پایتخت زرشک جهان اینجاست

محمود مولایی-روزنامه‌نگار

خراسان جنوبی، قطب تولید زرشک در ایران و جهان است و بیشترین محصولات زرشک در این استان کشت می‌شود. به همین دلیل، خرده‌مالکان بسیاری در خراسان جنوبی به کشت زرشک می‌پردازند و البته همین عامل، سبب احداث شهرک تخصصی زرشک در 60کیلومتری شهرستان بیرجند شده است. به ‌گفته مدیرکل سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی، احداث شهرک تخصصی زرشک در راستای توسعه فعالیت‌ها در حوزه باغات زرشک صورت گرفته است. مهدی جعفری به همشهری گفت که به‌دلیل آمار بالای خرده‌مالکان کشاورزی در باغات زرشک خراسان جنوبی و به‌ویژه در منطقه سربیشه، بخش خصوصی به این حوزه ورود پیدا کرد تا شهرک زرشک احداث شود.

افتتاح فاز یک، به‌زودی
سال گذشته، زمانی که جشنواره ملی زرشک در خراسان جنوبی برگزار می‌شد، سازمان جهاد کشاورزی تصمیم گرفت یک شهرک تخصصی زرشک‌ احداث کند. بدین‌ترتیب، در کوران برگزاری جشنواره ملی زرشک، مدیرکل جهاد کشاوزی خراسان جنوبی، مذاکراتی را با یکی از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی انجام داد و به نتیجه رسید. مهدی جعفری در این‌باره عنوان کرد: «سال گذشته در جشنواره ملی زرشک سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی تفاهمنامه‌ای تحت عنوان انعقاد تفاهمنامه برای احداث تخصصی زرشک با یکی از سرمایه‌گذاران امضا شد.»  او با بیان اینکه این سرمایه‌گذار 200میلیارد تومان برای احداث شهرک تخصصی زرشک تزریق کرد و در نخستین اقدام، تغییر کاربری اراضی کشاورزی صورت گرفت تا عملیات احداث شهرک تخصصی زرشک آغاز شود، افزود:‌ «پس از آن، اقداماتی برای تغییر کاربری شهرک صورت گرفت و عملیات احداث شهرک شروع شد. در حال حاضر فاز یک شهرک تخصصی زرشک آماده بهره‌برداری است و احتمالا با حضور وزیر کشاورزی به‌زودی افتتاح خواهد شد.»

اهمیت ساخت شهرک
«از آنجا‌ که خرده‌مالکان سرمایه‌ زیادی ندارند، محصولات خود را نمی‌توانند در مکان‌های بهداشتی خشک کنند.» رئیس اتحادیه زرشک در خراسان جنوبی با اعلام این مطلب تأکید کرد که ساخت شهرک تخصصی زرشک ضروری بود. رضا جهوری به همشهری گفت: «زرشک ‌ جزو محصولات مصرفی داخل  بود که حالا جزو محصولات صادراتی هم محسوب می‌شود و خرده‌مالکان امکان رعایت اصولی محصول زرشک را ندارند. اگر زرشک در جای مناسبی خشک نشود، امکان کپک زدن محصول وجود دارد. برای همین، راه‌اندازی شهرک تخصصی زرشک ضروری بود و خوشبختانه حالا آماده بهره‌برداری است.» ‌

تشکیل کارگروه توسعه زرشک
به ‌گفته رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی بیرجند، برای اینکه زرشک به ارزش افزوده خود برسد، نیازمند عزم ملی است و تشکیل و راه‌اندازی کارگروه توسعه زرشک در استان در تمام سال ضرورت دارد. احسان بیکی معتقد است: این اقدام از جزیره‌ای عمل کردن ارگان‌های مرتبط پیشگیری می‌کند. راه‌اندازی این کارگروه، نظارت بیشتر بر زرشک، نحوه خشک کردنمحصول ، بارگاه‌ها، فرآوری شدن و انتفاع کشاورز را به‌دنبال خواهد داشت. او گفت: «در حال حاضر مراحل مرتبط با برداشت، خشک‌کردن اصولی و بهداشتی زرشک قابل رصد نیست؛ برای مثال سازمان غذا و دارو و اداره کل استاندارد ادعا می‌کنند که چون پروانه‌ای صادر نکرده‌اند نمی‌توانند اقدامی نظارتی انجام دهند.»   رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی بیرجند عنوان کرد: «در استان به‌ترتیب قائن، بیرجند، زیرکوه و سربیشه بیشترین سطح زیرکشت زرشک را دارند و به تناسب سطح زیرکشت، تولیدات بیشتری خواهند داشت. باید همه ارگان‌ها اعم از اتاق بازرگانی، استانداری، بخش غذا و دارو، سازمان جهاد کشاورزی زیر چتری واحد، اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهند.» او همچنین با اشاره به جشنواره ملی زرشک در سال گذشته یادآور شد: «اولین دستاورد جشنواره سال گذشته، خروج زرشک دپوشده از سردخانه‌های استان بود که در چند‌ماه براساس تقاضا از سردخانه خارج شد و این مهم نشان از آشنایی مردم با این محصول مزیت‌دار و افزایش میزان فروش دارد.»

خرده‌مالکان و ایجاد بارگاه زرشک
همچنین رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی بیرجند در جمع خبرنگاران گفت: «با توجه به خرده‌مالک بودن کشاورزان استان پس از پیگیری‌های انجام شده شرایط احداث بارگاه‌های بهداشتی زرشک تسهیل شد.»  احسان بیکی ادامه داد: «یکی از شرایط احداث بارگاه زرشک در گذشته برخوردار بودن از حداقل یک هکتار باغ زرشک بود که این موضوع مشکلاتی برای باغداران ایجاد می‌کرد.» او یادآور شد: «در حال حاضر کشاورزان خرده‌مالک هم می‌توانند اقدام به احداث بارگاه کنند. چنان‌که با پیگیری کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی و طرح مسئله در شورای گفت‌وگوی دولت با بخش خصوصی، مشکل رفع و در حال حاضر کشاورزان دارای ۵ هزار متر زمین هم می‌توانند اقدام به احداث بارگاه زرشک کنند.» رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی بیرجند گفت: «با همت مسئولان و دولتمردان، ده‌ها جلسه به این منظور برگزار شد و برای شناساندن بیشتر محصول زرشک، در جشنواره امسال، با پیگیری اتاق بازرگانی، فعالان حوزه صادرات، سرمایه‌گذاران و صاحبان 3 برند غذایی مطرح در بحث فرآوری زرشک و آبمیوه به استان دعوت شده‌اند.»  بارگاه زرشک، سازه‌ای است که زرشک را روی آن خشک می‌کنند.

98درصد تولید جهان  
با اینکه 98درصد محصول زرشک جهان در خراسان جنوبی تولید می‌شود، اما میزان صادرات این محصول ارزشمند پایین است. مدیرکل سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در این‌باره گفت: «میزان صادرات در سال خیلی اندک است. البته همچنان روی میزان بار میکروبی انبارهای زرشک کار می‌شود. همچنین هنوز نتوانستیه‌ایم محصول زرشک را به‌خوبی به جهان معرفی کنیم. شاید تحریم‌ها هم اثرگذار بوده است.» مهدی جعفری تأکید کرد: «امسال یکی از برنامه‌های جهاد کشاورزی ایجاد میز صادرات است.»  همچنین رضا جوهری، رئیس اتحادیه زرشک در خراسان جنوبی عنوان کرد: «درباره صادرات زرشک به کشورهای دیگر بهتر است رایزن‌های فرهنگی و اقتصادی محصول زرشک را به دنیا معرفی کنند. محصول زرشک آنطور که باید و شاید به دنیا معرفی نشده است. به همین دلیل، باید فعالیت‌های بیشتری برای افزایش صادرات زرشک صورت بگیرد و امیدوار هستیم این اتفاق رخ دهد.

حذف واسطه‌ها از بازار زرشک

اردشیر حبیبی، باغدار زرشک در شهرستان بیرجند56 ساله‌است و از 15 سالگی به کشت محصول زرشک مشغول بوده است. او از کشاوزان خرده مالک محسوب می‌شود. او به همشهری گفت: «کشت زرشک در خراسان جنوبی نسبت به کشت محصولات دیگر بهتر است. زمین‌های کشاورزی زرشک نسبت به کم‌آبی و بی‌آبی مقاوم هستند و از این بابت کمتر با از بین رفتن محصول زرشک مواجه می‌شویم.» حبیبی درباره اینکه آیا کشت زرشک برای کشاورزان به صرفه است یا نه؟ عنوان کرد: «واقعیت این است که دیگر محصول زرشک روی دست کشاورز نمی‌ماند. خوشبختانه واسطه‌ها کنار رفته‌اند و کشاورز با قیمت مناسب محصولات خود را به فروش می‌رساند. زمانی واسطه‌ها مفت و مجانی محصول زرشک را از کشاورزان خریداری می‌کردند، اما الان واسطه‌ای وجود ندارد.»