و در قسمت توضیحات مفاد حکم سرپرستی و نام و نام خانوادگی والدین واقعی وی را درصورت مشخص بودن، ثبت کند. این قانون اواخر سال گذشته با اصلاحیه مواجه شد. به موجب این اصلاحیه دیگر نیاز نیست خانواده‌های متقاضی فرزند غیرزیستی منتظر فرآیندهای طولانی فرزندخواندگی بمانند. آنها می‌توانند به‌محض اینکه کودک بی‌سرپرست و بدسرپرستی با دستور دادستان در اختیار سازمان بهزیستی قرار گرفت، درخواست و مدارک خود را ارائه دهند و درصورت تأیید از امتیاز نگهداری موقت کودک یا کودکانی برخوردار شوند. در این اصلاحیه اما به‌طور مجزا و دقیق به جزئیات صدور شناسنامه فرزندخواندگان موقت اشاره نشده است.

تفاوت صدور شناسنامه برای فرزندخواندگی‌های دائم و موقت
مسئولان سازمان بهزیستی و دادستانی کشور بارها اعلام کرده‌اند تصویب و اجرای این اصلاحیه به‌معنای شانه خالی کردن از زیر بار وظایف دولتی نگهداری و پرورش کودکان بدسرپرست یا بی‌سرپرست نیست. بلکه هدف از این تحول در نگهداری از کودکان بدسرپرست یا بی‌سرپرست ایجاد بهترین فضای پرورشی و تربیتی است. همچنان که محمدعلی قادری، رئیس سازمان بهزیستی کشور در آخرین اظهارنظر مرتبط با موضوع فرزندخواندگی گفت: «در 2سال گذشته بیش از 2300کودک به فرزندخواندگی موقت و دائم سپرده شده‌اند.» از سویی علی کاظمی، دبیر مرجع ملی حقوق کودک نیز بیان داشته است: «بحث شناسنامه برای کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست، مشکلی است که حتی رئیس‌جمهور کشور هم در جلسات متعدد پیگیر آن هستند. در قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست به صراحت آمده در مواردی که کودکان به فرزندخواندگی سپرده می‌شوند، در شناسنامه آنها در قسمت توضیحات این واقعه ثبت شود. درحالی‌که شاید در آینده کودک این درج اطلاعات، مشکلاتی را پدید آورد.» فاطمه محمدی‌سرشت، مسئول کمیته فرزندخواندگی بهزیستی استان تهران در این باره می‌گوید: در وضعیت فرزندخواندگی موقت که به‌طور آزمایشی 6‌ ماه است، شناسنامه کودک با اطلاعاتی که از پدر یا مادر زیستی و اصلی او در اختیار است، صادر می‌شود. ،بر همین اساس شناسنامه صادر می‌شود.» محمدی‌سرشت در ادامه تأکید می‌کند: «در وضعیت فرزندخواندگی موقت، شناسنامه‌ای برای کودک با اطلاعات پدر و مادر فرزندپذیر و غیرزیستی صادر نمی‌شود تا زمانی که حکم سرپرستی دائم از سوی دادگاه صادر شود. در وضعیت فرزندخواندگی امین که البته در حال حاضر در تهران احکام مرتبط با آن صادر نمی‌شود(به جز خانواده امین مالی) مراکز مسئول ذی‌ربط در حال پیگیری صدور شناسنامه با کدهای جدید (اطلاعات پدرخوانده و مادرخوانده) به‌منظور سهولت در انجام فرآیندهای اداری احتمالی در مدت زمان فرزندخواندگی امین هستند.»‌