فقط 20درصد از مادران واجد شرایط‌ خودرو دریافت کرده‌اند

مژگان مهرابی؛ روزنامه‌نگار

سال1400، ایران‌خودرو اعلام کرد: نیمی از ظرفیت طرح‌های فروش محصولات خود را به مادران دارای 2 فرزند و بیشتر اختصاص می‌دهد. با این هدف که مادران، شرایط بهتر و راحت‌تری برای رفت‌وآمد داشته باشند. از آن زمان تا 2سالی می‌گذرد و طبق آمار وزارت صمت کمتر از 20درصد بانوان متقاضی واجد شرایط، خودروی مورد نظر خود را دریافت کرده‌اند. اینکه چرا از بین 193هزار نفر بانوی واجد شرایط، فقط 89هزار نفر از مادران موفق به خرید خودرو شده‌اند، سؤالی است که «انسیه کتابچی»، معاون برنامه‌ریزی و ارزیابی پایش عملکرد ستاد ملی جمعیت پاسخ می‌دهد. درباره موانع اجرای این طرح با کتابچی گفت‌وگو کردیم.

تخصیص خودرو به مادران دارای 2فرزند یا بیشتر از جمله طرح‌هایی است که می‌توان گفت کمک زیادی به رفاه بانوان جامعه می‌کند. این طرح صرفا برای رفاه مادران است یا هدف دیگری هم در بر دارد؟
پس از تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، طرح ارائه خودرو به مادران داری 2فرزند و بیشتر از تاریخ 19 آبان‌ماه سال1400 عملی شد. با این هدف که مادران برای رفت‌وآمد یا گشت‌و‌گذار، شرایط ایده‌آل‌تری داشته باشند. در واقع طرح واگذاری خودرو امتیازی بود که دولت برای مادران جوانی که صاحب 2فرزند یا بیشتر بودند، درنظر گرفته بود. در واقع به جای اینکه وجه چند میلیونی به آنها پرداخت کند، امکان تهیه خودرو به قیمت کارخانه را برای مادران فراهم کرد.
 آیا وجه چندمیلیونی، امتیاز مناسبی برای مادران جوان نبود؟
تخصیص خودرو مزایای بیشتری نسبت به پاداش مالی دارد. دولت با فراهم کردن این امتیاز امکانی فراهم کرده تا هم بانوان با قیمت کارخانه صاحب وسیله شوند و هم از آن استفاده کنند. با توجه به تفاوت زیاد قیمت خودرو از کارخانه تا بازار، کسانی هم که نیاز به‌ وسیله نقلیه ندارند می‌توانند با فروش ماشین، سرمایه چند صد میلیونی به‌ دست ‌آورند. امکان خرید خودرو به‌ مراتب از امتیاز نقدی چشمگیرتر خواهد بود. البته این موضوع را هم متذکر شوم طرح فروش خودرو فقط خاص مادران نیست. همه مردم می‌توانند ثبت‌نام کنند. فقط موقعیتی فراهم شده تا مادران نسبت به سایر مردم شانس بیشتری برای دریافت خودرو داشته باشند.
 ثبت‌نام در این طرح از چه زمانی شروع شده و تا چه مرحله‌ای پیش رفته است؟
ثبت‌نام از 15اسفند سال1400 صورت گرفت و قرعه‌کشی تا پایان سال بعد ادامه داشت. ارائه خودروها در سال1402 به‌صورت عرضه یکپارچه خودرو انجام شد. طبق آماری که از سوی وزارت صمت به‌ دست ما رسیده، از 500هزار نفری که ثبت‌نام کردند، 193هزار نفر واجد شرایط هستند. آمار دیگری که وزارت صمت اعلام کرده اینکه تا پایان سال1401 فقط 89هزار نفر خودرو دریافت کرده‌اند. یعنی فقط 20درصد از مادران واجد شرایط موفق به خرید خودرو شده‌اند. البته آمارها متفاوت است. آمار 17درصد و 10درصد هم اعلام شده است که خودرو دریافت کرده‌اند. درباره دریافت‌کنندگان سال1402 هنوز از سوی وزارت صمت عددی اعلام نشده است.
 با توجه به حجم بالای تولید خودرو در کشور چرا از 193هزار مادر واجد شرایط فقط 98هزار نفر خودرو دریافت کرده‌اند؟
جمعیت 193هزار نفری مادران واجد شرایط از تعداد ثبت‌نام‌کنندگان(حدود 500هزار نفر) خیلی کمتر بود و قاعدتا باید در بازه زمانی کمتری همه مادران خودرو می‌گرفتند. مشکل پیش آمده به‌دلیل تولید نشدن خودرو نبود. بعضی از خودروها اصلا متقاضی نداشتند. در عوض خودروهایی هم بودند که اغلب مادرها درخواست خرید آن را داشتند. جمعیت بالای متقاضیان یک خودرو باعث شد صف طویلی ایجاد شود و روند تحویل ماشین با کندی صورت بگیرد. همین، عاملی را پیش آورد تا در قرعه‌کشی‌ها به تعداد معدودی از مادرها خودرو تعلق بگیرد.
طولانی شدن تحویل خودرو، می‌تواند مادران را دلزده کند. به‌نظر شما راه‌حلی برای رفع این مشکل وجود دارد؟
برای هر مشکلی یک راه‌حل وجود دارد. پیشنهاد من این است که شرایطی را فراهم کنند تا مادران واجد شرایط حق انتخاب بیش از یک اولویت را داشته باشند. اگر خودروی مورد نظرشان متقاضی زیاد داشت از اولویت‌های دوم و سوم خود استفاده کنند. با این روش سریع‌تر صاحب ماشین می‌شوند.
 مهم‌ترین عاملی که اجرای طرح را با کندی مواجه می‌کند، چیست؟
یکی از مواردی که می‌توان آن را عیب بزرگ طرح دانست، پرداخت 100میلیون تومان برای ثبت‌نام در قرعه‌کشی است. بلوکه کردن چنین مبلغی برای مادران، بی‌انصافی است. اکثر مادرها برای رفاه خانواده در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند. خیلی‌هایشان شاغل نیستند و منبع درآمدی ندارند. از این‌رو برای جور کردن 100میلیون، ناگزیرند طلا یا خودروی قدیمی خود را بفروشند. خب، حالا این کار را انجام داده و پول را هم سرمایه‌گذاری کرده‌اند. چه تضمینی وجود دارد با توجه به سرمایه‌ای که بلوکه کرده‌اند، در قرعه‌کشی برنده شود؟ اگر این اتفاق نیفتد چه باید بکنند؟ درصورت عرضه یکپارچه خودرو هم باید صبر کنند شاید نامشان تا پایان سال1403 انتخاب شود شاید هم اوایل سال1404.
 طبق اطلاعات به‌دست آمده از بانوان متقاضی واجد شرایط، بعضی از آنها با توجه به اینکه در قرعه‌کشی برنده شده‌اند، اما هنگام دریافت خودرو از تحویل گرفتن آن انصراف داده‌اند. چه عاملی باعث شده تا خودرویی را که ماه‌ها برای خریدش انتظار کشیده‌اند، پس دهند؟
همانطور که در سؤال قبلی پاسخ دادم، مشکل اصلی بانوان، جور کردن 100میلیون تومان برای ثبت‌نام است. این مبلغ، فشار اقتصادی قابل توجهی به خانواده‌ها وارد می‌کند. به‌طوری‌که بعضی از بانوان ترجیح می‌دهند از ادامه کار انصراف دهند چون نمی‌توانند هزینه تعیین شده را پرداخت کنند. البته همین می‌تواند موید آن باشد که مادرها برای رسیدن به سود مالی، کمتر به‌ سوی دلال‌های خودرو رفته‌اند و تمایلی به فروش شماره ملی‌شان نداشته‌اند.