پروانه بندپی- روزنامه‌نگار
خیلی از افراد در طول سال، بارها دچار سرماخوردگی و سایر عفونت‌های ویروسی و تنفسی می‌شوند، یا ممکن است فاصله بین 2 بیماری‌شان خیلی کوتاه باشد و هنوز علائم و ردپای بیماری قبلی پاک نشده، دوباره دچار یک عفونت ویروسی دیگر شوند. این افراد به‌دلیل ابتلای زود‌به زود به بیماری، دچار ضعف و بی‌حالی می‌شوند و مدت‌ها طول می‌کشد تا بتوانند خود را به سطح انرژی قبل از بیمارشدن برسانند. بسیاری از این افراد وقتی به پزشک مراجعه می‌کنند، می‌گویند ما تغذیه خوبی داریم، ورزش هم می‌کنیم، اما نمی‌دانیم چرا تند تند مریض می‌شویم!
چرا همیشه دچار عفونت ویروسی می‌شویم؟
محمدحسن بمانیان، فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران، در پاسخ به این سؤال که چرا بعضی از افراد زود به زود یا با فاصله کم دچار عفونت‌های ویروسی یا تنفسی مثل سرماخوردگی و... می‌شوند، توضیح می‌دهد:«تعداد دفعات ابتلا به عفونت‌های ویروسی مثل سرماخوردگی و... در گروه‌های سنی مختلف متفاوت است؛ هرچه سن فرد پایین‌تر باشد، ساختار سیستم ایمنی هنوز کامل تشکیل نشده و در حد سیستم یک فرد بالغ نیست و به همین دلیل کودکان بیشتر مستعد ابتلا به بیماری‌های تنفسی مثل سرماخوردگی هستند. در سنین بالای 70سال هم به‌دلیل کهولت سن ممکن است سیستم ایمنی فرد، کارایی سیستم ایمنی یک فرد جوان را نداشته باشد. پس این 2 گروه سنی به‌دلیل کارایی کمتر سیستم ایمنی، ممکن است نسبت به افراد میانسال بیشتر دچار بیماری شوند.»
چند بار در سال بیمار شویم نرمال است؟
پزشکان معتقدند برای اینکه بتوانیم بگوییم ابتلای ما به عفونت‌های ویروسی و تنفسی بیشتر از حد معمول شده یا خیر، باید یک نُرم داشته باشیم. بمانیان در این خصوص توضیح می‌دهد:«کودکان سنین مدرسه حداقل 6بار در سال و گاهی 10تا 12بار در سال می‌توانند دچار سرماخوردگی و سایر عفونت‌های ویروسی شوند. درباره بزرگسالان تعداد دقیق و ثابتی وجود ندارد ولی می‌توان 4تا 5بار ابتلا در سال را به‌عنوان نرم درنظر گرفت.»
نتیجه تلخ مصرف برخی داروها
مصرف برخی داروها می‌تواند عامل تضعیف سیستم ایمنی شود مثل داروهای ضد‌التهاب به‌خصوص استروئیدها و داروهایی که در درمان برخی بیماری‌های مهلک مثل سرطان استفاده می‌شوند. اینها تضعیف‌کننده سیستم ایمنی هستند و می‌توانند باعث ابتلای فرد به انواع و اقسام عفونت‌ها شوند.
آنتی‌بیوتیک‌ها؛ دشمن بزرگ سیستم ایمنی
بمانیان، یکی از عوامل شایع افزایش عفونت‌های تنفسی و سایر بیماری‌ها در ایران را مصرف یا تزریق خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها مثل آموکسی‌سیلین، آموکسی‌کلاو، سفکسیم، سفتریاکسون و... می‌داند و می‌گوید سیستم ایمنی بدن ما باید یاد بگیرد که خودش با عوامل بیماری‌زا مبارزه و مقابله کند. وقتی شما برای درمان هر بیماری‌ای آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنید، درواقع دارید مانع کارایی سیستم ایمنی می‌شوید و به آن اجازه نمی‌دهید که خودش با عوامل بیماری‌زا روبه‌رو شود.
حضور در اماکن شلوغ
دکتر بمانیان ادامه می‌دهد:«دلیل دیگر ابتلای زود به زود به عفونت‌های ویروسی و تنفسی، تماس افراد با یکدیگر است به‌خصوص در سن مدرسه که افراد زیادی در تماس با یکدیگر هستند. در این شرایط وقتی یک نفر به یک بیماری ویروسی مبتلا می‌شود، آن را به دیگران هم انتقال می‌دهد. به این ترتیب طبیعتا تعداد دفعات سرماخوردگی در فرد بیشتر می‌شود.»
تضعیف سیستم ایمنی عامل مهم بروز بیماری‌ها
«تضعیف سیستم ایمنی بدن» از عوامل اصلی ابتلای پی‌درپی افراد به بیماری‌های تنفسی و ویروسی است. این موضوع را بمانیان مطرح می‌کند و درباره آن توضیح می‌دهد: «سیستم ایمنی بدن، سیستمی بسیار دقیق و حساس است و حتی شرایط محیطی هم می‌تواند روی عملکرد آن تأثیر منفی بگذارد. مثلا سردی هوا، شرایط تنش‌زا و استرس، اخبار بد، غم، افسردگی، بی‌خوابی‌های تکرارشونده، گرسنگی و عوامل دیگر، تأثیرات منفی روی سیستم ایمنی می‌گذارند.»
بیشتر سرماخوردگی‌ها آنتی‌بیوتیک نمی‌خواهد
به‌گفته این ایمونولوژیست«90درصد سرماخوردگی‌ها ویروسی است و نیازی به مصرف آنتی‌بیوتیک نیست ولی 80تا 90درصد مردم برای درمان بیماری‌های ویروسی آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنند. درواقع مصرف نابجای آنتی‌بیوتیک باعث می‌شود که پاسخ سیستم ایمنی از مسیر نرمال خود منحرف شود.»
کنترل استرس شدنی است؟
این فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی در پاسخ به این سؤال که آیا کنترل استرس امکان‌پذیر است، می‌گوید: «استرس یک سرش به سطح کلان جامعه برمی‌گردد اما یک سرش به‌خود فرد و خانواده می‌رسد. شما اگر به‌طور مرتب ورزش کنید، به‌موقع و کافی بخوابید، از پیام‌ها و اخبار منفی دوری کنید و لحظه‌های شادی‌آفرین برای خود ایجاد کنید، استرس هم خودبه‌خود کم و کمتر می‌شود. درواقع استرس را باید از هر راهی که می‌توانید مدیریت کنید وگرنه می‌تواند سیستم ایمنی را تضعیف و شما را بیمار کند. ممکن است استرس، فردی را مرتب به عفونت‌های تنفسی مبتلا کند و فردی را هم مثلا دچار تبخال کند. شما ببینید بعضی‌ها که استرس دارند، ناگهان روی لب‌شان تبخال می‌زند. درواقع این ویروس در بدن فرد وجود دارد و از بین نرفته و یک عامل استرس‌زا باعث می‌شود ویروس به شکل تبخال روی لبش یا نواحی دیگر صورتش ایجاد شود.»
کی نگران بشویم؟
این ایمونولوژیست تأکید می‌کند:«اگر این عفونت‌ها که معمولا به‌عنوان سرماخوردگی شناخته می‌شوند، 2تا 3بار در سال همراه با عفونت گوش باشد و چرک از گوش کودک بیرون بیاید، یا کودک 2تا 3بار در سال دچار سینوزیت شود، یا بیشتر از 2تا 3بار در سال عفونت ریه بگیرد، یا بیشتر از یک‌بار در عمر دچار عفونت مغز یا همان مننژیت شود، یا بیش از یکی دو بار در عمر دچار عفونت بافت نرم یا سلولی شود، اینها احتمالا سیستم ایمنی‌شان به‌طور مادرزاد و ژنتیک مشکل دارد و باید حتما بررسی شوند.» این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد:«همچنین افرادی که مرتب دهان‌شان برفک می‌زند، خانم‌هایی که مرتب دچار قارچ دستگاه تناسلی می‌شوند که مزمن شده و کنترل نمی‌شود، یا ممکن است همزمان ناخن‌هایشان هم دچار شکنندگی شود، کودکانی که بند ناف‌شان در چند هفته اول نمی‌افتد، کودکانی که واکسن می‌زنند و به جای ایمن‌شدن در مقابل واکسن، آن بیماری را می‌گیرند، مثلا قطره فلج اطفال به بچه می‌دهند اما فلج می‌شود، یا مثلا واکسن سل به او می‌زنند اما سلِ منتشر می‌گیرند، سیستم ایمنی اینها باید حتما مورد بررسی قرار بگیرد. چون احتمالا سیستم ایمنی‌شان مشکل ژنتیکی دارد.» بمانیان اضافه می‌کند:«درکل، فردی که بیشتر از 10تا 12بار در سال سرما می‌خورد ولی فاکتورهای خطرناک را هم ندارد، باید مورد بررسی قرار بگیرد. مثلا رشدش خوب است، تغذیه‌اش خوب است، خوابش خوب است، مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک ندارد و علائم آلرژی خیلی در او پیدا نیست اما به‌طور مکرر سرما می‌خورد، چنین فردی باید حتما توسط پزشک بررسی شود.»
دلیل بروز بیماری‌های آلرژیک
این ایمونولوژیست در ادامه صحبتش به یک نکته خیلی مهم درباره عواقب تضعیف سیستم ایمنی اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از ابعاد بیماری‌هایی که در دهه‌های اخیر چندین برابر شده، بیماری‌های آلرژیک است. وقتی مبتلا به آلرژی می‌شویم، یعنی سیستم ایمنی بدن ما بد عمل کرده که چنین نتیجه‌ای رخ داده است. یک دلیل این بد عمل کردن، ژنتیک است اما دلیل دیگر، مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌هاست که باعث بروز بیماری آلرژی شده است.»
چرا سیستم ایمنی ما ضعیف می‌شود؟
یکی از دلایل اختلال و تضعیف سیستم ایمنی بدن در کشورهای در حال توسعه، اختلال در تغذیه مردم است. این مطلب را بمانیان می‌گوید و ادامه می‌دهد که اگر تغذیه شما مناسب نباشد، املاح ضروری و ویتامین‌های مورد نیاز بدن‌تان تامین نشود، آهن، روی، ویتامین دی، کلسیم و... در بدن کم باشد، سیستم ایمنی شما ضعیف می‌شود و زود به زود بیمار می‌شوید. علاوه بر تغذیه، خواب ناکافی و بی‌کیفیت، غم و اندوه، بی‌تحرکی، اضطراب و استرس هم در تضعیف سیستم ایمنی نقش دارند.
2باور عمومی درباره تقویت سیستم ایمنی
بمانیان می‌گوید: «اینکه می‌گویند فلان داروی گیاهی را بخورید تا سیستم ایمنی شما تقویت شود، محمل علمی ندارد و باور غلطی است.» این فوق تخصص ایمونولوژی همچنین درباره اینکه گفته می‌شود کودک هر قدر بیشتر بیمار شود، برای خودش خوب است، چرا که سیستم ایمنی‌اش تقویت می‌شود، می‌گوید: «این حرف تا حدی درست است ولی چون ویژگی‌های هر فرد با دیگری متفاوت است، با قطعیت نمی‌توان درباره‌اش گفت.»
چرا تند‌تند مریض می‌شویم؟
مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها یکی از عوامل مهم ابتلای مکرر به عفونت‌های تنفسی است
در همینه زمینه :
