گزارش1
جزایر سه‌گانه تا ابد ایرانی
رویکرد اخیر شورای همکاری خلیج‌فارس، لزوم تغییر ریل کشورمان را برای بازدارندگی مضاعف دیپلماتیک برجسته کرد
بهاره محبی- روزنامه‌نگار
«جزایر سه‌گانه ایرانی تا ابد متعلق به ایران هستند» این پاسخ قاطع جمهوری اسلامی ایران به بخشی از بیانیه سؤال‌برانگیز اخیر شورای همکاری خلیج‌فارس و روسیه است. مالکیت بر جزایر سه‌گانه خلیج‌فارس همواره یکی از موضوعات مورد اختلاف میان امارات متحده عربی و ایران بوده است. جمهوری اسلامی بارها در بیانیه‌های رسمی وزارت خارجه و از زبان سخنگوی دستگاه دیپلماسی بر این موضوع تأکید کرده است که جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی، بخش لاینفک جمهوری اسلامی بوده و خواهند بود. با این حال، در کمتر از یک‌سال، 2 متحد ایران در هم‌آوایی با امارات متحده عربی و شورای همکاری خلیج‌فارس بر سر مالکیت این جزایر، رفتار غیرقابل‌قبولی داشته‌اند.
روسیه تاکنون 6نشست راهبردی با شورای همکاری خلیج‌فارس برگزار کرده اما در نشست ششم در مسکو اتفاقی رخ داد که کدورت ایران را در پی داشت. در این اجلاس در مورد موضوعات مورد علاقه و مشترک اعراب منطقه و روسیه بحث و گفت‌وگو شد ولی آنچه انتظار نمی‌رفت، همراهی مسکو با ادعاهای تکراری و نخ‌نما شده شورای همکاری خلیج‌فارس درخصوص مالکیت جزایر ایرانی بود.
بیانیه تنش‌زا و پاسخ متقابل ایران
در بخشی از بیانیه پایانی آمده است که «وزرای امور خارجه شورای همکاری خلیج‌فارس و روسیه بر پشتیبانی خود از همه تلاش‌های صلح‌آمیز ازجمله ابتکار امارات و تلاش‌های آن جهت دستیابی به راه‌حل مسالمت‌آمیز برای مسئله جزایر سه‌گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی از طریق مذاکرات دوجانبه یا دیوان بین‌المللی دادگستری براساس مقررات حقوق بین‌الملل و منشور سازمان ملل متحد برای حل و فصل این مسئله مطابق با مشروعیت بین‌المللی تأکید کردند.» در پاسخ به این رویکرد غیرسازنده، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه، سه‌شنبه ۲۰ تیرماه مطالب مندرج در بیانیه مشترک کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس و روسیه درخصوص جزایر سه‌گانه ایرانی را مردود خواند و تصریح کرد که «این جزایر تعلق ابدی به ایران داشته و صدور اینگونه بیانیه‌ها با روابط دوستانه ایران و همسایگان مغایرت دارد. جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر استمرار سیاست حسن همسایگی و احترام متقابل، توسعه و ثبات منطقه را مسئولیت جمعی کشورهای منطقه می‌داند.»
از چین انتظار نداشتیم
در آذرماه سال گذشته نیز چین و شورای همکاری خلیج‌فارس طی بیانیه‌ای ادعاهای بی‌اساسی درباره جزایر سه‌گانه ایرانی مطرح کرده بودند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ۲۸ آذرماه در سومین نشست مجمع گفت‌وگوی تهران تحت عنوان «سیاست همسایگی جمهوری اسلامی ایران؛ رهیافتی به دوستی و اعتمادسازی» در محل مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه طی اظهاراتی عنوان کرد که «ما در این فضای همکاری انتظار نداشتیم که بیانیه سال ۲۰۱۴ نشست وزرای خارجه منطقه و چین در مورد جزایر تعلق داشته ابدی و تاریخی به جمهوری اسلامی ایران کپی و تکرار شود. مراتب ناخرسندی و اعتراض خود را از مجاری دیپلماتیک به شکل رسمی و با ارسال یادداشت رسمی به طرف چینی اعلام و ابلاغ کردیم. ضمن تأکید بر تداوم روابط راهبردی با چین به صراحت اعلام کردیم در مسیر حفظ تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران با هیچ طرفی تعارف نداریم.»
احضار سفیر روسیه برای تصحیح مواضع
کار اما به صدور بیانیه ختم نشد. در همین ارتباط، «الکسی ددوف» سفیر روسیه در تهران، صبح دیروز از سوی علیرضا‌عنایتی، دستیار وزیر و مدیرکل خلیج‌فارس به وزارت امور خارجه احضار و مراتب اعتراض جمهوری اسلامی ایران به مطالب مندرج در بیانیه مذکور به سفیر روسیه در تهران ابلاغ شد. عنایتی پس از احضار سفیر روسیه به وزارت امور خارجه با تأکید بر تعلق ابدی جزایر سه‌گانه ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک، به خاک جمهوری اسلامی ایران، خواستار تصحیح موضع فدراسیون روسیه نسبت به این موضوع شد. سفیر روسیه در تهران هم ضمن تأکید بر احترام به تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران وعده کرد که مراتب اعتراض را در اسرع وقت به مسکو منتقل خواهد کرد.
افزایش هزینه برای ادعاهای ضدایرانی
به‌نظر می‌رسد که امارات بدون درنظر گرفتن ملاحظات تاریخی، به‌دنبال یارگیری از میان متحدان اصلی و راهبردی ایران است تا شاید از این طریق به خواسته نامشروع خود برسد. با برداشته شدن تمرکز آمریکا از غرب آسیا، دور از انتظار نبود که شورای همکاری و اعراب منطقه به سمت چین و روسیه به‌عنوان 2 قدرت جهانی متمایل شوند. در این میان، دستگاه دیپلماسی با اعتراض به حمایت چین و روسیه از بیانیه‌های ضدایرانی، رویکرد مثبتی اتخاذ کرده اما در مورد مواضع امارات نباید تنها به صدور بیانیه بسنده کرد. ایران می‌تواند با به جریان انداختن اهرم‌های خود در تعامل با امارات، محدودیت ایجاد کرده و هزینه اظهارات این‌چنینی را افزایش دهد. جمهوری اسلامی در راستای سیاست همجواری و تقلیل دادن حداکثری تنش‌ها با عربستان و امارات روابط حسنه‌ای برقرار کرده اما به‌نظر می‌رسد که روی خوش نشان دادن به امارات باعث شده تا این کشور پا را فراتر گذاشته و چین و روسیه را به تیم متحدان خود اضافه کند. افزون بر این، ضریب گرفتن ادعاهای غیرقانونی امارات از طریق دخالت دادن مسکو و پکن حاکی از این واقعیت است که سیاست خارجی کشورمان در این خصوص از بازدارندگی کافی و وافی برخوردار نبوده و موجب شده تا حریف، یک گام به پیش‌آید. ایران از ابزارهای کافی برای بازدارندگی در هر دوطرف برخوردار است و قادر است از یک سو قدرت‌های شرقی و از سوی دیگر، شورای همکاری خلیج‌فارس را متقاعد کند که از ورود به این حوزه اجتناب کنند، در غیراین‌صورت باید منتظر تبعات آن باشند.
