گزارش
روایت پاهای پیاده در کتاب‌ها
فرهنگ پیاده‌روی اربعین در آثار نویسندگان معاصر حضور پررنگی دارد
علی‌الله سلیمی- روزنامه‌نگار
بخشی از تجارب و توفیقات حاصل شده از رهگذر فرهنگ پیاده‌روی اربعین در آثار ادبی تجلی می‌یابد که در سال‌های اخیر شاهد رشد و شکوفایی قابل توجه در این بخش بوده و هستیم؛ به‌ویژه در بخش ادبیات داستانی که به واسطه تسلط نویسندگان این حوزه به انواع تکنیک‌ها و فنون نوشتاری، معمولا نتیجه کار خواندنی و تأثیرگذار است. رونق واقعی در این حوزه از حدود یک‌دهه قبل کلید خورده که با سرنگونی حکومت بعثی عراق، فرهنگ پیاده‌روی اربعین وارد مرحله تازه‌ای شده و روزبه‌روز به شکوه و ابعاد آن افزوده شده است. در این میان، داستاننویسان به‌عنوان بخشی از اهالی قلم و در کنار سفرنامه‌نویسان، به خلق آثار ادبی در قالب داستان کوتاه و رمان با موضوع پیاده‌روی اربعین پرداختند که نمونه‌های شاخص این آثار را مرور میکنیم.
طوطی و تاول
رمان کوتاه یا داستان بلند «طوطی و تاول» نوشته ابراهیم اکبری‌دیزگاه، درواقع یک داستان اربعینی است. به این معنا که داستان مردی است به نام صابر خرم که از شهر تالش می‌خواهد به اصفهان برود و یک طوطی که آن را از اینستاگرام خریده است، تحویل بگیرد، اما موقع رفتن در شهر رشت اشتباهی سوار ماشین‌های مهران می‌شود و صبح خودش را در مرز کربلا پیدا می‌کند و به نوعی وارد مسیر پیاده‌روی اربعین می‌شود. نکته‌ای که نویسنده در این رمان به آن توجه داده، نگاه مردم‌شناسانه به جامعه اربعینی است.
در این جامعه انواع و اقسام طبقات اجتماعی، فِرَق و مذاهب حضور دارند و با اینکه طبقات وجود دارد، اما هیچ طبقه‌ای جز طبقه اربعین حضور ندارد. کامل‌ترین منظور نویسنده در این کتاب، پرداختن به 2مسئله است؛ نخستین مسئله، وجه قیامت‌اندیش در اربعین است.
به اعتقاد نویسنده، اربعین به نوعی شأن و تفسیری از قیامت است؛ انگار هشدار دادند قیام کنند و یک جایی حاضر شوند و نکته دوم که بی‌ارتباط با مسئله قیامت نیست، موضوع امام حاضر یا قائم است. بین قائم، قیام و قیامت، ارتباطی است که نویسنده سعی کرده در این کتاب به آن توجه کند.
تصور نویسنده این است که قائم و قیامت از یک صنف هستند. وقتی قیامت رخ می‌دهد، قائم هم حضور دارد و بالعکس. در پایان داستان، شخصیت محوری وقتی قیامت را درک می‌کند، به محضر امام حاضر هم تشرف پیدا می‌کند.
احضاریه
نویسندگان نام‌آشنای بسیاری درباره موضوع پیاده‌روی اربعین داستان نوشته‌اند که یکی از آنها، علی موذنی، داستان‌نویس معاصر است که کارنامه درخشانی در حوزه ادبیات داستانی دارد و کتاب‌های «نه آبی نه خاکی»، «ملاقات در شب آفتابی»، «ظهور»، «ارتباط ایرانی»، «مأمور»، «خوش‌نشین»، «دوازدهم» و «آپارتمان روباز» به قلم این نویسنده تالیف و منتشر شده است. موذنی در رمان «احضاریه» با الهام از فرهنگ پیاده‌روی اربعین، داستان یک روزنامه‌نگار نویسنده را روایت می‌کند که به این سفر معنوی احضار می‌شود. نویسنده در این اثر از رخدادهایی مانند زیارت و آیین راهپیمایی عظیم اربعین برای نقل داستانی از حیات حضرت زینب (سلام‌الله علیها) بهره برده است.
کتاب یک روایت داستانی از رفت‌وآمد میان گذشته و حال و البته روایت‌هایی از زندگی حضرت زینب(س) از زبان یک روزنامه‌نگار به نام مسعود است که با تردید راهی سفر اربعین می‌شود. عمده تمرکز داستان روی زندگی حضرت زینب(س) است. ایشان از شخصیت‌های اصیل دینی و تاریخی تشیع است که اطلاعات زیادی از زندگانی‌شان در منابع تاریخی در دست نیست. عمده اطلاعات و اسناد موجود از ایشان مربوط به واقعه عاشورا و از زمان اسارت حضرت به بعد است که سال‌های پایانی عمر شریف‌شان را در برمی‌گیرد.
مکث
اربعین طوبی
پیاده‌روی اربعین حسینی برکات بی‌شماری برای زائران این آیین معنوی دارد که یکی از آنها، یادآوری پیوندهای فرهنگی و دینی بین 2ملت ایران و عراق است که در طول تاریخ همواره به‌عنوان رمز وحدت بین مسلمین مطرح بوده و هست. بخشی از این اتفاق فرهنگی را می‌توان در آثار ادبی مرتبط با این موضوع دید؛ مانند حوزه ادبیات داستانی که آثار متعددی در این خصوص تالیف و منتشر شده است؛ ازجمله رمان «اربعین طوبی» نوشته سیدمحسن امامیان که از سوی انتشارات جمکران منتشر شده است. رمان درباره پیرزنی ایرانی‌الاصل است که روزگار او را عروس شیعیان عراق می‌کند و حالا که گرد پیری روی صورتش نشسته، در مسیر پیاده‌روی اربعین داستان پرفراز و نشیب زندگی‌اش را برای نوه‌هایش بازگو می‌کند. داستان 40گام دارد و در هر گام حال طوبی و پیاده‌روی او به سمت کربلا با رجوع به گذشته، نوجوانی، جوانی و میانسالی او که دربردارنده حال و هوای بخش‌هایی از تاریخ معاصر 2سرزمین ایران و عراق است، روایت می‌شود.
