ثبت چنارهای خیابان ولیعصر عج

لیلا شریف-روزنامه‌نگار

راویان سبز خیابان ولیعصر(عج) در گذر زمان همواره ردی از خود در خاطرات پایتخت‌نشینان به جای گذاشته‌اند و کمتر کسی است که به این شهر پرهیاهو قدم گذاشته و گذرش به این خیابان و خنکای درختان چنارش نیفتاده باشد. از میدان راه‌آهن تا میدان تجریش زمانی که سربالایی پل «پارک وی» خود را نشان می‌دهد، تراکم درختان چنار بیشتر می‌شود و عمرشان به صدسالگی تنه می‌زند تا رهگذران یادشان نرود این درختان در کدام نقطه تاریخ ریشه دارند.

درختان چنار ولیعصر(عج) در میان افکار عمومی چنان جایگاهی دارد که انتشار هر عکس یا خبر از وضعیت این درختان، موجب واکنش شهروندان می‌شود و این دل نگرانی ویژه برای درختان خیابان ولیعصر(عج) موجب‌شده تا کمیته صیانت از درختان این خیابان شکل بگیرد.
محمدعلی مختاری، مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران در گفت‌وگو با همشهری در رابطه با نحوه فعالیت این کمیته توضیح داد: «با توجه به اهمیت موضوع، شورای اسلامی شهر تهران در دی‌ماه سال‌95 طرحی تحت عنوان «طرح حفظ و گسترش درختان خیابان ولیعصر (عج) » به تصویب رساند تا براساس ماده‌3مصوبه مذکور، کمیته‌ای با حضور مناطق 1، 3، 6 و 11(که خیابان ولیعصر (عج) در محدوده آنها قرار دارد) اعضای کمیسیون ماده 7 و سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران تشکیل شود.»
استادان دانشگاهی و سایر مراکز علمی در این کمیته فعالیت می‌کنند و با تکیه بر این نظرات کارشناسی وضعیت درختان چنار ولیعصر(عج) در طول سال بررسی و راهکارهای اجرایی به‌منظور حفظ، ساماندهی و احیای درختان ارائه می‌شود. مختاری با اشاره به این مطلب می‌گوید:« کمیته مذکور در 2 سطح اصلی و کارشناسی فعالیت می‌کند. کمیته کارشناسی شامل استادان صاحب‌نظر دانشگاهی در رشته‌های آفات و بیماری‌های گیاهی، خاکشناسی، گیاهشناسی، جنگلداری شهری، نمایندگان شورای شهر، معاونان خدمات شهری و روسای ادارات فضای سبز و جمعی از معاونان و مدیران سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران، سایر دستگاه‌های زیرمجموعه شهرداری تهران مانند نمایندگان معاونت شهرسازی، حمل‌ونقل و ترافیک، زیباسازی و سازمان میراث فرهنگی است. روال کار به این شکل است که با توجه به ‌نظرهای کارشناسی ارائه شده، موضوع درکمیته اصلی مطرح و براساس آن تصمیم‌گیری درخصوص اقدامات مورد نظر در این خیابان به اجرا گذاشته می‌شود.» بر همین اساس با توجه به وضعیت متفاوت نهر خیابان، وضعیت قرار‌گیری درختان و مسائل دیگر که در محدوده هر منطقه متفاوت است، هر یک از مناطق برای نگهداری از درختان این خیابان در محدوده منطقه خود از یک پیمانکار واجد صلاحیت استفاده می‌کنند.

 ایستاده در میان مشکلات
درختان چنار خیابان ولیعصر(عج) با مشکلات مختلفی گلاویز هستند و کمیته صیانت در کنار مسائلی همچون تغییر اقلیمی و آلودگی هوا باید این درختان را از آتش مشکلاتی همچون بلندمرتبه‌سازی‌، فاضلاب و ... به سلامت بیرون بکشد.
مختاری با اشاره به دستورالعمل این کمیته برای حفظ حیات درختان چنار خیابان ولیعصر(عج) گفت: نگهداشت درختان این خیابان اقدامات ویژه‌ای را طلب می‌کند؛ ازجمله این اقدامات می‌توان به مواردی همچون تهیه شناسنامه و پایش درختان، هرس و رفع، رصد مستمر آفات و بیماری‌های گیاهی و ارائه راهکارهای مناسب، آبشویی درختان، جدا کردن قسمتی از مسیر آب جاری از محل کاشت درختان به‌دلیل آلودگی فراوان آب و اسکن (توموگرافی) درختان چنار خیابان ولیعصر (عج) به‌منظور شناسایی درختان خطرساز اشاره کرد. به جز این موارد، اقداماتی همچون «اجرای طرح احیا و ساماندهی درختان خیابان ولیعصر (عج) با غرس درختان چنار با محیط بن حداقل 50سانتی‌متر به روش روتبال با رعایت فاصله کاشت مناسب، حذف پل‌های غیرضروری مزاحم، تغذیه درختان، کندوکوب و هوادهی و کوددهی مناسب خاک پای درختان تا حد سایه‌گستر آنها، جلوگیری از ورود آب‌های آلوده و فاضلاب‌های مختلف به نهر خیابان ولیعصر(عج)، ارسال دستورالعمل‌های مربوط به نگهداشت این خیابان به مناطق ذیربط توسط سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران» پیگیری می‌شود.
بنا بر نظر استادان، عوامل طبیعی همچون تغییر اقلیم و افزایش درجه حرارت می‌توانند برای درختان چنار مشکل‌زا باشند، چرا‌که گونه چنار براساس منابع علمی گونه‌ای است که در آب و هوای معتدل رشد می‌کند و درجه حرارت مناسب برای رشد این درخت از 15- درجه سانتی‌گراد تا حداکثر 35درجه سانتی‌گراد است؛ نکته‌ای که مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز با اشاره به آن تأکید می‌کند:« در چند سال گذشته بیش از 30 روز از سال درجه حرارت در این خیابان به بیش از 43درجه سانتی‌گراد رسیده است.»
در کنار تغییرات اقلیمی، آلودگی هوا نیز اثرات منفی بر حیات درختان چنار دارد: « آلودگی هوا به‌خصوص ریزگرد‌های کمتر از 5/2میکرون نیز در سلامت این درختان اثرگذار است؛ این ریزگرد‌ها روی سطوح برگ‌ها رسوب کرده و باعث بسته شدن روزنه برگ‌ها و اختلال در فتوسنتز درخت و در نتیجه به‌هم خوردن تعادل غذایی درخت می‌شوند. در رابطه با عوامل غیرطبیعی و مصنوعی نیز باید گفت عملیات ساخت و ساز، بلند مرتبه‌سازی‌ و ایجاد سایه‌انداز روی درختان موجب رشد طولی نامناسب و عدم‌تعادل بین ریشه، قطر تنه و تاج درختان می‌شود.»

خیابان ولیعصرعج چند درخت چنار دارد؟
سایه درختان چنار خیابان ولیعصر(عج) از میدان راه‌آهن تا میدان تجریش، رهگذران را سیراب می‌کنند و با قامت‌های ایستاده‌شان به اهالی شهر یادآوری می‌کنند که در میان شلوغی‌های زندگی شهری، دمی با طبیعت همنشین شوند. مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری در رابطه با تعداد چنارهای خیابان ولیعصر(عج) گفت: آمار نهایی درختان پایش شده در تابستان سال‌1401 تعداد 16هزار و‌866‌اصله است که از این تعداد 8 هزار و 660 اصله با بن بالای 40سانتی متر دارای شناسنامه و نشانه‌دار بوده و تعداد 8 هزار و 206 اصله درخت دیگر نیز با بن زیر 40سانتی متر در این خیابان وجود دارند که در سال‌های آتی با افزایش محیط بن اقدام به شناسنامه‌دار کردن آنها خواهیم کرد. در حال حاضر سازمان بوستان‌ها اقدام به پایش مجدد و آماربرداری درختان کرده است.

درختانی با عمر 90سال
در میان درختان چنار این محدوده، برخی روزگار بیشتری را سپری کرده‌اند و به‌ گفته مختاری «چند درخت چنار در فاصله میان میدان تجریش تا تقاطع بزرگراه شهید چمران(پارک وی) با سن 85 تا 90سال پیرترین درختان چنار در خیابان ولیعصر(عج) و همچنین درختان حدفاصل ذکر شده نیز دارای بیشترین تراکم هستند.»
حفظ چنارها از بیماری یکی از دغدغه‌های مسئولان سازمان بوستان‌ها و فضای سبز است و در همین راستا سامانه مدیریت فضای سبز شهر تهران با نام اختصاری «نهال» ایجاد شد که «در آن آمار کلیه درختان خشک، بیمار، آفت‌زده، خطرساز شهر – نه‌تنها در خیابان ولیعصر(عج) – و همچنین اقداماتی که باید روی آنها انجام شود، ثبت شده است. درختان مذکور در سامانه نهال ثبت شده و اقدامات لازم جهت رفع خطر آنها انجام می‌شود.»

ارسال 2 پرونده ویژه
تخلف در رابطه با درخت‌های چنار خیابان ولیعصر(عج)، ‌هرازگاهی خبر‌ساز می‌شود و شهرداری به‌عنوان نهاد ناظر و مسئول، این تخلفات را پیگیری می‌کند:« تخلفات مربوط به افراد حقیقی و حقوقی است که عامداً باعث خسارت به درختان شده‌اند، در هر صورت تا اعلام نظر دستگاه محترم قضایی، امکان ارائه اطلاعات دقیق در این رابطه وجود ندارد، اما طی چند سال اخیر 2 پرونده ویژه در این خصوص به دادسرای محترم ارسال شده که یکی رأی به محکومیت شخص حقوقی داده شده و دیگری در حال بررسی است.»
16هزار و 866 اصله درخت از میانه تاریخ و تخلفات متعدد به سلامت عبور کرده‌اند تا رهگذران خیابان ولیعصر(عج)برای دقایقی کاسه چشمانشان را از رنگ‌های سبز و رقص شاخه‌ چنارهای 90ساله پر کنند.

مکث
ایمن‌سازی‌ درختان کهنسال از طریق اسکن

سازمان بوستان‌ها برای پیشگیری از وقوع حادثه برای درختان کهنسال، دستورالعمل خاصی برای اسکن این درختان صادر کرده است. مختاری در رابطه با این دستورالعمل گفت: «سازمان در بخشنامه‌های ابلاغی خود به مناطق تأکید کرده است تا نسبت به انجام اسکن(توموگرافی) درختان کهنسال، اقدامات لازم را انجام دهند و درصورت وجود حفره‌های خالی در درختان- که توسط این روش مشخص می‌شود- اقدامات حفاظتی برای ایمن‌سازی‌، به‌خصوص در مواقع شرایط جوی ناپایدار را اجرا کنند تا شاهد اتفاقات ناخوشایند جانی و مالی برای شهروندان عزیزمان نباشیم.»