شپش سر؛مهمان پردردسر

شپش یک انگل خارجی است و ابتلا به آن در سنین مدرسه شایع است و در تمام جوامع دیده می‌شود. به‌عبارت دیگر، ابتلا به شپش سر ارتباطی با وضعیت اقتصادی ندارد و در تمام طبقات اجتماع ممکن است رخ دهد. این حشره به‌دنبال تماس‌های نزدیک بین فردی یا هنگامی که افراد خانواده در فصول سرد برای تامین گرما لباس بیشتری می‌پوشند یا در مکان‌هایی که به‌صورت دسته‌جمعی زندگی می‌کنند از یک شخص به شخص دیگر انتقال می‌یابد. در واقع، ازدحام جمعیت باعث می‌شود که شپش بتواند از سری به سری دیگر برود و از آنجا که تماس نزدیک در بچه‌ها (چه دختر، چه پسر) امری شایع است، ابتلا به شپش سر بیشتر در این گروه سنی اتفاق می‌افتد؛ هر چند هر کس در هر شرایط آب و هوایی ممکن است به آن مبتلا شود. درباره راه‌های درمان و جلوگیری از شپش سر بین دانش‌آموزان با رضا رباطی، متخصص بیماری‌های پوست و مو، گفت‌وگو کرده‌ایم.



راه‌های درمان شپش
برای درمان بیماری شپش باید انگل زنده و رشک‌های آن از بین برود. اگر تخم‌ها یا همان رشک‌های شپش باقی بمانند، این امکان وجود دارد که بعد از چند هفته دوباره این بیماری ظاهر شود. تخم‌ها یا رشک‌های شپش به شوره سر شباهت زیادی دارند؛ با این تفاوت که رشک‌ها دارای چسبندگی زیادی هستند و به‌راحتی از ساقه موی سر جدا نمی‌شوند. نکته مهم در درمان شپش به‌دلیل قدرت سرایت‌پذیری بالا این است که تمام افراد خانواده درصورت داشتن علامت باید تحت درمان تحت نظر پزشک قرار بگیرند. درمان قطعی شپش باید در 2 نوبت و به فاصله یک هفته انجام شود. بعد از درمان‌هایی که توسط پزشک تجویز می‌شود می‌توان از درمان‌های مکمل و ساده مثل شست‌و‌شوی مو یا آغشته کردن شانه به سرکه رقیق شده برای از بین بردن کامل تخم‌های انگل شپش چسبیده به ساقه‌های مو استفاده کرد. درمان‌ها باید توسط پزشک متخصص انجام شود، چرا که استفاده خودسرانه از برخی داروهای ضد‌شپش می‌تواند حساسیت‌زا باشد یا موجب مقاوم‌ شدن انگل شود. با توجه به اینکه انگل شپش مدت زیادی خارج از پوست بدن زنده نمی‌ماند، شست‌وشو و ضدعفونی کردن بیش از حد البسه لزومی ندارد، اما رعایت بهداشت کلی محیط توصیه می‌شود.

انواع و محل‌های وجود شپش
شپش یک انگل کوچک است که حتی با چشم غیرمسلح نیز دیده می‌شود و به‌راحتی از فردی به فرد دیگری منتقل می‌شود و از مهم‌ترین اماکنی که افراد به شپش مبتلا می‌شوند، می‌توان به مکان‌های شلوغ و پرتجمع مانند مدارس، مهدهای کودک، پادگان‌ها و کمپ‌ها اشاره کرد. شپش دارای تخم‌هایی به نام «رشک» است که این رشک‌ها سفید و یا زردرنگ هستند. به‌طور کلی 3دسته شپش وجود دارد؛ شپش «سر»، «تنه» و «عانه». شپش‌های سر معمولا در پشت گوش و گردن هستند، سرایت‌پذیری سریعی دارند و در افراد عادی درصورت حضور در محیط‌های آلوده بروز می‌کند، اما شپش‌ تنه معمولا در افراد با سطح بهداشت خیلی کم مانند افراد بی‌خانمان یا در شرایط خاص بحرانی مانند زلزله و جنگ که امکان رعایت اصول بهداشتی نیست، بروز می‌یابد.
 شپ‍ش‌ تنه با یکسری عفونت‌های دیگر مانند تیفوس همراه است. شپش عانه نیز در برخی از نقاط خاص و حساس بدن بروز می‌کند که البته بسیار نادر است.

راه‌های انتقال شپش
شپش، پوست سر را می‌گزد و بزاق و ترشحاتش محرک است و باعث خارش قابل توجه سر می‌شود. به‌دنبال خاراندن پوست، عوارض گوناگونی مانند زرد زخم ایجاد می‌شود. تقریبا همه افراد با اطلاع یافتن از وجود شپش سر در نزدیکان خود، ناگهان دچار خارش سر می‌شوند. بنابراین طبیعی است که صرفا وجود خارش کافی نبوده، لازم است که معاینه و بررسی دقیق انجام شود. این انگل از ۲ راه مستقیم و غیرمستقیم از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. راه مستقیم از طریق تماس با فرد آلوده و راه غیرمستقیم از طریق تماس با اشیای آلوده مثل روسری، کلاه، شانه، روبالشی، حوله و ملحفه هتل‌ها و کمدهای استخر است.

اصلی‌ترین راه‌ تشخیص شپش
یکی از اصلی‌ترین راه‌های تشخیص این انگل دیدن شپش زنده یا رشک‌هاست و ممکن است نخستین علامت ایجاد شپش، خارش باشد؛ به این شکل که فرد مبتلا احساس می‌کند چیزی روی پوست سرش در حال راه رفتن یا خزیدن است. اساس تشخیص شپش سر علائم بالینی است. شپش سر معمولا پشت گوش بیشتر دیده می‌شود و در مراحل پیشرفته‌تر، این بیماری با چشم غیرمسلح به راحتی قابل شناسایی است.

علائم وجود شپش در سر
آلودگی به شپش عمدتاً علامتی ندارد و در غربالگری‌ها کشف می‌شود ولی گاهی علامتی مثل خارش، وجود نقاط قرمز رنگ در کف سر، علائمی از خراش‌ها در پوست سر و عفونی شدن خراش‌ها با عفونت‌های فرصت‌طلب و بزرگ شدن غدد لنفاوی پشت گوش دیده می‌شود. ایجاد حالت شوره‌زدگی روی مژه‌ها یا به‌وجود آمدن دانه‌های کوچک کهیری‌شکل روی منطقه آلوده از دیگر علائم وجود شپش است.