سلبریتی ها زیر ذره بین

فرقی ندارد بازیگر باشند یا ورزشکار، کافی است که از طریق فعالیت در صنعت سرگرمی و رسانه‌های جمعی حضور گسترده‌ای در جامعه داشته باشند تا به آنها به قولی «سلبریتی» بگویند.عرصه فعالیت‌های سلبریتی‌ها معمولا نسبت به بقیه اعضای جامعه، طیف وسیعی از اقدامات و حوزه‌های مختلف را شامل می‌شود. به همین دلیل آنها خود را مجاز به حرکت و سخن گفتن در مورد مسائل مختلف ساحت عمومی جامعه می‌دانند. اما گاه برخی از سلبریتی‌ها حتی در ایران در سایه خلأهای قانونی و ملاحظات حقوقی، افکارعمومی را گمراه کرده‌اند و جامعه را به خسران کشانده‌اند.




نتیجه هنجارشکن‌ها
چهره‌های مشهور و پرطرفدار در فضای مجازی همواره زیر ذره‌بین افکارعمومی قرار دارند و هرگونه عملکرد مثبت و منفی آنها می‌تواند با موجی از اثرگذاری‌ها در سطح جوامع مربوطه همراه باشد. ازاین‌رو، عملکرد منفی چهره‌های فرهنگی و هنری حتی در غرب نیز با واکنش‌های گسترده روبه‌رو می‌شود. این واکنش‌ها هم می‌تواند در سطح افکارعمومی و حتی فراتر از آن، در سطح واکنش دولت‌ها باشد. برخی از چهره‌های غربی پس از اقدامات منفی خود نتوانستند جایگاه خود را بازیابند و بعضی دیگر نیز اقدامات‌شان زمینه برخی پیگردهای قضایی را فراهم کرد. در این گزارش واکنش‎ها و برخی از تبعات عملکرد چهره‌های مشهور فرهنگی و هنری خارجی را مورد بررسی قرار داده‌ایم.




دیدگاه
تعیین رویکرد پیش از تنظیم قانون
معصومه شمس-پژوهشگر و نویسنده
از مهم‌ترین دلایل مرجــعیت‌یافتـــــن سلبریتی‌ها در کشور، عملکرد صداوسیما در طول یکی دو دهه‌ گذشته و به‌ویژه در دهه 90است و شاید در جامعه‌‌ امروز که به‌شدت رسانه‌ای و جهانی شده است، حذف سلبریتی‌ها به‌ مثابه یکی از پیامدهای دنیای مدرن، ناممکن باشد؛ اما لازم است برای مواجهه صحیح با آنها، رویکرد انتقادی و نه ابزارگرایانه را برگزینیم. به‌نظر می‌رسد رویکرد مدیران و سیاستگذاران جامعه و رسانه در این سال‌ها، ابزارگرایانه بوده است. این رویکرد ابزاری به سلبریتی‌ها، پیامدهای متعددی همچون برجسته‌شدن بیش از حد سلبریتی‌ها در جامعه و رسانه و بدل‌شدن آنها به نوعی بت، الگو و مرجع فکری، به‌خصوص برای قشر نوجوان را در پی داشته است‌. البته بدون شک این رویکرد مبهم یا اشتباه، تنها عامل نیست و عوامل دیگری همچون گسترش شبکه‌های اجتماعی نیز در فرایندهای رسانه‌ای‌شدن و سلبریتیزه‌شدن جامعه مؤثر بوده‌اند.

پرکردن جای خالی با قانون
علیرضا یاری‌- وکیل و پژوهشگر حقوق
 سلبریتی‌ها، شهروندانی هستند که به دلایل گوناگون برای عموم مردم شناخته شده‌اند و البته تأثیر غیرقابل‌انکاری بر افکار و فرهنگ عمومی جامعه دارند. بسیاری از آنان، درخصوص موضوعات مختلف اجتماعی و سیاسی نیز مشارکت جدی داشته و به‌ویژه از طریق شبکه‌های اجتماعی به‌صورت گسترده‌ای اظهارنظر می‌کنند. حال فارغ از همه سؤالاتی که می‌شود پرسید، به‌نظر می‌رسد این قدرت رسانه‌ای به لحاظ موقعیت حساسی که دارد از منظر حقوقی شایان توجه بیشتری است. بسیاری از چهره‌های مرجع با اعتقاد به حقوق شهروندی و حق آزادی بیان عقیده، اظهاراتی دارند که ممکن است خلاف واقع باشد و فضای جامعه را ملتهب کند. به‌عنوان نمونه بسیاری از سلبریتی‌ها در کشوری مانند آمریکا هستند که محدودیت‌های جدی در برابر رفتارهای خارج از قانون آنها وجود دارد. در قانون جمهوری اسلامی ایران، مجازات‌هایی برای «نشر اکاذیب به قصد تشویش اذهان عمومی» درنظر گرفته شده است؛ مجازات‌هایی که با توجه به ضریب تأثیرگذاری سلبریتی‌ها باید با تغییراتی جدی و جرم‌انگاری‌هایی مشخص در حوزه فعالیت در فضاهای مجازی همراه باشد تا حقوق مادی و معنوی سایر شهروندان پایمال نشود.

نقل قول
نماد تناقض‌های جامعه

آرش حیدری-جامعه‌شناس
  «سلبریتیسم» نمود تجمیع تناقض‌های جامعه است که در زبان رسمی وجودشان به رسمیت شناخته نمی‌شود و این کثرت‌ها، تفاوت‌ها و اعتراض‌ها وقتی نمی‌تواند تصویر خود را در فضای رسمی پیدا کند، فضایی به‌وجود می‌آید تا سلبریتی به شکل خیالی صدای این نیروها باشد.

مشهورها، مرجع می‌شوند

محمدرضا کلاهی-جامعه‌شناس
  وقتی که جامعه ضعیف باشد، هر کسی که مشهور است، مرجع می‌شود. مسئله این است که در جامعه ضعیف و بی‌صدا هر کسی که مشهور است به راحتی صدایش به گوش‌ها می‌رسد.

تشدیدکننده حوادث بودند

مجید سلیمانی-استاد ارتباطات
  کلان‌روایت سلبریتی‌ها با جمهوری اسلامی متفاوت است، اما آنها در حوادث اخیر تشدیدکننده رخداد بودند، نه ایجادکننده و مشکلات اقتصادی گسترده سبب دست‌کم بی‌تفاوتی تعداد زیادی از مردم شد.

سوءاستفاده از خلأها

علی مومنی-مدیرمسئول فصلنامه فرهنگ شهرت
  سلبریتی جای سایر گروه‌های مرجع را پرنکرده بلکه از خلأهای موجود در جامعه بهره‌برده تا منافع خود را پیگیری کند، ضمن آنکه از اساس چیزی با عنوان «سلبریتی مردمی» وجود ندارد و مردم و سلبریتی‌ها هر کدام راه خود را می‌روند.

دلیل سیاست‌زدگی سلبریتی‌ها

علیرضا شریفی یزدی-جامعه‌شناس
  خلأ سازمان‌ها و احزاب سیاسی و استفاده بیش از حد از سلبریتی‌ها در بزنگاه‌های انتخاباتی عامل مهمی در سیاست‌زدگی آنان در قامت اعضای یک گروه مرجع بوده است.