جامعه
حاشیه‌های پرآسیب سقز
در پژوهش‌های میدانی سه ماه اول امسال خشونت‌های خانگی و پرخاشگری بیشترین فراوانی را درحاشیه سقز داشته است
فردین مصطفایی| سقز-خبرنگار:
مناطق حاشیه‌ای سقز به دلیل فضای کالبدی، محرومیتهای محیطی و اقتصادی، روابط اجتماعی، مسائل فرهنگی و سطح پایین آموزش با آسیب‌های اجتماعی مختلفی مواجه هستند.
توسعه این مناطق نیازمند واکاوی وضعیت موجود و ارائه دادههای مناسب علمی و میدانی برای برنامهریزی هدفمند و کمک به حل این آسیب‌هاست.
برای بررسی وضعیت آسیب‌های اجتماعی محلات حاشیه‌ای سقز (با تاکید بر تازآباد و قوخ) گفت‌وگویی با «فواد بابایی» روانشناس و مدرس دانشگاه انجام داده‌ایم که می‌خوانید.
وضعیت سقز را از نظر آسیب‌های اجتماعی چطور ارزیابی می‌کنید؟
با توجه به اینکه موضوع آسیب‌های اجتماعی دامنه‌ای بسیار وسیع و گسترده را شامل می‌شود و به صورت مداوم بر آسیب‌های اجتماعی افزوده می‌شود، لذا می‌توان گفت تعیین کردن آسیب‌های اجتماعی و عوامل به وجود آورنده آنها کار میدانی و پژوهشی خاصی را می‌طلبد. اما در‌مجموع و با توجه به آسیب‌های چهارگانه فردی، اجتماعی، آماری و دینی - عرفی می‌توان گفت که وضعیت سقز در مرز هشدار قرار دارد و دامنه آسیب‌ها فراگیرتر و رو به افزایش است.
با توجه به بررسی‌های انجام گرفته، در حاشیه‌های شهرهایی همچون «قوخ» و «تازآباد» چه آسیب‌هایی بیشتر به چشم می‌خورد؟
در پژوهش‌های میدانی سال گذشته و تقریبا سه ماهه اول امسال خشونت‌های خانگی (همسر آزاری) و پرخاشگری بیشترین فراوانی را داشته است. مشکلات بیکاری، ترک تحصیل و آسیب فضاهای مجازی در رده‌های بعدی قرار
دارند.
علل این آسیب‌ها بیشتر چه مسائلی هستند؟
آسیب‌های اجتماعی و رشد آنها از یک مدل خاص تبعیت نمی کند. یعنی نمی‌توان یک عامل را باعث به وجود آمدن یک آسیب اجتماعی دانست. معمولا چندین عامل باعث به وجود آمدن چندین آسیب می‌شوند و از رابطه علت و معلولی پیچیده‌ای تبعیت می‌کنند.برای مثال بیکاری، اعتیاد و فقر می‌تواند از علل اصلی طلاق باشد و خود طلاق از مهم‌ترین عوامل به وجود آورنده اعتیاد است. از طرفی این عوامل می‌تواند باعث کودک‌آزاری شود.
ولی می‌توان ٤ عامل کلی را به صورت عوامل فردی مانند جنسیت، سن، عوامل ژنتیکی، ظاهر و تیپ، عوامل روانی مانند اضطراب، کم‌هوشی، قدرت‌طلبی، کم‌رویی، عوامل محیطی مانند شرایط اقلیمی، شهری و روستایی بودن، نوع محله و عوامل اجتماعی و فرهنگی مانند خانواده، فقر، فرهنگ، اقتصاد، بیکاری، رسانه و فضای مجازی در نظر
گرفت.
در بررسی‌های شما بین طبقه اقتصادی و اجتماعی، آمار بالای بیکاری، ناپایداری شغلی و میزان آسیب‌ها در مناطق حاشیه‌ای سقز چقدر رابطه وجود دارد؟
بیکاری، نداشتن درآمد کافی و سطح سواد پایین سرپرستان خانواده، ارتباط مستقیم با مشاجرات خانوادگی و ترک تحصیل فرزندان در مناطق حاشیه سقز دارد. احساس نابرابری، کمبود خدمات شهری، ضعف نهادهای فرهنگی، نبود امکانات رفاهی و کنترل اجتماعی از مواردی است که ساکنان حاشیه‌ای از آنها در بررسی‌های میدانی بهعنوان بسترساز آسیب‌ها و جرائم اجتماعی یاد می‌کنند.
در بررسی‌های علمی شما این رابطه معنادار ثابت شده است؟
رابطه موارد مطرح شده در بالا با آسیب‌های اجتماعی قطعی و حتمی است. اختصاص منابع و ارائه خدمات شهری از سوی نهادهای متولی حق تمام شهروندان است. به طور مثال اگر اهالی محلات حاشیه از نظر در‌اختیار داشتن امکانات احساس تبعیض یا نابرابری کنند، در نحوه استفاده و نگهداری از وسایل دولتی مانند (اتوبوسهای خط واحد شهری) هیچ گونه احساس مسئولیتی نخواهند داشت و حتی در موارد خاص برای ابراز نارضایتی از وضع موجود در صدد آسیب رساندن به امکانات دولتی نیز هستند.
از نظر وضعیت سلامت روان، مناطق حاشیه‌ای سقز در چه وضعیتی قرار دارند؟
وقتی در مورد مفهوم سلامت روان صحبت میکنیم شامل مسائل فردی، اجتماعی، روانی و بیولوژیک در وجود انسانهاست. بر اساس تحقیقات صورت گرفته شکل‌گیری هویت منفی، پرخاشگری، اضطراب، اختلالات و احساس بدبینی نسبت به آینده از مهم‌ترین موارد شناسایی شده در این مناطق هستند.
توانمندسازی مناطق حاشیه‌ای در مقابل آسیب‌های اجتماعی
«فواد بابایی» روانشناس و مدرس دانشگاه می‌گوید: به نظرم مهم‌ترین موضوع در زمینه آسیب‌های اجتماعی «آموزش» است. آموزش مهارت‌های زندگی، آموزش‌های پیش از ازدواج و آموزش‌های حرفه‌آموزی از مهم‌ترین نیازهای ساکنان مناطق حاشیه برای توانمندسازی آنهاست.
نهادینه کردن رفتارهای سالم در افراد مناطق حاشیه نیازمند همکاری و اختصاص بودجه‌های مناسب از سوی نهادهای متولی است. هر چند که اقدامات خوب و مناسبی توسط اداره‌های بهزیستی و واحدهای اورژانس اجتماعی با ایجاد پایگاه‌های خدمات اجتماعی در مناطق حاشیه انجام شده است، اما باید در نظر داشت حل آسیب‌ها و مشکلات اجتماعی نیازمند تشریک مساعی و مشارکت تمامی نهادهای اجرایی و فرهنگی و همچنین انجمن‌های مدنی و مردمی درکنار ترسیم نقشه‌ها و برنامه‌های راهبردی است.
