آیا «الگوریتم‌ها» در نزول بورس نقش دارند؟

مدت‌هاست که متهم کردن معاملات الگوریتمی به مداخله در نزول بورس به یک سنت در میان سهامداران تبدیل شده است. اما اصل ماجرا چیست؟  معاملات الگوریتمی یا معاملات خودکار یک ابزار برای معامله در بازارهای سرمایه است. با استفاده از این معاملات سرمایه‌گذاران می‌توانند با استفاده از هوش مصنوعی به‌صورت خود کار یا نیمه خودکار و با استفاده از کدهای برنامه‌نویسی شده درکامپیوتر، در بورس سرمایه‌گذاری کنند.
امروزه معاملات الگوریتمی در بازارهای مالی پیشرفته دنیا جایگاه ویژه‌ای دارند و بخش قابل توجهی از معاملات براساس الگوریتم‌ها و به وسیله کامپیوترها انجام می‌شود. بر همین اساس، الگوریتم‌های بسیار زیادی در این زمینه طراحی شده است که هریک هدف خاصی را دنبال می‌کنند. معاملات الگوریتمی در بسیاری از مواقع، بدون دخالت انسان انجام می‌شود. امروزه معاملات الگوریتمی استفاده گسترده‌ای در مدیریت معاملات شرکت‌های تامین‌ سرمایه‌ها، صندوق‌های بازنشستگی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، سبدگردان‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری در دنیا دارد. سبدگردانی الگوریتمی نوع جدیدی از این سامانه‌هاست که از طریق آن سبدگردان با استفاده از ابزار‌های الگوریتمی به بالا بردن کیفیت سود و کاهش ریسک‌های سبد خود کمک می‌کند. با وجود کاربرد‌های گسترده این نوع از معاملات در بازار‌های مالی دنیا، در ایران اما هنوز معاملات الگوریتمی چندان توسعه پیدا نکرده است. معاملات الگوریتمی برای نخستین بار در سال1395 در ایران آغاز شد، اما در طول این سال‌ها به‌دلیل موانع مختلفی که بر سر راه فعالیت این نوع از معاملات وجود داشت چندان توسعه پیدا نکرد. با این حال هر بار در دوره‌های نزول انگشت اتهام سهامداران به‌سمت معاملات الگوریتمی در بورس نشانه می‌رود. اما  آیا معاملات الگوریتمی واقعا در نزول بازار سهام ایران نقش دارند؟
اطلاعاتی که مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس منتشر کرده نشان می‌دهد سهم معاملات الگوریتمی از کل معاملات خرد فقط 1.3درصد است یعنی وزن این معاملات به قدری نیست که به نزول شاخص منجر شود.
امیرمهدی صبایی، مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس در این‌باره گفت: نتایج بررسی انجام شده معاملات در بازه زمانی ابتدای سال۱۴۰۲ تا پایان شهریور۱۴۰۲ نشان از آن دارد که ۱.۳۵درصد از ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم، شامل معاملات الگوریتمی بوده است. به‌گفته او بیشترین بخش از معاملات انجام شده در این حوزه مربوط به بازارگردانان الگوریتمی و سایر حقوقی‌های الگوریتمی می‌شود. او همچنین تأکیدکرد: ارزش معاملات دارای برچسب الگوریتمی در بخش معاملات خرد اوراق بدهی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت قابل معامله(ETF) ۰.۴۶درصد از کل ارزش معاملات بوده است.