جنگ رسانه ای در کربلا

حسین کاظم‌زاده-روزنامه نگار

عاشورا را نباید تنها میدان رزم ظهر دهم محرم دانست. قبل و بعد این همآوردی میدانی حق و باطل، یک جنگ تمام عیار در ساخت و هدایت افکار عمومی در دو طرف می بینیم. چند قاب از این جنگ رسانه ای را با هم ببینیم:

یکم
یزیدیان، معانی و مفاهیم اسلامی را در جهت تقویت حکومت، بازتقریر می‌کردند مثلا بیعت را که در منطق اسلامی با یک شرایط خاصی، معتبر شمرده شده، طوری در ذهن مردم جا انداختند که نقض بیعت در مقابل خلیفه‌ای مثل یزید، هم گناهی عظیم باشد، این را نیاز داشتند تا هر تحرکی در برابر خلیفه را با برچسب خارجی(خروج‌کننده بر خلیفه اسلامی) سرکوب کنند و اذهان مردم را هم همراه خود داشته باشند. یکی از خطوط اصلی روشنگری سیدالشهداء و بعد از عاشورا، توسط امام سجاد و حضرت زینب، خط تبیین همین مفاهیم اسلامی بود. روایتی را که مکرر امام حسین از قول پیغمبر اکرم در مسیر تا کربلا می‌خواندند در همین فضا باید تحلیل کرد:
«مَنْ رَأى سُلْطاناً جائِراً مُسْتَحِلاًّ لِحُرُمِ اللهِ، ناکِثاً لِعَهْدِ اللهِ، مُخالِفاً لِسُنَّةِ رَسُولِ اللهِ، یَعْمَلُ فِی عِبادِاللهِ بِالاِثْمِ وَ الْعُدْوانِ فَلَمْ یُغَیِّرْ عَلَیْهِ بِفِعْل، وَ لاَ قَوْل، کانَ حَقّاً عَلَى اللهِ أَنْ یُدْخِلَهُ مَدْخَلَهُ»
یعنی اگر کسی ببیند حاکمی در جامعه، بر سرِ کار است که ظلم می‌کند، حرام خدا را حلال می‌شمارد، حلال خدا را حرام می‌شمارد، حکم الهی را کنار می‌زند و با زبان و عمل، علیه او اقدام نکند، خدای متعال در قیامت، این ساکتِ بی‌تفاوتِ بی‌عمل را هم به همان سرنوشتی دچار می‌کند که آن ظالم را دچار کرده است؛ یعنی با او در یک صف و در یک جناح قرار می‌گیرد.

دوم
خط رسانه‌ ای دیگر دشمن، مخفی‌کردن درخواست‌ها و دعوت‌های مردم کوفه از امام‌حسین است، این قدر در این زمینه، قوی عمل کرده‌اند که فردی مثل حر که جزء بزرگان کوفه به حساب می آید، در گفت‌و‌گو با سیدالشهداء از این نامه‌ها ابراز بی‌خبری می‌کند.
جالب آن‌که حضرت برخی از این نامه‌ها را به همراه مهرهای پایش، روز عاشورا به همه نشان داد.
علاوه بر اینکه حضرت در منازل مختلف، به این درخواست کوفیان اشاره کرد. امان از بی‌وفایی مردم کوفه!!

سوم
بعد از حادثه عاشورا دو خط به موازات هم توسط دشمن دنبال می‌شود: اول ایجاد رعب و وحشت عمومی در میان مردم برای از بین‌بردن هر گونه تحرکی علیه حکومت، جنایت‌های بی‌رحمانه روز عاشورا و حوادث بعدش همگی در این چارچوب شکل گرفت.
در مقابل، چه اصحاب عاشورایی سیدالشهداء و چه کاروان اسرای اهل بیت، مثل کوه ایستادند و ذره ای در برابر این قساوت های عجیب و غریب به خودشان، ضعف راه ندادند، هیچ گزارشی از کم آوردن ایشان برای تاریخ گزارش نشده است.
 در کوفه، عبیدالله، على بن الحسین علیه السلام را تهدید به قتل کرد، اینجا اولین بروز جلوهٔ امامت و معنویت و رهبری آشکار شد؛ «اَ بِالقَتلِ تُهَدِّدُنى یا ابنَ زیادٍ اً ما عَلِمتَ أَنَّ القَتلَ لَنا عَادَةٌ وَ کَرامَتَنَا الشَّهادَةُ)» آیا ما را به کشتن تهدید می‌کنی؟! در حالی که ما کرامت‌مان به شهادت است، ما کشته‌شدن در راه خدا را افتخار می‌دانیم از مرگ نمی‌ترسیم. دستگاه عبیدالله زیاد  در مقابل این،صلابت، عقب نشست.
خط رسانه‌ای دوم دشمن بعد از عاشورا، ساخت تصویر یک فاتح از خود و یک شکست‌خورده از جبهه سیدالشهداء است. اینکه کاروان‌اسرا را شهر به شهر چرخاندند، به‌همین‌خاطر بود، یک مانور قدرتی می‌خواستند بدهند و واقعا هم به این ذهنیت فراگیر نیاز داشتند.
خطبه‌های غراء زینب‌کبری و امام سجاد در کوفه و شام که علاوه بر خطوط ذکر شده در بالا یعنی بیان عمیق تعالیم اسلامی و هدف از قیام امام حسین، لحن یک فاتح تمام‌عیار است، با وجود دیدن ده‌ها داغ در یک روز و یک سفر مرارت‌بار از کربلا تا به کوفه و شام، به هیچ وجه لکنت زبان ندارد، به همه کفر یعنی ابن زیاد و یزید و دار و دسته اش حمله می‌کنند، آن جمله تاریخی « ما رایت الا جمیلا» شرح همین پیروزی جریان سیدالشهداء است. این جمله در برابر این روایت انحرافی و کفرآلود یزید و ابن‌زیاد بود که دیدید خدا بر سر حسین و اهل بیتش چه آورد، یعنی تلاش برای روایت شکست جریان عاشورا.
همه این پاتک‌های رسانه‌ای را کاروان‌اسرا هم در قالب خطبه‌های غراء و هم در قالب مرثیه و روضه برای مردم، بازگو کردند، عنصر عاطفه و احساس را هم در این نبرد رسانه‌ای به کار گرفتند و کار را به جایی رساندند که یزید ملعون در شام بالای منبر رفت و قاتلین امام حسین را لعنت کرد و دستور داد کاروان اسرا با عزت و احترام به مدینه بازگردانده شوند.
 به تعبیر امروزی، در یک کنفرانس خبری، دست از راهبرد خود برداشت و عملا اعلام شکست کرد.

چهارم
ضمیمه خط رسانه ای عاشوراییان در نکته سوم، روایت مظلومیت اهل بیت و یارانش بود، کلیدواژه مظلوم مقتدر که رهبر انقلاب برای امیرالمومنین به کار بردند، به حق برای نهضت و یاران سیدالشهداء صدق می کند، در واقع حماسه و مظلومیت، مصیبت و زیبایی، غربت و عزت در نهضت امام حسین به یکدیگر دست دادند. همین خط تا به امروز، عزاداری برای سیدالشهداء را به عنوان بزرگ‌ترین رسانه شیعه حفظ کرده است.
به جرات زوال بنی‌امیه  و ظهور جریانات مبارزاتی در دنیای اسلام، علیه دار و دسته یزید، مرهون حرکت امام حسین علیه‌السلام و پیوست رسانه‌ای اسرای کربلا بود، جمعیتی متشکل از دختران و پسران اهل بیت و خانم‌های کاروان سیدالشهداء و یک مرد که مجموعا صد نفر هم نبودند.