تهرونی‌ها و لذت شنا در چال‌حمام‌ها
داریوش شهبازی-تهران‌شناس
قنات و چشمه‌هایی همچون چشمه‌علی شهرری یا چشمه‌ای که به «آب‌متکا» شهرت داشت بر سر راه تهران به حضرت عبدالعظیم(ع) بودند یا حوضچه‌های مسیر رودخانه‌های فصلی شمیران از قبیل «هفت‌حوض درکه»، «آبشار دوقلو»، «آبشار چال‌مگسی» و... جاهایی بودند که محل آب‌تنی تعدادی از جوانان در تابستان محسوب می‌شدند.
رودخانه‌های اطراف تهران هم گزینه خوبی برای تفریح و آب‌تنی بودند. استخرهای ذخیره آب کشاورزی هم برای تن به آب زدن همواره مدنظر اهالی تهران به‌حساب می‌آمدند.
وجود کلمات اسطل (استل)، اصطلک (استلک)، استلخ، اسولک، اسل، اسلک، چال‌استلک و... در زبان و لهجه تهران و آبادی‌های اطراف که معنای استخر و یا وجه مصغر آن استخرک را دارد، در حقیقت برکه و آبگیر و جایی بوده است که ساکنان این سرزمین از دوران باستان با این شیوه به ذخیره آب اقدام می‌کردند.
استخر باغ‌ملک در گلابدره امامزاده قاسم، استخر بهجت‌آباد، استخر ملک در اطراف حرم حضرت عبدالعظیم و استخر ونک ازجمله این استخرها بود.
اما در این بین چال‌هایی در حمام‌های بزرگ و معروف تهران وجود داشت که می‌شود به‌عنوان نخستین استخرهای تهران از آنها نام برد. چال‌حوض از چال آب سرد و خزینه بسیار بزرگ‌تر بود، آن‌قدر که به‌کار شنا و آب‌بازی جوانان هم می‌آمد. برخی از حمام‌های مشهور تهران قدیم نظیر حمام‌های قیصریه، سنگلج، نظام‌الملک و... چال‌حوض‌های آبرومندی داشتند تا پهلوانان زورخانه و شناگرانی که با آب‌بازی و شناگری آشنا بودند، به شنا و شیرجه و پشتک‌وارو و شیرین‌کاری‌هایی دست بزنند. تماشای شنا برای کسانی که این فن را نمی‌دانستند و از آب می‌ترسیدند، به‌قدر کافی جذاب بود که بخواهند مدت‌ها کنار چال‌حوض بنشینند و شناگران را تماشا کنند. باگذشت زمان، تهران صاحب استخر‌هایی مخصوص ورزش شنا شد؛ استخر‌هایی که مطابق اصول فنی و مختص این ورزش ساخته شد.
