این تهران بود که چنار را انتخاب کرد

اسماعیل کهرم-بوم‌شناس و فعال محیط‌زیست

هر نقطه‌ای از اقلیم ایران پوشش گیاهی و درختان مختص به‌خود را دارد و فراوانی یک درخت گاهی آن را به نماد یک شهر تبدیل می‌کند. در سروستان استان فارس، سروهای 2 تا 3 هزارساله وجود دارد. در همین تهران و در منطقه کن درخت توت بیش از هر درخت دیگری یافت می‌شود. به‌عبارت دیگر، درخت سرو در منطقه سروستان و درخت توت در کن، انتخاب آب و خاک این مناطق است. در نتیجه اقلیم یک منطقه است که تصمیم می‌گیرد چه نوع درختی به نماد آن اقلیم تبدیل شود. با این تفسیر، چنار انتخاب اقلیم تهران و نماد این شهر است. اگر به 3 یا 4قرن پیش برگردیم، سفرنامه‌نویسان خارجی بسیاری در آثار مکتوب خود تهران را چنارستان نامیده‌اند. حتی در حدود 6دهه پیش هم که من در حوزه محیط‌زیست کار می‌کردم، خارجی‌های بسیاری در سفر به تهران این شهر را چنارستان می‌نامیدند، چون چنار بیش از هر نماد دیگری برای آنها جلب توجه می‌کرد. این واقعیت تاریخی نشان می‌دهد که تهران در طول قرن‌ها به شهر چنارها معروف بوده و اقلیم این شهر با انتخاب چنار، این‌گونه را در دل خود پرورانده است.
چنار نه‌تنها به زیبایی خیابان‌های تهران می‌افزاید بلکه تأثیر بسزایی در تلطیف هوای این شهر دارد. ریشه‌های چنار مقداری از آب را به برگ و شاخه خود تبدیل می‌کند و مابقی را در فرایند تعریق و تعرق، به‌صورت بخار به محیط‌زیست برمی‌گرداند و زمینه‌ساز لطافت فضا می‌شود. به‌عنوان مثال، کافی است از دود و دم خیابان‌های اطراف پارک شهر به داخل این پارک که مملو از چنار است قدم بگذارید تا تغییر هوا را به‌صورت ملموس درک کنید.
یکی از ویژگی‌های چنار ریشه‌ خاص آن است. ریشه‌های چنار در خاک نفوذ می‌کند و با جذب آب‌های زیرزمینی که ما به آن دسترسی نداریم، زمینه‌ساز لطافت هوا می‌شود. چنار در تهران امتحان خود را در طول قرن‌ها پس داده است، پیشنهادی برای مدیریت شهری دارم. در دوران کودکی من، از پیچ‌شمیران ماشین‌هایی بود که مسافران را به پل تجریش می‌رساند. در طول این مسیر، باغ‌های متعدد و وسیعی از چنار وجود داشت. اگرچه اکنون دیگر جای آن باغ‌های چنار را برج‌ها و خیابان‌ها گرفته است اما هنوز هم برای تبدیل این شهر به چنارستان دیر نیست. تصور کنید به جز خیابان ولیعصر(عج) که چنارهایش در طول یک مسیر طولانی انگار دست یکدیگر را گرفته‌اند و با چنارهای آن‌سوی خیابان آلاچیقی به طول چند کیلومتر تشکیل داده‌اند، یک خیابان دیگر از تهران را نیز به چنارستان تبدیل کنیم. به‌عبارت دقیق‌تر، چرا تهران یک خیابان ولیعصر(عج) دیگر با چنارهای بلندبالا نداشته باشد؟