زنان محو ر توسعه و پویایی

مژگان مهرابی- روزنامه‌نگار

مهم‌ترین نهاد سیاستگذار دولت در امور زنان و خانواده، معاونت ریاست‌جمهوری است. همشهری بعد از گذشت 2سال از روی کار آمدن این دولت مروری داشته بر عملکرد اقداماتی که در این حوزه و با محوریت این معاونت ارائه شده است. یکی از نهادهای تأثیرگذار برای تامین رفاه اجتماعی و تصمیم‌گیری و کاربردی کردن تصمیمات مربوطه در دستگاه‌ها، ستاد ملی زن و خانواده است؛ ستادی که در دولت سیزدهم 2جلسه تشکیل داد و مصوبات مهمی را داشت که به‌صورت خلاصه در این 7 موضوع می‌توان آنها را جمع‌بندی کرد:

مصوبات جلسه اول ستاد ملی زن و خانواده:
   اصلاح ساختار معاونت و مشاورین و ارتقای آنها.  باید پست‌هایی به این افراد اختصاص داده شود که در سطح معاون و مدیرکل باشد و همینطور در تصمیم‌گیری‌های کلان سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها نیز این مشاوران دخالت داده شوند و در همه شوراها نظر آنها گرفته شود و صاحب رأی و نظر در شورا باشند.
  الزام به برگزاری جلسات مشاوره در 4سال اول زندگی برای زوجین جوان که جلسات مقدماتی آن در کارگروهی با حضور نمایندگانی از قوه قضاییه، وزارت ورزش و جوانان و سازمان بهزیستی کشور و ذیل ستاد ملی زن و خانواده انجام شده است.
  اجرایی کردن برنامه جامع توانمندسازی زنان و راه‌اندازی صندوقی برای حمایت از زنان سرپرست خانوار.
بیش از ۲میلیون نفر زنان سرپرست خانواری هستند که در دهک یک تا 5 قرار دارند و تحت حمایت کمیته امداد هم نیستند. با تشکیل این صندوق برای این افراد حمایت‌هایی خاص در نظر گرفته می‌شود.

مصوبات جلسه دوم ستاد ملی زن و خانواده:
  تصویب مشاوره رایگان نوهمسران: مشاوره 4سال اول زندگی زوجین که سال اول آن به‌صورت رایگان و سال دوم تا چهارم برای دهک یک تا 4رایگان است. این طرح سال اول برای 5استان پرطلاق به‌صورت آزمایشی اجرا خواهد شد.
  تصویب تدوین نظام‌واره شغلی زنان: موافقت با طرح تدوین بازآرایی وضعیت اشتغال بانوان در این جلسه صورت گرفت و مقرر شد این طرح با توجه به مسئولیت‌های چندگانه زنان تنظیم شود و پس از تدوین در جلسه آتی ستاد به تصویب برسد.
  طرح تدوین نظام جامع آماری زنان و خانواده به تفکیک جنسیت با همکاری تمام دستگاه‌های اجرایی: برای یکپارچه‌سازی‌ داده‌های آماری مرتبط با طراحی زیست‌بوم زن و خانواده و اطلس ویژه زنان در برش‌های گوناگون به تصویب رسید.
   تشکیل کارگروه زنان، سلامت و امنیت: این طرح با هدف برجسته‌سازی‌ جایگاه زنان در مقابله با آسیب‌های اداری و اجتماعی و کاهش آسیب‌های گوناگون در دستگاه‌های دولتی و اداری به تصویب رسید که در 2بخش ملی و بین‌المللی فعال خواهد شد.

اگر بخواهیم خدمات معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری را به اختصار در نیمه اول دولت سیزدهم برشمریم، می‌توانیم این‌گونه ذکر کنیم:

تلاش برای تحکیم بنیان خانواده
توجه ویژه به رفاه اجتماعی زنان و دختران جامعه و هموار کردن مسیر برای موفقیت و داشتن یک زندگی ایده‌آل از مهم‌ترین دستاوردهای انقلاب‌اسلامی است. توانمندشدن بانوان ایرانی در زمینه‌های فرهنگی، علمی و ورزشی و پیروزی‌های پی در پی آنها گواه این ادعاست.

ترویج فرهنگ ازدواج آسان
دست‌اندرکاران این میدان در طرح‌های خود فقط به آموزش همسرداری اکتفا نکردند و با ترویج فرهنگ ازدواج آسان، دختر و پسرهای جوان را به تشکیل خانواده تشویق کردند. این طرح بعد از نظرسنجی و ارزیابی‌های دقیق با عنوان «شکوه‌زندگی» اجرایی شد. از آنجا که ازدواج آسان، نیاز به مقدماتی دارد، ستاد ملی زن و خانواده، کمیته ازدواج و تهیه جهیزیه را راه‌اندازی کرد تا دختر و پسرها برای شروع یک زندگی مشترک کمتر دغدغه مالی داشته باشند.

سامانه «همیار مادر»
اما طرح دیگر معاونت زنان و خانواده ریاست‌جمهوری که به افزایش جمعیت و اجرایی‌شدن برخی از ماده‌های قانون جوانی جمعیت پرداخت، سامانه «همیار مادر» است. از آنجا که کشور ما رو به سالخوردگی می‌رود و در آینده نزدیک جمعیت سالمندان آن رقم قابل‌توجهی را نشان می‌دهد، این ستاد برای ترغیب زوجین به فرزندآوری امکاناتی را برای آنها درنظر گرفت. سامانه «همیار مادر» برای خدمت به مادران از دوران بارداری تا 7سالگی کودک راه‌اندازی شد. با شرایط مهیا شده مادران می‌توانستند از دورکاری استفاده کنند. همین که در خانه کنار فرزند خود بودند به آنها آرامش فکری می‌داد و آنها با تمرکز بالاتری به امور بیرون می‌پرداختند. دورکاری انگیزه‌ای برای بانوان کارمند بود تا به فرزندآوری تمایل پیدا کنند.

تلاش برای ترویج فرزندآوری
کار خلاقانه دیگر معاونت زن و خانواده برای فرزندآوری، جلوگیری از سقط جنین بود؛ اتفاق تلخی که بسیاری از زنان به‌دلیل مسائل مالی دست به انجام آن زده و خود را از نعمت مادر شدن محروم می‌کردند. این ستاد از گروه‌های مردمی و سمن‌هایی که مخالف سقط جنین بودند کمک گرفت و با حمایت آنها درباره نشان دادن قبح این کار فرهنگ‌سازی‌ کرد. البته برای ترغیب مردم به همکاری بیشتر از فعالان این حوزه قدردانی کرد. برگزاری جشنواره ویژه روز ملی جمعیت، مهیا کردن بیمه و تجهیز مراکز ناباروری، برپایی نشست‌های علمی- تخصصی در زمینه افزایش جمعیت، تولید محصولات فرهنگی و کالاهای حمایت از نوزادان و انجام کارهای پژوهشی از دیگر اقداماتی بود که معاونت در زمینه فرزندآوری انجام داد. همچنین برای رفع دغدغه فکری کسانی که به‌دلیل مشکلات اقتصادی از فرزندآوری استقبال نمی‌کنند، کمک‌هزینه‌ای درنظر گرفته شد که به خانواده‌های محروم اعطا می‌شد.

اصلاح مقررات حقوقی ویژه زنان
چالش‌های حقوقی موضوع دیگری بود که این معاونت به آن پرداخت. در این زمینه لایحه‌های زیادی تدوین شد. وضع قانون تعیین‌تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی، اصلاح طرح سازمان ملی مهاجرت- اقامت، ارزیابی سند ملی حقوق کودک و نوجوان در جمهوری اسلامی، تدوین لایحه ساماندهی اهدای جنین در مراکز ناباروری، معافیت زنان سرپرست‌خانوار و مادران عهده‌دار حضانت از کار خارج از خانه، تعیین‌تکلیف اشخاص فاقد هویت، اجازه افتتاح حساب برای اطفال، اصلاح دستورالعمل اعطای کارنامه و پرونده دانش‌آموز به مادر و تصویب تنفس یک‌ساله بازپرداخت تسهیلات برای مددجویان زن ستاد دیه ازجمله لوایحی بود که تدوین شد. همچنین طرح دیگری درنظر گرفته شده که پیرو آن به خانواده‌های دارای 4قلو زمین اعطا می‌شد. طبق بررسی‌های صورت گرفته 26خانواده دارای 4قلو در 10استان شناسایی شدند.

حمایت از زنان سرپرست خانوار
معاون رئیس‌جمهور در امور زن و خانواده، تنها به فرزند‌آوری و حمایت از مادران اکتفا نکرده و گامی بلند برای توانمندسازی بانوان برداشته است. درواقع با پرورش مهارت بانوان و کمک به اشتغال و استقلال مالی آنها، نشاط و شادابی را مهمان خانه‌ها می‌کند. ایده‌پردازان بر این باور بودند زمانی یک خانواده پرانرژی و سرشار از خرمی است که مادر حس مفید بودن داشته باشد؛ از این‌رو برای شناسایی نخبه‌های ورزشی، فرهنگی و علمی دست به‌کار شده و فهرست بلندبالایی از زنان توانمند را تهیه کرد. این مهم دست مدیران اجرایی را برای یک برنامه‌ریزی دقیق باز می‌گذاشت. آنها می‌توانستند از تجربه زنان توانمند و تأثیرگذار برای پیشبرد اهداف‌شان کمک بگیرند. همین رویه برای زنان سرپرست خانوار هم اجرا شد، اما خیلی جدی‌تر؛ چراکه این قشر آسیب‌دیده ناگزیر به‌کار‌کردن بودند؛ از این‌رو شرایط اشتغال و کارآفرینی را برای آنها فراهم کرد.

مهر ماندگار
معاونت رئیس‌جمهور، در حوزه آسیب هم اقدامات چشمگیری انجام داده است. برای پیشبرد امور، ابتدا سند راهبردی تعریف و سپس برنامه بلندمدتی طراحی کرد. صیانت از تحکیم خانواده، جلوگیری از متارکه و آموزش زوجین برای بالا بردن کیفیت مسائل زناشویی مهم‌ترین چشم‌اندازهای این طرح بود. البته معطوف به شهرها نمی‌شد و در روستاها با عنوان طرح «مهر ماندگار» انجام می‌شد. موضوع دیگری که به آن پرداخت، ایجاد شرایط رفاهی و ایده‌آل فرهنگی و تفریحی برای دختران نوجوان بود؛ چراکه در برنامه‌های تحقیقاتی خود آمار قابل توجه خودکشی آنها را داشت. برای جلوگیری از این رخداد گزنده، امکانات مشاوره را برای دختران نوجوان فراهم کرد و افزایش امید به زندگی و تاب‌آوری ایجاد نشاط اجتماعی را در طرح‌های اجرایی خود گنجاند. ایده دیگر، بازدید از زنان آسیب‌دیده مراکز بازپروری و زندان‌ها بود. علل گرایش زنان به اعتیاد دقیق بررسی و مشاوره‌های زیادی در این زمینه انجام شد. کارشناسان این طرح به جای سرزنش و توبیخ زنان به دام افتاده، برای رفع مشکلات معیشتی این قشر آسیب‌دیده اقدام کردند؛ چراکه معتقد بودند کمک به مادر خانواده می‌تواند یک خانواده را نجات دهد؛ از این‌رو زمینه آزاد‌سازی‌ 021 زندانی که اغلب دارای فرزند بودند را فراهم کردند. زنان زندانی بعد از آموزش حرفه در کارگاه‌های مهارت‌آموزی در مکان‌هایی که از سوی ستاد معرفی شده بود، مشغول به‌کار شدند.

زیست عفیفانه
اما طرح «زندگی بالندگی» با محوریت زیست عفیفانه اجرا شد. این طرح به ترویج حجاب اشاره می‌کرد. برنامه‌های آموزش مهارت‌های زندگی والدین دانش‌آموزان، تشکیل کارگروه عفاف و حجاب و گرفتن اعتبار برای بازارچه‌های دائمی عفاف و حجاب نمونه‌ای از ایده‌های «زندگی‌بالندگی» بود.

خدمات درمانی برای زنان روستایی
اما زنان و دختران روستایی و مناطق محروم که شاید پیش‌تر مشکلات‌شان خیلی به چشم نمی‌آمد هم از حمایت‌های ستاد ملی زن و خانواده بی‌نصیب نماندند. برای 2650دختر و زن روستایی و عشایری اقدامات آموزشی صورت گرفت تا زنان بازمانده از تحصیل شرایط درس خواندن را پیدا کنند. همچنین معاینات پزشکی و درمانی شامل جراحی و سونوگرافی برای هزار نفر از آنها انجام شد.