گزارش
بحران غرق‌شدگی در سدها
استان مرکزی دریا ندارد، اما آمار فوتی ناشی از غرق‌شدگی در آن بالاست
محمود مولایی- روزنامه نگار
مرگ ناشی از غرق‌شدگی یکی از دغدغه‌های همیشگی استان مرکزی است؛ استانی در مرکز کشور که فاصله بسیاری با دریای خزر در شمال و خیلج‌فارس در جنوب دارد، اما آمار غرق‌شدگی هرساله استان مرکزی معمولا پرسروصداست. در هفته‌های اخیر مدیرکل پزشکی قانونی مرکزی اعلام کرد این استان در آمار غرق‌شدگی رتبه اول کشور را دارد؛ خبری که البته مدیرکل مدیریت بحران استان مرکزی آن را درست نمی‌داند، اما تأکید می‌کند مرگ ناشی از غرق‌شدگی در این استان همچنان بالاست. استان مرکزی به‌واسطه داشتن سازه‌های آبی پرشمار در فصول گرما تبدیل به تفرجگاه خانواده‌ها می‌شود؛ مردمی که با حضور در سدهای خاکی، آب‌بندها و رودخانه‌ها بی‌گدار به آب می‌زنند و گاهی مخاطرات طبیعی گریبانگیر آنها می‌شود؛ اتفاقی که هر ساله در فصل بهار و تابستان جان فرد یا حتی خانواده‌ای را می‌گیرد.
سدهای اطراف اراک
مناطق اطراف شهر اراک بیشترین سدهای خاکی و رودخانه‌ها را در استان مرکزی به‌خود اختصاص داده است. شهرستان شازند یکی از مناطقی است که در اطراف اراک واقع شده؛ جایی خوش آب و هوا که دارای رودخانه و سدخاکی است و یکی از مقاصد تفرجگاهی مردم این استان یا مسافرانی از استان‌های دیگر محسوب می‌شود.
به‌گفته مدیر روابط‌‌عمومی دانشگاه علوم‌پزشکی مرکزی، شازند در تپه جوار که سد خاکی بلاغ در آنجا قرار دارد، واقع شده است. اباذر افشار در این‌باره به همشهری گفت: «سد کمال صالح نیز در این منطقه قرار دارد و دسترسی مردم به این سدها ساده است. مردم برای تفریح به حریم سدها و رودخانه‌ها سفر می‌کنند، ولی متأسفانه به داخل آب می‌روند و همین مسئله سبب غرق‌شدگی می‌شود.» او یادآور شد: «در سدهای آبی و استخرهای باغی استان مرکزی بیشترین آمار غرق‌شدگی را داریم. در اطراف شهر اراک باغ‌های بسیاری وجود دارند که دارای استخر هستند؛ به عنوان مثال مالک‌یکی از این باغ‌ها استخری به عمق 2متری داشته که متأسفانه در همانجا فرزندش غرق می‌شود و وقتی برای نجات فرزندش تلاش می‌کند، خودش هم غرق می‌شود.»
شرایط نامساعد سدها
به‌گفته مدیرکل مدیریت بحران استان مرکزی، در بند خاکی سدها شرایط بدی وجود دارد و آب به‌شدت سنگین است؛ چنان‌که افرادی از غرق‌شدگان در گذشته جزو شناگران ماهر استان بوده‌اند.
امید محترمی گفت: «این افراد در استخر شناگران قهاری هستند، ولی به‌دلیل سنگینی آب سد و رودخانه جان خود را از دست می‌دهند. البته در برخی نقاط رودخانه به‌دلیل وجود ریشه برای شناگران مشکلاتی به‌وجود می‌آید و لغزندگی کف سدها نیز به‌شدت خطرناک است.» او عنوان کرد: «در بندهای خاکی و سدها آب به‌اصطلاح لایه‌لایه است که هم تغییرات غلظت آب را داریم و هم تغییرات دمای آب. برخی شناگران به‌علت تغییرات دمای آب غافلگیر می‌شوند؛ مثلا دچار گرفتگی عضلات می‌شوند که منجر به سکته می‌شود. درواقع آمار مرگ در سدها و رودخانه‌ها می‌تواند بیشتر از غرق‌شدگی در دریا باشد.»
آموزش شنا، محدود
به‌گفته دبیر هیأت شنای مرکزی، آموزش شنا در این استان بسیار محدود است. افشار معتقد است از آنجایی که اهالی شمال یا جنوب کشور نزدیک به دریا هستند، اغلب شناگرند؛ درحالی‌که استان مرکزی چنین وضعیتی ندارد.
او گفت: «وضعیت سدهای خاکی به‌گونه‌ای نیست که مردم وحشت کنند؛ چون شبیه به استخر است تا دریا. از آنجایی که سطح شن‌ها در سدها پایین است، برخلاف جریان دریا یا رودخانه‌ها در بسیاری از استان‌ها، بیشترین خطر را برای شناگران دارد.» افشار ادامه داد: «زمانی در مدارس آموزش شنا می‌دادند، اما نمی‌دانم چرا دیگر آموزش و پرورش چنین کاری نمی‌کند. ظاهرا در آلمان آموزش شنا برای دانش‌آموزان اجباری است و چه بهتر که در ایران هم آموزش شنا در مدارس داشته باشیم.» او همچنین درباره وضعیت استخرهای مرکزی عنوان کرد: «در استان مرکزی استخر زیاد است و در خود اراک حدود 20استخر داریم، ولی متأسفانه فرهنگ اشتباه موجب شده مردم اغلب برای تفریح به استخر مراجعه می‌کنند. مدیران استخرها نیز درآمدزایی را در اولویت قرار می‌دهند و آموزش شنا چندان اهمیتی ندارد. حالا وزارت ورزش و جوانان و ورزش استان مرکزی باید حمایت‌هایی در زمینه آموزش شنا داشته باشند که اگر هم هست، خیلی کم است. در سانس‌های عمومی اگر به استخرها مراجعه کنید، متوجه می‌شوید که 90درصد افراد شنا بلد نیستند و اگر در همان استخر غریق نجات نباشد، احتمال غرق‌شدگی‌شان وجود دارد. سطح آموزش شنا ضعیف است.» همچنین مدیرکل مدیریت بحران استان مرکزی گفت: «ما سازه‌های آبی بسیاری در استان مرکزی داریم که آب دارد، اما امکان این را نداریم که چند نفر را به‌عنوان نگهبان در حریم سدها بگذاریم. البته در اغلب حریم سدها و رودخانه‌ها تابلوی شنا ممنون تعبیه شده است.»
2هزار سد کوچک
حدود 2هزار سد کوچک و بند خاکی (محل‌هایی که آب جمع می‌شود) در استان مرکزی وجود دارد؛ به همین دلیل با گرم شدن هوا مردم به شناکردن در این سدها روی می‌آورند. به‌گفته مدیرکل مدیریت بحران استان مرکزی، درست است که این استان دریا ندارد، ولی غرق‌شدگی در سطح رودخانه‌ها، سدها و بندهای خاکی رخ می‌دهد. امید محترمی به همشهری گفت: «ارتفاع آب سدها حداقل 6تا 7متر است و از این حیث استان مرکزی جزو استان‌های برتر کشور محسوب می‌شود. با این حال، این میزان از سد و بندخاکی مشکلاتی را هم به‌وجود آورده و موجب غرق‌شدگی افرادی
در سال می‌شود.»
شناگر خسته
در نگاه نخست سدهای کوچک در استان مرکزی شبیه به استخرهای شناست؛ درحالی‌که سدهای خاکی و جریان آب رودخانه‌ها بلای جان مردم این استان است. اباذر افشار که دبیر هیأت شنای استان مرکزی هم هست در این‌باره توضیحات بیشتری ارائه داد: «در فصل گرما مردم استان به ورزش شنا در رودخانه‌ها و سدهای خاکی روی می‌آورند و با توجه به اینکه آموزش ندیده یا آموزش کمی دیده‌اند، شنا کردن در رودخانه و سد بسیار خطرناک است. اگر افراد شناکردن هم بلد باشند، مناسب استخر است و نه شنا در رودخانه و سد.» او تأکید کرد: «در آموزش نجات غریق ما به افرادی که در استخر شنا می‌کنند، اصطلاحا شناگر خسته می‌گوییم. آنها می‌توانند عرض و طول یک استخر را شنا کنند، اما وقتی وارد سد خاکی می‌شوند، نهایتا 30تا 40متر می‌توانند شنا کنند؛ برای همین، در سد خاکی دچار مشکل می‌شوند و وقتی این اتفاق می‌افتد، نفر دوم و سوم برای کمک به سد خاکی می‌روند و متأسفانه شاهدیم که 2، 3نفری با هم در این سدها جان خود را از دست می‌دهند. درواقع افرادی جان خود را از دست می‌دهند که برای یک تفریح ساده وارد این سدها شده‌اند.»
استان‌های دارای بیشترین آمار غرق‌شدگی
اورژانس کشور چندی پیش اعلام کرد که خوزستان، مازندران، فارس و خراسان‌رضوی به‌ترتیب با ۱۶، ۱۵، ۱۵ و ۱۴ مورد فوتی دارای بیشترین موارد غرق‌شدگی در کشور هستند و نکته قابل‌توجه این است که در این میان 2استان فارس و خراسان‌رضوی هیچ ارتباطی هم با دریا ندارند. این موضوع نشان می‌دهد که یکی از جدی‌ترین چالش‌ها شنا در محل‌های ممنوعه یا ناشناس مانند رودخانه‌ها، سدها و استخرهای کشاورزی است؛ چالشی که مرکزی را هم دچار مشکل کرده است.
در همینه زمینه :
گزارش
کوتاه‌تر از گزارش
منابع طبیعی