گزارش
جنون لاغری
به بهانه روز جهانی گیاهخواری علل گرایش به لاغری‌های افراطی و تناسب اندام‌های نمایشی را بررسی کرده‌ایم
سحر جعفریان- روزنامه‌نگار
اغلب مردم در فروشگاه‌های مواد غذایی به‌دنبال خوراکی‌هایی با حداقل کالری هستند. ترازو، متر و برنامه غذایی ویژه رژیم‌های لاغری معجزه‌آسا نیز از دستشان نمی‌افتد. مدام در حال اسکرول صفحاتی در شبکه‌های مجازی هستند که به سبک زندگی و شیوه‌های حفظ تناسب اندامِ سلبریتی‌های معروف، اختصاص دارند. تصاویرشان را با حسرت نگاه می‌کنند و در سودای باریک اندامانِ خوشبخت به سراغ رژیم‌های لاغری متنوع می‌روند تا شاید به تصویر آن زن‌های ایده‌آل که ترند و جهانی هستند، نزدیک‌تر شوند. تصاویر زنان و مردانی با ظاهری آرمانی که در اثر گسترش سطحی‌نگری در عرصه جهانی و بروز تحولاتی در نظام‌های ارزشی، نمادی و معنایی، فرهنگی و ساختاری جوامع، دچار بازتعریف هویتی شده‌اند؛ بازتعریفی مبتنی بر مصرف‌گرایی، سرمایه‌داری، مدهای تجاری و سلامت بازاری که دستاوردهایی جز اپیدمی انواع بیماری‌های جسمی و روحی نداشته و ندارد. با همین موضوع به گفت‌وگو با متقاضیان شیوه‌های مختلف لاغری، متخصصان و کارشناسان حوزه‌های مرتبط پرداخته‌ایم.
در رالی لاغری برنده شو!
یکی از خدمات پرطرفدار این روزهای کلینیک‌ها و سالن‌های زیبایی، خدمات مرتبط با موضوع لاغری و تناسب اندام، آن هم نه از نوع سلامت‌محور که با رویکرد زیبایی کارت‌پستالی(!) است. موضوعی که هر روز ابعاد جالب و البته خطرناکی به‌خود می‌گیرد و از سوی دیگر نیز از انحصار بانوان خارج شده و آقایان هم به جمع مشتریان خواهان تناسب اندام نمایشی، اضافه شده‌اند. «رالی لاغری تا شب یلدا»، «30کیلو کاهش وزن تا نوروز 1403» و بسیاری دیگر که همگی بیش از ایجاد تناسب اندام برای مشتری‌های خود، آنها را به وسواس فکری و تنش‌های عصبی دچار می‌کنند. با شماره تلفن یکی از این کلینیک‌های ارائه‌دهنده خدمات لاغری تماس می‌گیریم. بانوی جوانی پاسخ می‌دهد:« بستگی دارد که چه نوع خدماتی مدنظر داشته باشید. اگر خواهان لاغری با دستگاه (آر اف) موضعی و یا کانتورینگ بدن خود هستید ابتدا باید درصد چربی‌های بدن‌تان آنالیز شود. در این آنالیز مشخص می‌شود شما به چند جلسه و چه میزان شات دستگاه نیاز دارید که هر شات دستگاه ما حدود 2میلیون و 500هزار تومان است. برای تأثیرگذاری بیشتر دستگاه به برنامه غذایی هم نیاز است که آن نیز با توجه به بازه زمانی یک تا 6ماه از 200هزار تومان تا یک میلیون تومان هزینه دارد.» بانوی جوان، اطمینان می‌دهد استفاده از دستگاه لاغری هیچ عوارضی برای بدن افراد حتی افرادی که از بیماری خاصی رنج می‌برند، ندارد.
از وگانیسم تا رژیم‌های مدیترانه‌ای
دوباره در کسوت مشتری با یکی دیگر از کلینیک‌های لاغری نام و نشان‌دار شمال پایتخت تماس می‌گیریم و مشاور کلینیک نیز این چنین به سؤالات‌مان پاسخ می‌دهد:« دستگاه‌های لاغری موضعی زیادی در بازار موجود است که آثارشان ماندگار نیست. ولی دستگاه مجموعه ما با قدرت و کیفیت فراوان، لاغری دائمی را برایتان تضمین می‌کند؛ 9کیلو در یک ماه! هزینه‌اش هم با توجه به میزان اضافه وزن‌تان از جلسه‌ای 5میلیون تا 02میلیون تومان نوسان دارد. هر جلسه نیز حدود 03دقیقه زمان می‌برد.» سارا یکی از بانوانی است که بعد از ناامیدی از رژیم‌درمانی‌های بسیار و طولانی، سراغ کاهش وزن با انواع دستگاه‌های لاغری رفته است. حالا او از همه آن تجربه‌ها برای ما می‌گوید: «با اینکه رژیم گرفتن برایم مثل کابوس بود اما بیشتر از 5سال انواع رژیم‌های کانادایی، مدیترانه‌ای، جنرال، دانمارکی، سبز، زون، وگان، ویت واچر و پالئو را رعایت و تحمل کردم. راستش هیچ‌کدام، هیچ اثری نداشتند! یا به‌خاطر فشار زیادشان خیلی زود بی‌خیالشان می‌شدم و یا به‌خاطر گران تمام شدن و بی‌اثر بودن، ادامه نمی‌دادم! یک سال هم سعی کردم با دستگاه‌های لاغری کلینیک‌های پزشکی به وزن دلخواهم برسم. دستگاه‌ها کمی اثر داشتند اما خیلی زود دوباره به وزن و سایز قبلم بازمی‌گشتم.»
تجاری‌سازی حوزه پزشکی و سلامت
با کلیدواژه‌های این گزارش یعنی لاغری‌های افراطی و تناسب اندام تضمینی، در شبکه‌های مجازی نیز به جست‌وجو می‌پردازیم. خیلی زود، تبلیغات کلینیک زیبایی و لاغری یکی از اینفلوئنسرهای معروف که پایه شهرتش، نمایش سبک زندگی شخصی‌اش است از طریق صفحات کاربران پلتفرم نمایان می‌شود. دختر جوان و ظریفی، مجری تولید محتوای صفحه مجازی این کلینیک لاکچری است که در یکی از ویدئوهای تبلیغاتی و اشتراکی آن درحالی‌که تصویر پر زرق و برق یکی از بازیگران هالیوودی را در دست دارد، می‌گوید:« با دستگاه‌های لاغری کلینیک ما می‌توانید فرصت خودنمایی از ستاره‌های جهانی را بگیرید!» بعد هم، نماینده فروش یکی از شرکت‌های واردکننده دستگاه‌های لاغری در ادامه ویدئو ظاهر می‌شود.
دستگاه‌های کمک لاغری نه معجزه‌آسا
تفاوت معنایی زیادی درنظرات و دیدگاه‌های ثبت‌شده دنبال‌کنندگان صفحات مجازی و سایبری کلینیک‌های لاغری دیده می‌شد:« واقعا کارتون عالیه؛ من که تونستم توی 57سالگی، به وزن دلخواهم برسم.» و بسیاری دیگر از این قسم نظرات که درستی یا نادرستی خدمات کلینیک‌های لاغری را زیر سؤال می‌برد. یاسر شریف، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی در این ارتباط می‌گوید:«تولید و مصرف دستگاه‌های لاغری از حدود 30سال پیش آغاز شد؛ از زمانی که اثربخشی رژیم‌های لاغری کاهش یافت و چاقی نیز شایع شد. حالا چرا اثربخشی رژیم‌های لاغری کاهش یافت؟ به 3دلیل عمده؛ نخست اینکه اغلب رژیم‌های لاغری بدون درنظر گرفتن همه ابعاد و زوایای زندگی فردی، خانوادگی، شغلی و ویژگی‌های ژنتیک از سوی افراد غیرمتخصص و بازاری با قیمت‌های نجومی طراحی می‌شد و البته که همچنان هم می‌شود. مانند رژیم سبک کتوژنیک که شاید با ژنوم بسیاری از افراد منطبق نباشد ولی چون بیزینس به حوزه سلامت ورود کرده، تجویز می‌شود! دلیل دوم تقدم زیبایی بر سلامتی در ساختار تناسب اندام عصر حاضر (مد و مدگرایی) است؛ یعنی کاهش وزن و ایجاد تناسب‌اندام از طریق رژیم‌درمانی باید به‌گونه‌ای پیش رود که وزن و اندام افراد به الگوهای معیار (سینمایی، افراطی) شباهت یابد نه اینکه به‌طور کلی (غیرموضعی) وزن کم و سلامتی در سایه آن تضمین شود. دلیل سوم هم ویژگی سرعت در پدیده مُد است. افراد برای داشتن اندامی باریک با زوایایی اغراق شده، دیگر وقت و حوصله ندارند. طبیعی است که این شتاب در فرایند رژیم‌های لاغری دیده نمی‌شود.»
فرهنگ نمایش و گفتمان بدن و دیگر هیچ!
محمد دانش، جامعه‌شناس معتقد است که در دنیای امروز با توجه به اثربخشی فراگیر فضای مجازی و تحول معنایی و مفهوم زیبایی از سیرت به‌صورت، لاغری و تناسب اندام نیز مرادی غیراز سلامتی یافته است. این جامعه‌شناس و پژوهشگر در این‌باره می‌گوید:« فضای مجازی مدیریت نشده آنقدر قدرت یافته که افراد مختلف پیام‌های غیرواقعی آنها از ایده‌آل‌های بدنی را بدون چون و چرا می‌پذیرند و با مقایسه مداوم خود با آن ایده‌آل‌های غیرواقعی، دچار نارضایتی می‌شوند. این نارضایتی ضمن نابودی عزت نفس و بروز افسردگی در افراد به تلاش منفی آنها برای دستیابی به آن ایده‌آل غیرواقعی یا به‌عبارتی بدنِ رسانه‌ای می‌انجامد. البته در موارد بسیاری نیز پیامد اثربخشی و فشار رسانه‌ها، ابتلای افراد به اختلال خوردن یا آنورکسیا یا بی‌اشتهایی عصبی را دربر دارد.
