چگونه حوادث و بلایا را کاهش دهیم؟

آرزو دهقانی؛ متخصص سلامت در بلایا و فوریت‌ها

۲۰ تا ۲۵ مهر در کشور به‌عنوان هفته کاهش بلایای طبیعی نام‌گذاری شده و این روزها فرصت مناسبی برای بررسی حوادث مختلفی است که در جهان رخ می‌دهد. سال2022 دست‌کم 387بلای طبیعی در پایگاه داده‌ای ثبت حوادث گزارش‌شده که منجر به کشته شدن 130704نفر شد، 185میلیون نفر دیگر را تحت‌تأثیر قرارداد و نزدیک به 223.8میلیارد دلار خسارت اقتصادی به بار آورد. خسارات و آسیب‌های ناشی از انواع بلایا در کشورهای با درآمد پایین و متوسط همواره بیشتر بوده است. آسیا  با  رخداد بیش از 40درصد از بلایای طبیعی، پرحادثه‌ترین قاره بوده و 45درصد از کل مرگ‌ومیرها را نیز به‌خود اختصاص داده است.
در سال1989، مجمع عمومی سازمان ملل متحد، 13اکتبر را به‌عنوان روز جهانی کاهش خطر بلایا (IDDRR) برای ترویج فرهنگ جهانی کاهش خطر بلایا تعیین کرده است. شعار امسال این روز «مقابله با نابرابری برای آینده‌ای تاب‌آور» است.
نابرابری، شرایطی را ایجاد می‌کند که جامعه را در معرض بلایا، آسیب پذیرتر می‌کند. این در حالی است که بلایا نیز به‌طور نامتناسبی بر فقیرترین و در معرض خطرترین افراد تأثیر می‌گذارد و در نتیجه نابرابری را بیشتر می‌کند؛ لذا باید این چرخه نابرابری در مدیریت بحران توسط حاکمیت، سیاستگذاران و جامعه گسسته شود تا از به‌وجود آمدن فاجعه جلوگیری به‌عمل آید.
شاید نخستین اقدام برنامه‌ریزی دقیق و هماهنگی همه جانبه برای کاهش قرارگرفتن در معرض خطر و آسیب پذیری افراد در برابر آسیب باشد. همچنین کشورهای عضو باید تعهدات خود را برای کاهش فقر و نابرابری اجرایی کنند. دولت‌ها باید منابع مناسبی را برای افزایش درک خطر بلایا در سطوح مختلف جامعه از طریق آموزش و اطلاع‌رسانی تخصیص دهند. همچنین باید منابع کافی برای ایمن‌سازی‌ سازه‌ای، غیرسازه و عملکردی منازل، واحدهای اداری، مراکز سلامت، واحدهای تجاری و تمام مؤسسات دولتی و خصوصی را درنظر بگیرند. شاید «اقتصاد مقاومتی» برای کاهش خطر بلایا، واژه‌ای جامع و کاربردی باشد تا بتوان منابع را به سمت کاهش خطرپذیری سوق داد. اقدام مؤثر دیگر، توسعه سامانه هشدار سریع است تا تمام افراد جامعه از خطرات احتمالی آگاهی یافته و بموقع برای نجات خود، خانواده و اموال شان اقدام کنند و در آخر مشارکت اجتماعی نیز دارای اولویت است. کشورها باید مشارکت اجتماعی، ایجاد ظرفیت و توانمندسازی گروه‌های مختلف را تقویت و تامین کنند.