کاهش مهاجرت نخبگان کشور

رابعه تیموری-روزنامه‌نگار

درحالی‌که با انبوهی از اخبار غیرموثق و غیرمستند از افزایش مهاجرت نخبگان مواجه هستیم که بذر یأس و ناامیدی را در جامعه می‌کارند، انتشار نتایج مطالعات اندیشکده صندوق صلح آمریکا بر این آمار و اخبار خط بطلان می‌کشد. براساس مطالعات این اندیشکده که به‌تازگی منتشر شده، ایران در فرار مغزها از رتبه134 در سال2010 به رتبه73 در سال2023 رسیده است که کاهش چشمگیر مهاجرت نخبگان در سال‌های اخیر را گواهی می‌دهد. این اتفاق خوب نشان می‌دهد سیاستگذاری‌ها و برنامه‌هایی که در جهت کاهش روند مهاجرت علمی در کشور انجام شده بی‌تأثیر نبوده و با وجود موج تبلیغاتی که برای جذب استعدادهای علمی در سایر کشورها انجام می‌شود، توانسته آمار مهاجرت نخبگان کشور را کاهش دهد.

بدون منبع
بدون منبع و سند بودن، مهم‌ترین ویژگی اخبار یأس‌آور و منفی است که در مورد افزایش مهاجرت نخبگان به چشم می‌خورد.درباره این موضوع و پیامدهای زیانبار آن بارها از سوی سورنا ستاری هشدار داده شده است. رئیس کمیسیون علم و فناوری شورای راهبردی روابط خارجی می‌گوید: «بحث فرار مغزها از آن کلاه‌های گشادی است که سر کشور گذاشته‌اند و من می‌دانم که این یک حرکت سازماندهی شده است و شبکه‌ای این القائات را به جامعه‌ ما تزریق می‌کند.»

بزرگنمایی هدفدار
ستاری معتقد است در مورد اخبار و اطلاعات فرار مغزها بزرگ‌نمایی هدفداری در جریان است. او می‌گوید: «درباره معضل فرار مغزها از ایران اغراق شده‌ است؛ اگرچه این پدیده در ایران وجود دارد، اما ایران اکنون جزو کشورهای نخست مهاجرفرست دنیا نیست. به‌دلیل آمارهای نادرستی که در بحث مهاجرت ذکر می‌شود، ظلم بزرگی به کشور شده‌است. به‌صورت کلی مقصد مهاجرت دانشجویان ما آمریکا، کانادا و استرالیاست. اعداد و ارقام این ماجرا هم پوشیده و پنهان نیست و همه آمارها در سایت‌های مهاجرت آنها به تفکیک وجود دارد. به طور مثال بین سال‌های  ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵،   135هزار نفر   مهاجرت کرده‌اند.»  گزارش جدید پایگاه WES از وضعیت دانشجویان دیگر کشورها در آمریکا، کاهش مهاجرت و حضور دانشجویان ایران در دانشگاه‌های ایالات متحده آمریکا را نشان می‌دهد.

برخی اقدامات انجام شده برای کاهش مهاجرت نخبگان
در سال۱۳۸۸، دانشگاه صنعتی‌شریف طی اطلاعیه‌ای از تمامی دانشجویان مقطع کارشناسی و کارشناسی‌ارشد که جهت ادامه تحصیل، از ۲۰دانشگاه برتر دنیا پذیرش همراه با بورس گرفته‌اند، دعوت به عمل آورد که بدون آزمون ورودی و در چارچوب آیین‌نامه استعداد درخشان ادامه تحصیل دهند. این پذیرش از ترم پاییز سال تحصیلی ۸۹–۱۳۸۸ آغاز شد.
کمیته جلوگیری از خروج نخبگان، در تیرماه۱۳۸۹ طرحی برای ارائه به مجلس شورای اسلامی تدوین کرد که در آن بر ایجاد انگیزه‌های لازم مادی و معنوی برای جلوگیری تدریجی از خروج نخبگان تأکید شده بود.
افزایش 3برابری و پلکانی عوارض خروج از کشور در سال۱۳۹۶ در لایحه بودجه‌ای که از دولت به مجلس آمد، از دیگر اقدامات انجام شده برای کاهش مهاجرت نخبگان از کشور بود.
طرح آزاد‌سازی‌ مدرک برای پیشگیری از جذب دانشجویان ایرانی توسط دانشگاه‌های خارجی از سال‌ها پیش در حال اجراست.