شهرک‌های مسکونی؛ ظرفیتی بالقوه برای تولید مسکن در پایتخت

رسول براتی*

شهرک‌های مسکونی در تهران که عمدتا در مناطق پیرامونی شهر و در دهه‌های قبل احداث شده، اکنون با توجه به توسعه شهری و احتیاج به افزایش زیرساخت‌های شهری و نیز ضرورت نوسازی، نیازمند مدلی کارآمد برای بهسازی و نوسازی هستند. یکی از نیازهای جدی پایتخت، زمینه‌سازی‌ برای تولید مسکن به جهت کاهش تقاضا و کنترل قیمت‌ها در بازار مسکن است که شهرک‌های مسکونی واقع در تهران می‌توانند فرصتی مناسب برای تولید مسکن شهری باشند.
یکی از مناطقی که در پایتخت تعداد زیادی از شهرک‌های مسکونی را در خود جای داده، منطقه ۲۱ است که دارای ۱۳ شهرک مسکونی قدیمی ساخت و ناپایدار است.
این شهرک‌ها نیازمند اقدام جدی برای بازسازی و نوسازی هستند تا فضای مناسب‌تری را برای زندگی شهروندان فراهم کنند. در میان شهرک‌های مسکونی منطقه 21، شهرک دانشگاه با ۸۰ هکتار مساحت در سال ۵۸ پروانه ساخت و در سال ۸۲ پایان کار گرفته است. این شهرک دارای ۲۴۳ بلوک و ۲۶۷۴ واحد مسکونی با مساحت ۲۷۰ هزار مترمربع است.
از جمله موضوعاتی که در سال گذشته و در تیم جدید مدیریتی منطقه ۲۱ مطرح شد، نوسازی بافت‌های ناپایدار و مساحت‌هایی که قابل طرح در کمیسیون ماده ۵ هستند، بود و یکی از آنها شهرک دانشگاه تهران است که ساکنان آن از پرسنل و استادان سنوات گذشته دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی هستند. این شهرک مانند بسیاری دیگر از شهرک‌های مسکونی پایتخت، نیاز مبرم به نوسازی دارد و با تلاشی که در سال گذشته صورت گرفت، با همراهی و هدایت سازمان نوسازی شهرداری تهران و پیگیری مجدانه شهردار منطقه ۲۱، منجر به شکل‌گیری تفاهمنامه‌ای جهت نوسازی این شهرک به شیوه‌ای نوین شد.
در این راه، سازنده‌ای از طرف موقوفه‌ای که مالک اصلی زمین شهرک است، معرفی شد و در این زمینه با توجه به طراحی
 انجام شده، ساخت 3 برابر واحدهای مسکونی موجود با سرانه‌های مورد نیاز به‌عنوان یک محله الگو پیش‌بینی شده است. سطح اشغال این شهرک حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد و دارای ۴ طبقه است که در طراحی صورت گرفته تا ۹ و ۱۱ طبقه افزایش پیدا می‌کند؛ در این صورت سطح اشغال مسکونی کاهش می‌یابد و فضا برای سرانه‌های درمانی، ورزشی، تجاری و آموزشی فراهم می‌شود. در نوسازی منطقه ۲۱، تلفیق صنعت و مسکن انجام کار را دشوار می‌کند ولی از آنجایی که کارخانه‌های منطقه به سمت صنعت سبز پیش می‌روند، نیازمند توسعه سرانه مسکونی برای پرسنل و کارکنان خود هستند. با توجه به بازدیدهای که از عرصه‌های۵۰۰ متری و ۴۰۰ متری بایر به عمل آمده است، با طراحی‌ای که صورت می‌گیرد اهالی بلوک‌های شهرک می‌توانند با کلید به کلید کردن، در منزل جدید خود سکونت داشته باشند و بلوک‌های قدیمی تخریب شود.
براساس طراحی‌های اولیه، اجرای نوسازی شهرک دانشگاه تهران حدود 2 سال زمان می‌برد و از اواخر امسال اجرای آن آغاز خواهد شد. در این امر امتیاز ساکنان در این است که یک واحد ۱۰۰متری نوساز تحویل بگیرند بدون اینکه هزینه‌ای پرداخت کنند. هدف شهرداری، روان‌سازی‌ و ایجاد تعامل سازنده بین مالکین اعیانی و موقوفه بوده و شهرداری فقط عوارض پروانه را می‌گیرد. مدل نوسازی شهرک دانشگاه تهران به‌گونه‌ای است که می‌تواند الگویی برای سایر شهرک‌های شهر تهران و فرصتی تازه برای تولید واحدهای مسکونی در پایتخت باشد.