گزارش
«نجیب‌زاده» ساسانی است
تیم علمی بررسی سنگ نگاره نجیب‌زاده استردادی از انگلیس، اصالت ساسانی اثر را تأیید کرد
گروه زیست بوم
آزمایش میکروسکوپی، اصالت نقش‌برجسته «نجیب‌زاده» ساسانی را تأیید کرد اما هنوز برای باستان‌شناس‌ها مشخص نشده است نقش‌برجسته‌ای که سال67 و در بحبوحه جنگ تحمیلی 8ساله از ایران به سرقت رفته بود و سال94 در فرودگاه لندن توسط پلیس بریتانیا کشف شد، متعلق به کدام نقطه ایران است.
اصالت نقش‌برجسته نجیب‌زاده ساسانی که چند‌ماه قبل و با تلاش دولت از بریتانیا به ایران مسترد شد، در بدو ورود به ایران مورد تأیید کارشناسان قرار نگرفت و قرار شد نتیجه اصالت اثر پس از بررسی‌های آزمایشگاهی مشخص شود. حالا ملیحه مهدی‌آبادی که پیش‌تر و هنگام ثبت جهانی نقش‌برجسته بیستون کرمانشاه در یونسکو، مدیر پایگاه میراث فرهنگی بیستون بود و تلاش زیادی برای ثبت جهانی این اثر در یونسکو داشت، اعلام کرده است که نقش‌برجسته مسترد‌شده از لندن اصالت دارد.
دستور بررسی علمی
وقتی نقش‌برجسته ساسانی به موزه ملی ایران وارد شد و دوره قرنطینه را گذراند، رئیس موزه ملی از پژوهشگاه میراث فرهنگی درخواست کرد اصالت‌سنجی این نقش‌برجسته را با توجه به ابهام‌ها و پرسش‌های مطرح‌شده انجام دهد که این کار به‌عهده پژوهشکده حفاظت و مرمت پژوهشگاه گذاشته شد. موزه ملی ایران بر اساس اعلام ایسنا از ملیحه مهدی‌آبادی خواسته بود به 2پرسش پاسخ داده شود؛ نخست، به این پرسش که در فضای مجازی شبهاتی مبنی بر اینکه این نقش‌برجسته، ترکیبی از رزین و خرده‌سنگ بوده که در یک قالب ریخته شده و تقلبی است، مطرح شده، پاسخ داده شود. دوم اینکه به این پرسش پاسخ داده شود که آیا بخش‌های پایین و بالای نقش‌برجسته مسترد‌شده به ایران که براساس تصاویر موجود چندتکه نشان داده می‌شد و اصالت نقش‌برجسته را زیر سؤال برده بود، پاسخ دهد.
نجیب‌زاده ساسانی اصیل است اما متعلق به فارس نیست
ملیحه مهدی‌آبادی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی: برای یافتن پاسخ‌ها چند آزمایش انجام دادیم؛ «ایکس.آر.اف» و «ایکس.آر.دی» برای تشخیص نوع سنگ و کانی‌های تشکیل‌دهنده آن انجام شد. افزون بر این، از قسمت بالا و پایین در پشت سنگ نمونه سنگ برداشته شد تا از آن مقاطع نازک میکروسکوپی تهیه شود برای اینکه ببینیم ساختار هر دو قسمت سنگ یکسان است یا خیر؟ نمونه‌ها را با میکروسکوپ‌های مخصوص زمین‌شناسی بررسی کردیم و ثابت شد ساختار زمین‌شناختی هر دو قسمت سنگ یکسان است. به اضافه اینکه سطح سنگ نقش‌برجسته هم بررسی میکروسکوپی شد، چون دنبال نشانه‌هایی از گل‌سنگ بودیم. معتقد بودیم وجود گل‌سنگ روی سطح سنگ نشان می‌دهد که نقش‌برجسته در فضای باز بوده است، ولی نتیجه بررسی‌ها نشان داد که سنگ چندین‌بار پاکسازی شده و احتمالا قاچاقچیان برای اینکه سنگ نمای خوبی داشته باشد، این کار را انجام داده‌اند. هنوز مشخص نیست این نقش‌برجسته در فضای بسته یا باز قرار داشته است. سؤال دیگر این بود که در پشت سنگ آیا می‌توان ردی از تیشه‌های ساسانی یافت که بررسی‌ها نشان می‌دهد متأسفانه سنگ از پهلو و پشت برش کامل خورده است. هرچند قسمت پایین سنگ برای ایستایی نقش‌برجسته مرمت شده است، اما در قسمت بالای نقش‌برجسته، تراش سنگ قدیمی را مشاهده کردیم. بیشتر آثار تاریخی ایران در رشته کوه زاگرس قرار گرفته و ساختار سنگ‌های زاگرس نیز شبیه به‌هم است. جنس سنگ نقش‌برجسته میکرایت یا گل آهکی است که به نسبت سنگ‌های دیگر که آثار ساسانی روی آن حک شده، تفاوت‌هایی دارد، ولی نمی‌توان قطعا گفت این نقش‌برجسته به کدام منطقه از ایران تعلق دارد، چون در ایران این نوع سنگ فراوانی دارد. در جلسه ۱۶مرداد۱۴۰۲ نیز کارشناسان براساس مطالعات لایه نازک میکروسکوپی نقش‌برجسته ساسانی و مقایسه با بانک اطلاعاتی موجود در پژوهشگاه میراث فرهنگی، اعلام کردند این نقش‌برجسته به کوه‌های اطراف تخت جمشید و نقش رستم تعلق ندارد، ولی درباره دیگر نقاط ایران هنوز نمی‌توان نظر قطعی داد و درحال حاضر هرگونه حدس و گمان قابل رد است. نقش‌برجسته از نظر سنگ‌شناسی تأیید شده و از نظر باستان‌شناسی، هرچند هنوز ابهام‌ها و پرسش‌هایی مطرح است، اما تأیید شده که متعلق به دوره ساسانی است.
