ناگهان،شهر زیرزمینی اشکانیان

محمد باریکانی-روزنامه‌نگار

دومین شهر زیرزمینی در شهرستان تیران و کرون در غرب استان اصفهان پدیدار شد و حالا قرار است باستان‌شناس‌ها و کارشناسان پژوهشکده معماری دستکند به این شهرستان سفر کنند تا با حضور در روستای دولت‌آباد این منطقه، شهری را که گفته می‌شود با توجه به شواهد معماری و ساختار دستکندی آن به دوره اشکانی مربوط می‌شود، کاوش و بررسی کنند. پیگیری همشهری از مقامات میراث فرهنگی و مردم تیران و کرون مشخص کرد که این شهر زیرزمینی درست زیر 25خانه روستایی قرار دارد و از مدت‌ها قبل و سالیان دور مورد استفاده مردم روستا بوده است. اما به‌تازگی مقامات میراث فرهنگی شهرستان تیران و کرون اعلام کرده‌اند که این شهر زیرزمینی به مساحت 10هزار مترمربع یعنی یک هکتار زیر روستای دولت‌آباد قرار دارد. مردم روستای دولت‌آباد از بخش‌هایی از این شهر تاریخی که گفته می‌شود قدمت اشکانی دارد و مطالعات باستان‌شناسی قدمت دقیق لایه‌های باستانی آن‌را مشخص خواهد کرد، به‌عنوان انبار کالاها، محل نگهداری احشام و کاربری‌های مختص به‌خود استفاده می‌کنند.
25خانه این روستا هر کدام فضای زیرز‌مینی خاص خود را داشته‌اند و مالکان خانه‌ها بخش‌هایی از شهر زیرزمینی باستانی دولت‌آباد را نیز در اختیار دارند. برخی خانه‌ها فضاهای دسترسی به شهر زیرزمینی مختص به‌خود را مسدود کرده‌اند و برخی دیگر همچنان از این فضاها استفاده می‌کنند.
شهرهای زیرزمینی باستانی و تاریخی در روستاهای غرب استان اصفهان، آنطور که کارشناسان وزارت میراث فرهنگی به همشهری اعلام کرده‌اند، به تعداد زیاد وجود دارد. به‌گفته این کارشناسان، عمده دلیل حفر شهرهای زیرزمینی و دستکندهای زیرزمینی باستانی به‌دلیل وضعیت اقلیمی غرب اصفهان بوده که برخی از آنها نیز دارای فضاهای تدافعی ‌بوده‌اند. به‌گفته کارشناسان، غرب استان اصفهان در دوره‌های مختلف تاریخی با فراز‌و‌نشیب‌های فراوان مواجه بوده و ساکنان این منطقه برای گریز از حملات نیز به شهرهای زیرزمینی این منطقه پناه می‌بردند. شهر زیرزمینی دولت‌آباد اما دومین شهر زیرزمینی این شهر است. پیش از آن شهر زیرزمینی روستای «کرد علیا» در 5کیلومتری روستای «دولت‌آباد» شناسایی و معرفی شده بود. اتفاقا شهر زیرزمینی کرد علیا نیز از لحاظ معماری شباهت بسیاری به شهر باستانی دولت‌آباد دارد و همین موضوع منجر شده است که فرضیه ارتباط این دو شهر زیرزمینی از طریق دالان‌های زیرزمینی با یکدیگر مطرح شود.

شهر باستانی یک هکتاری
محسن مظاهری، رئیس اداره میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌‌دستی تیران و کرون: شباهت بسیاری میان شهر زیرزمینی کرد علیا که پیش‌تر شناسایی و معرفی شده بود با شهر زیرزمینی روستای دولت‌آباد در شهرستان تیران و کرون وجود دارد و اکنون احتمال اینکه این دو شهر زیرزمینی ارتباطی با یکدیگر داشته‌اند مطرح است. البته باید در انتظار مطالعات کامل باستان‌شناسی ماند. شهر زیرزمینی کرد علیا در سال‌96 شناسایی شد و به ثبت ملی رسید. شهر زیرزمینی روستای دولت‌آباد شهرستان تیران و کرون که به‌تازگی معرفی شده، پیش‌تر شناسایی شده بود و کشف تازه‌ای نبود. کاربری‌های مختلفی در این شهر زیرزمینی وجود دارد و مردم محلی از بخش‌هایی از این شهر به‌عنوان انبار و محل نگهداری دام و... ‌ استفاده می‌کنند. قدمت این شهر براساس شواهد معماری و نوع سازه و تونل‌ها و دستکندها احتمالا متعلق به دوره اشکانی است. ولی این هنوز یک نظریه است و باید مطالعات کامل درباره آن انجام شود. در روستای کرد علیا که شهر زیرزمینی آن سال‌96 ثبت ملی شد، 80خانه روی این شهر وجود دارد. اما در روستای دولت‌آباد 25خانه بر سقف این شهر زیرزمینی احداث شده است. در غرب استان اصفهان شهرهای زیرزمینی وجود دارد و ساکنان تاریخی شهر زیرزمینی دولت‌آباد هم به‌دلیل فرار از خشونت طبیعت یا برای زندگی و کاربری پرستشگاه‌‌ و عبادتگاه‌ از شهر زیرزمینی تازه معرفی‌شده استفاده کرده‌اند.