داغ‌ترین تابستان تاریخ؛ انسان علیه انسان

عمادالدین قاسمی پناه-روزنامه‌نگار

ناسا اعلام کرده که تابستان 2023 گرم‌ترین تابستان تاریخ زمین از سال‌1880 تاکنون بوده است. این گرما در بسیاری از مناطق جهان ازجمله آمریکای شمالی، اروپا و آسیا احساس شد. اما آنچه باعث این گرما شده، عامل انسانی دارد و نتیجه سبک زندگی و دخالت‌هایی است که انسان در طبیعت اعمال کرده است؛ ساخت کارخانه‌ها، کاهش سطح آب دریاها‌، استفاده از مواد شیمیایی و الکترونیکی، تغییر مسیرهای آبی، انتشار گازهای گلخانه‌ای و بسیاری موارد دیگر به پدیده‌هایی مانند ال‌نینو دامن زده است. حالا این رفتارهای انسانی باعث شده تا زمین برای زندگی ساکنان دشوارتر از قبل باشد. ناسا در بیانیه‌ای که منتشر کرده، نوشته 57‌میلیون نفر در جنوب و جنوب‌غربی آمریکا شدیدترین موج گرما را تجربه کرده‌اند. این سازمان همچنین هوای‌ ماه آگوست (10مرداد تا 9شهریور) را 1.2درجه سانتی‌گراد گرم‌تر از متوسط تابستان اعلام کرده است.‌

 تابستان تاریخی
گزارش‌ها حاکی است که ماه‌های ژوئن، ژوئیه و آگوست مجموعا 0.23درجه سانتی‌گراد گرم‌تر از هر تابستان دیگر و 1.2درجه سانتی‌گراد گرم‌تر از میانگین تابستان بین سال‌های 1951 و 1980 بود. آگوست هم که به‌تنهایی 1.2درجه سانتی‌گراد از میانگین تابستان گرم‌تر بوده است. ژوئن تا آگوست به‌عنوان «تابستان هواشناسی» در نیم‌کره‌شمالی درنظر گرفته می‌شود.
 
پیامدهای ویرانگر
اما دمای بی‌سابقه تابستان2023 فقط مجموعه‌ای از اعداد نیست. آنها پیامدهای وحشتناکی در دنیای واقعی به همراه خواهند داشت.بیل نلسون، مدیر ناسا می‌گوید: «از دمای بسیار بالا در آریزونا و سراسر کشور گرفته تا آتش‌سوزی‌های جنگلی در سراسر کانادا و سیل شدید در اروپا و آسیا، زندگی و معیشت مردم را در سراسر جهان تهدید می‌کند. تأثیرات تغییرات آب و هوایی تهدیدی برای سیاره ما و نسل‌های آینده است؛ تهدیدهایی که ناسا تلاش می‌کند با آن مقابله ‌‌کند.»
 
چگونگی دستیابی به داده‌ها
ناسا اطلاعات داده‌های دمایی خود را که به نام GISTEMP شناخته می‌شود، از داده‌های دمای هوای سطح زمین که به وسیله ده‌ها هزار ایستگاه هواشناسی ثبت شده، به‌دست می‌آورد.این سازمان همچنین داده‌های دمای سطح دریا را از طریق ابزارهایی که روی کشتی‌ها و شناورها نصب می‌شود، گردآوری می‌کند.
این داده‌های خام با استفاده از روش‌هایی تجزیه و تحلیل می‌شوند که فاصله‌های مختلف ایستگاه‌های سراسر جهان و اثرات گرمایش شهری را که می‌تواند محاسبات را تغییر دهد، درنظر می‌گیرند.این تجزیه و تحلیل، ناهنجاری‌های دما را به جای دمای مطلق محاسبه می‌کند. یک ناهنجاری دما نشان می‌دهد که دما چقدر از میانگین پایه 1951 تا 1980 فاصله داشته است.
 
نقش ال‌نینو
جاش ویلیس، دانشمند آب و هوا و اقیانوس‌شناس در آزمایشگاه پیشران جت ناسا در کالیفرنیای جنوبی می‌گوید: «دمای فوق‌العاده بالای سطح دریا که بخشی از آن به‌دلیل بازگشت ال‌نینو ایجاد می‌شود، تا حد زیادی عامل گرمای بی‌سابقه تابستان بوده است.»ال‌نینو یک پدیده آب و هوایی طبیعی است که با دمای گرم‌تر از دمای معمولی سطح دریا(و بالاتر از سطح دریا) در مرکز و شرق اقیانوس آرام استوایی ایجاد می‌شود.
تابستان‌2023 که اکنون رکورددار شده، به معنی ادامه روند بلندمدت گرم‌شدن آب و هواست. مشاهدات و تحلیل‌های علمی که طی دهه‌ها توسط ناسا، اداره ملی اقیانوسی و جوی(NOAA) و سایر مؤسسات بین‌المللی انجام شده، نشان داده‌ است که این گرمایش عمدتا ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای به واسطه فعالیت انسان بوده است. در عین حال، رویدادهای طبیعی ال‌نینو در اقیانوس آرام گرمای بیشتری را به جو جهانی پمپاژ می‌کنند و اغلب با گرم‌ترین سال‌های ثبت‌شده مرتبط است.
ویلیس و دانشمندان دیگر انتظار دارند بیشترین تأثیرات ال‌نینو را در فوریه، مارس و آوریل 2024 ببینند. ال‌نینو با تضعیف بادهای شرقی و حرکت آب گرم از غرب اقیانوس آرام به سمت سواحل غربی قاره آمریکا مرتبط است. این پدیده می‌تواند اثرات گسترده‌ای داشته باشد. به‌طور غالب می‌تواند شرایط خنک‌تر و مرطوب‌تر را برای جنوب غربی ایالات متحده و خشکسالی را برای کشورهای غرب اقیانوس آرام مانند اندونزی و استرالیا به همراه آورد.
 
نتایج ترسناک یک تحقیق
چندی پیش محققان دانشگاه‌های میشیگان و آریزونا با استفاده از پیشرفته‌ترین روش‌ها، موفق به شبیه‌سازی دوره «ائوسن» شدند. این دوره به‌دلیل انتشار گاز دی‌اکسید کربن، می‌تواند شباهت تقریبا متناسبی با آب و هوای آینده زمین داشته باشد.
نتایج این تحقیق که در نشریه Science Advances منتشر شده است، نشان می‌دهد که با افزایش سطح دی‌اکسیدکربن، میزان گرم‌شدن زمین به‌طرز چشمگیری افزایش یافته است. محققان، این گرم‌شدن را به «افزایش حساسیت» کره‌زمین با گازهای گلخانه‌ای مرتبط می‌دانند.جیانگ ژو، محقق ارشد دانشگاه میشیگان در این‌باره می‌گوید: «ما وقتی دیدیم که حساسیت آب‌وهوا با افزایش سطح دی‌اکسیدکربن، بالاتر می‌رود، واقعا شگفت‌زده شدیم. این یک یافته فوق‌العاده ترسناک است، چون نشان می‌دهد که پاسخ دما به افزایش دی‌اکسیدکربن در آینده ممکن است از پاسخ به همان افزایش دی‌اکسیدکربنی که اکنون وجود دارد، وسیع‌تر باشد. به‌طور حتم باید گفت که این خبر خوبی برای ما نیست.»

گازهای گلخانه‌ای با ما چه می‌کنند؟
تولید گازهای گلخانه‌ای مصیبتی است که روزگار بشر را سیاه کرده است. تغییرات جوی و تابستان بسیار داغی که زمین گذراند، می‌تواند بدتر از این هم شود. محققان هشدار می‌دهند که انتشار دی‌اکسیدکربن در جو به‌طور مصنوعی، دقیقا همان چیزی است که به‌طور طبیعی در طول دوره ائوسن(Eocene) اتفاق افتاده و تکرار آن می‌تواند تا سال2100 میلادی مشاهده شود. این رویداد قادر خواهد بود که اختلاف دما بین خط استوا و قطب‌ها را نیز از بین ببرد.

اثر مستقیم بر دمای بدن
متأسفانه، تغییرات آب و هوایی در حال وقوع است. گاوین اشمیت، دانشمند آب و هوا و مدیر GISS، می‌گوید: «چیزهایی که ما گفتیم تحقق خواهند یافت، کما‌اینکه اکنون در حال تحقق هستند. اگر ما به انتشار دی‌اکسیدکربن و سایر گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر زمین ادامه دهیم، بدتر از این هم خواهد شد.»امواج گرمایی که اکنون تجربه می‌کنیم، طولانی‌ترین و داغ‌ترین امواج هستند. جو زمین همچنین می‌تواند آب بیشتری در خود نگه دارد‌ و وقتی گرم و مرطوب باشد، تنظیم دما  برای بدن انسان سخت‌تر می‌شود.‌