زمانه عزاداری

حمیدرضا محمدی

اینجا قرار است عـزاخـانه‌ای مصوّر باشد؛ یک گالری عاشورایی با در و دیواری سیاهپوش در این روزهای منتهی به یوم‌الحزن. می‌خواهیم برویم به دل تاریخ سوگواری ایرانیان معاصر به قدر و قدّ یک‌ونیم سده اخیر و لابه‌لای آلبوم عزاداری گذشتگانمان تورق کنیم. نیت کرده‌ایم با این مقصود و منظور تا هم خاطره‌بازی کرده باشیم و هم سری چرخانده و نقبی زده باشیم به نسل پدران‌مان. به احترام و احتشام همه سینه‌زنان حسینی در دهه اول محرم  اینجا چراغ ماتمکده‌‌ای از جنس قاب عکس روشن است.

فردریک جی کلپ (Frederick Gardner Clapp) زمین‌شناس بود و اهل آمریکا. البته در حوزه نفت تخصص داشت و وقتی به ایران آمد، در شرکت نفت ایران و انگلیس فعالیت می‌کرد. برخی هم نوشته‌اندمشاور نفتی دولت ایران بود. در خیلی‌جاها کار کرده بود. در سرزمین ما اما جز اشتغال نفتی، دغدغه‌ دیگری نیز داشت و آن عکاسی بود. تاریخ عکس‌ها حاکی از آن است که او در بازه زمانی ١٩٢٧ تا ١٩٣۴ (١٣٠۶ تا ١٣١٣) ایران را تجربه کرده و از تخت‌جمشید و آرامگاه فردوسی و آتشگاه اصفهان تا باروی ری و مسجد جامع دامغان عکس برداشته است؛ اگرچه مقر او در تهران بود و این قاب نیز در میدان توپخانه گرفته شده است؛ تصویری از زمانه پهلوی اول، از روز پنجشنبه، هفتم تیر ١٣٠٧، از روز عاشورا، از زمانی که هنوز حکم منع عزاداری نیامده بود و مردم مشکی‌پوش به عشق سرور و سالار شهیدان اجتماع می‌یافتند. حتی اگر خوب نگاه کنید در گوشه راست تصویر، بیرق‌های سیاه را می‌بینید که به احترام آن سوگ برافراشته شده‌اند. این یعنی مویه‌سرایی برای حضرت ثارالله(ع) زمان و مکان نمی‌شناسد.