دوز بالای تخریب در فرهنگ سلبریتیسم

رضا عمویی-روزنامه‌نگار

ظهور فرهنگ سلبریتی‌ها به‌عنوان پدیده نوظهور اجتماعی دارای تأثیرات قابل‌توجهی بر جوامع امروزی است. این تأثیرات در موارد متعددی می‌تواند دارای جوانب منفی باشد. یادداشتی در وب‌سایت انگلیسی‌زبان متعلق به کارشناسان «رادیو پلاس» بر این نکته تأکید دارد که فرهنگ سلبریتی‌ها ممکن است تأثیرات مضری را به همراه داشته باشد؛ زیرا توجه جامعه را از مشکلات واقعی منحرف می‌کند و باعث می‌شود مردم به‌دنبال چهره‌نمایی بیشتر باشند. اگرچه فعالیت سلبریتی‌ها در مواردی می‌تواند جامعه را به سمت هنجارهای مثبت فرهنگی هدایت کند، اما نکته منفی آنجاست که در موارد متعددی نیز دیده شده فعالیت سلبریتی‌ها با ضدهنجارها در جامعه همراه شده است. درواقع سلبریتی‌ها ممکن است سبک خاصی از زندگی را ارائه کنند که چندان با واقعیت‌های اجتماعی همخوانی نداشته باشد؛ مثلا در مواردی که سلبریتی‌ها فرهنگ مصرف‌گرایی و دسترسی به غذاهای لوکس را ترویج می‌دهند، این رفتار با جوامع دچار تورم و بحران‌های اقتصادی چندان همسو نیست.

تأثیر منفی فرهنگ سلبریتی‌ها بر دختران نوجوان
آکادمی آمریکایی «نیوپورت» نیز در گزارشی درباره تأثیرات منفی سلبریتی‌‌ها به این نکته اشاره دارد که افراد مشهور، چه خواننده، چه بازیگر و سایر افراد می‌توانند نمونه‌های ناسالمی از سبک زندگی را ارائه دهند. در این گزارش به نتایج یک نظرسنجی اشاره و در آن گفته شده است که بر مبنای نتایج این نظرسنجی 80درصد از دختران نوجوان آمریکایی خود را با تصاویری که از افراد مشهور می‌بینند، مقایسه می‌کنند و در میان این دختران، تقریباً نیمی از آنها گفتند که تصاویر افراد مشهور باعث شده تا خودشان از ظاهرشان ناراضی باشند. از سوی دیگر، نارضایتی از ظاهر بدن با چالش‌های سلامت روان ازجمله اختلالات در غذا خوردن، افسردگی و اعتماد به نفس پایین ارتباط مستقیم دارد. مطالعات نشان می‌دهد زنان جوانی که در رسانه‌ها خود را با تصاویر بسیار لاغر نشان می‌دهند، در غذای روزانه خود تغییرات خطرناکی ایجاد می‌کنند. تحت‌تأثیر قرار گرفتن از ظاهر بدن چهره‌های مشهور فقط محدود به دختران نوجوان نیست. تحقیقات نشان می‌دهد که مردان و پسران جوان نیز در نتیجه تماشای تصاویر رسانه‌ای از چهره‌های مشهور ممکن است دچار نارضایتی از بدن و افسردگی شوند و این نارضایتی از بدن می‌تواند منجر به انجام ورزش‌های ناسالم و بیش از حد در بین نوجوانان پسر شود. همچنین سلبریتی‌ها از طرق دیگری نیز ممکن است بر نوجوانان تأثیر منفی بگذارند. وقتی افراد مشهور، تصاویری از خود در حال نوشیدن الکل یا سیگار کشیدن را در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند، مصرف مواد را عادی جلوه می‌دهند. علاوه بر این، آنها چنین رفتارهای خطرناکی را به‌شدت جذاب جلوه می‌دهند؛ درحالی‌که این رفتارها می‌توانند تأثیر منفی بر سلامت جسمی و بهداشتی نوجوانان بگذارند. از سوی دیگر، نوجوانان برخی چهره‌های مشهور را به‌عنوان الگوی کامل خود و مانند یک بت می‌پرستند و حتی خود را عاشق آنها جلوه می‌دهند. در این شرایط اگر در شبکه‌های مجازی تصاویری از خواننده یا بازیگر مورد علاقه خود را در حال مصرف مواد‌مخدر یا مشروبات الکلی ببینند، ممکن است وسوسه شوند که این کار را نیز انجام دهند.

تغییر شاخص‌ها ی اخلاقی و اجتماعی تحت تاثیر سلبریتی‌ها
از سوی دیگر فرهنگ سلبریتی‌های امروزه باعث شده تا نوع شاخص‌ها برای الگوپذیری نیز تغییر کند. یادداشتی درباره افول شاخصه‌های تأثیرپذیری از «تانوپابرونگسون» که در سال 2018منتشر شده، حکایت از آن دارد که اگرچه در گذشته، جامعه به افرادی که شایستگی و نفوذ اجتماعی زیادی داشتند، مانند «نلسون ماندلا» یا «مهاتما گاندی» اهمیت زیادی می‌داد و شخصیت‌ این افراد به‌دلیل کاریزما، کارهای خوب و تأثیر مثبت‌شان بر جامعه تجلیل می‌شد، اما در طول سال‌های گذشته بیشتر معیارهای مورد استفاده برای الگوپذیری افول کرده است. به این ترتیب، جامعه به‌طور فزاینده‌ای به بازنمایی ظاهری بیش از حد چهره‌های مشهور اهمیت می‌دهد و کمتر عملکرد و بازدهی اجتماعی آنها مورد توجه قرار می‌گیرد. در نتیجه چنین وضعیتی، مجموعه‌ای از الگوهای بد و سطح پایین برای نسل‌های جوان‌تر ایجاد می‌شود که برای الهام گرفتن فاقد اصالت و ارزش واقعی است. انجمن جهانی آموزش و مهارت در گزارشی درباره تأثیرپذیری از سلبریتی‌ها گفته است که یکی از سمی‌ترین اثرات فرهنگ سلبریتی‌ها تمجید از افرادی است که کارهای غیرقانونی یا غیراخلاقی انجام می‌دهند. در نتیجه، «رفتار بد» تقریباً عادی می‌شود؛ به‌عنوان مثال، امروزه تعداد بیشتری از جوانان به‌طور فزاینده‌ای مجذوب افراد بدنام می‌شوند که برخلاف هنجارهای اجتماعی درگیر پورنوگرافی، فحشا، دزدی، سوء‌مصرف مواد‌مخدر و رذایل مشابه بوده‌اند و نکته منفی آن است که این رفتارها در موارد بسیاری به‌عنوان الگوی نوجوانان تمجید می‌شود. واقعیت برای بسیاری از مصرف‌کنندگان فرهنگ سلبریتی‌ها این است که محتوایی که می‌خرند در درجه اول به‌دلیل محبوبیت است، نه کیفیت. محبوبیت معیار اشتباهی برای الگوگیری در جامعه است. با این حال، به‌نظر می‌رسد مخالفت چندانی از سوی جوامع گوناگون به‌ویژه در غرب در رابطه با رشد این جریان وجود ندارد؛ زیرا فرهنگ عامه در غرب از این رویه حمایت می‌کند و از آن تأثیر می‌پذیرد.