گفت‌وگو
صدا و سیما رقیب پلتفرم‌ها نیست
مصاحبه با قائم‌مقام و دبیر ستاد فرهنگی- اجتماعی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی
سمیه احمدوند-روزنامه‌نگار
بالاخره پس از مدت‌ها سردرگمی و بلاتکلیفی و کشمکش میان صداوسیما و وزارت ارشاد، مصوبه اخیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی بر ماموریت سازمان صداوسیما در حوزه صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی صحه گذاشت. محمود حاجیلویی، قائم‌مقام و دبیر ستاد فرهنگی اجتماعی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، معتقد است صداوسیما ساختاری حاکمیتی است و از این جهت دستگاهی مناسب برای نظارت بر پلتفرم‌های نمایش خانگی است و از سوی دیگر قوانین حوزه صوت و تصویر فراگیر با مشارکت ذینفعان این حوزه اعم از بخش خصوصی تدوین و تصویب خواهد شد و علاوه بر ملاحظات فرهنگی، مناسبات اقتصادی این حوزه نیز در تدوین قوانین لحاظ می‌شود. به‌گفته حاجیلویی، با سپردن مسئولیت نظارت بر نمایش خانگی به صداوسیما علی‌القاعده درصورتی که محتوای محصولات این پلتفرم‌ها نیاز به اصلاح داشته باشد، این اصلاحات باید انجام شود.
پس از مدت‌ها منازعه و بلاتکلیفی، شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در نهایت چطور به این تصمیم رسید که نظارت بر پلتفرم‌های نمایش خانگی را به ساترا بسپارد؟
شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، ستاد عالی علم و فرهنگ کشور و در واقع عالی‌ترین نهاد سیاستگذاری فرهنگی در ایران است. براساس وظایفی که برای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مقرر شده، مخصوصا مبتنی بر سند تحول شورای‌عالی انقلاب فرهنگی که آذر سال گذشته توسط آقای رئیسی ابلاغ شد، شورا می‌تواند در حوزه‌های صوت و تصویر فراگیر و شبکه نمایش خانگی ورود کند. دوم اینکه یکی از وظایف شورا، به‌عنوان نهادی فراقوه‌ای، رفع ابهامات و تداخلات ماموریتی و کاری بین دستگاه‌های فرهنگی کشور است. در واقع شورای‌عالی انقلاب فرهنگی باید تدبیری داشته باشد که از طرفی جلوی موازی‌کاری‌ها گرفته و تعارضات رفع شود و از طرفی فضای هماهنگی و هم‌افزایی بین دستگاه‌ها به‌وجود آید. سوم اینکه شورا باید به مسئله‌های اصلی حوزه فرهنگ که حالت بین‌دستگاهی یا حساسیت‌های ویژه دارد، ورود و یک الگوی همراهی و هماهنگی و حرکت مؤثر ایجاد کند. مسئله نمایش خانگی دارای حساسیت ویژه‌ای است؛ هم اینکه یکسری تداخلات و ابهامات ماموریتی بین دستگاهی وجود دارد و لازم است تقسیم کار روشنی مشخصا بین صداوسیما و وزارت ارشاد صورت بگیرد و هم از این حیث حساسیت دارد که نمایش خانگی در سبد مصرف فرهنگی خانواده‌های ایرانی سهم قابل توجهی دارد. شورا از طرفی باید تدبیری داشته باشد تا فضای سرگرمی و اوقات فراغت خانواده‌های ایرانی پربار و غنی باشد و از طرفی هم باید درباره برخی نگرانی‌های خانواده‌ها در فضای نمایش خانگی از حیث برخی محتواها که با فرهنگ ایرانی اسلامی ما فاصله دارد یا به نوعی رده‌بندی سنی دارد، کاری صورت دهد. مجموع این صحبت‌ها مبنای ورود شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به مسئله صوت و تصویر فراگیر و نمایش خانگی است. مصوبه اخیر شورا دارای 6بند است که 5بند آن مربوط به تقسیم کار بین صداوسیما و وزارت ارشاد است. بحث طولانی‌ای بین این 2 مجموعه بزرگ فرهنگی کشور وجود داشته و اختلافاتی بین این دو دستگاه از حیث روشن بودن وظایف و تقسیم کار مطرح بوده است. در این 5بند، تقسیم کاری صورت گرفته و تعیین تکلیف شده است. ما در این تقسیم کار 3مورد را مبنا قرار داده‌ایم: اول، قوانین موجود در کشور. ما در چارچوب سیاست‌های کلی و قوانین موجود باید تنظیم‌گری و تقسیم کار کنیم. این مسئله مدنظر قرار گرفته است. دوم، ماموریت ذاتی دستگاه‌ها مدنظر بود. نکته سوم، توانمندی و تجربه این سازمان‌ها در حوزه‌هایی است که تقسیم کار صورت گرفته است.
انتقاد می‌شود که صداوسیما رقیب شبکه نمایش خانگی است و اینکه وقتی یک رقیب مسئول نظارت بر رقیب خودش باشد، خیلی منطقی نیست. چه نظری در این‌باره دارید؟
حوزه نمایش خانگی تأثیر قابل توجهی در فضای فرهنگ عمومی کشور دارد و لازم است که حاکمیت به آن ورود کند. مردم می‌خواهند که این حوزه هم پربار باشد و هم مسائل و مشکلات نداشته باشد و در اوقات فراغت‌شان آسوده باشند. وقتی حاکمیت بخواهد ورود کند، مسیرش از طریق ساختارهای موجود در حاکمیت است. خب، صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در کنار هیچ‌کدام از سکوهای نمایش خانگی قرار نمی‌گیرد. یعنی مجموعه‌ای حاکمیتی است که در قانون اساسی وظایف روشن و ماموریت‌های مشخصی برایش درنظر گرفته شده است. پس صداوسیما یک نهاد حاکمیتی است و لذا نمی‌تواند رقیب سکوها باشد. بعد اینکه صداوسیما در چارچوب سیاست‌ها، ضوابط و مقررات‌ماموریتی را که به آن واگذار شده انجام می‌دهد. این سیاست‌ها و ضوابط و مقررات مسیر جانبداری را می‌بندد و اگر در مواردی هم بخواهد از آن سیاست‌ها و ضوابط تخطی کند، دستگاه‌های نظارتی وجود دارند که مستقل از صداوسیما هستند و آن را حسابرسی فرهنگی می‌کنند.
انتقاد دیگری که مطرح می‌شود این است که شبکه نمایش خانگی در بحث ممیزی بیشتر تحت‌تأثیر سینماست که زیرنظر ارشاد است و احتمالا ارشاد می‌توانست گزینه مناسب‌تری برای نظارت بر این فضا باشد. حالا با تعیین صداوسیما به‌عنوان ناظر آیا قرار است که حال و هوای محصولات نمایش خانگی تغییر کند؟
با استقرار صداوسیما در این تقسیم کار، علی‌القاعده باید سهولتی برای کنشگران این حوزه، بخش خصوصی و عوامل تولید، ایجاد شود چرا که می‌دانند باید امور خودشان را از طریق صداوسیما و سیاست‌ها و ضوابطش دنبال کنند. فضای قبلی بین 2 دستگاه مبهم بود و به‌نظر من حالا شفافیت و سهولتی ایجاد می‌شود، درحالی‌که ابهام ممکن است باعث سوءاستفاده تعداد اندکی از مجموعه‌ها شود. نکته بعدی اینکه صدور مجوز و نظارت براساس شاخص‌هایی مبتنی بر فرهنگ پذیرفته‌شده مردم ایران است. لذا اگر مواردی وجود دارد که مشکل دارد، باید تغییر کند. مثلا مصرف سیگار بین نوجوانان و مشخصا دختران نوجوان روندی رو به رشد پیدا کرده که نگرانکننده است. این مسئله مهم است. همه مردم ایران این مسئله را اینطور نگاه می‌کنند که با هنجارهای جامعه و خانواده ایرانی مصرف دخانیات در دختران نوجوان و جوان نکوهش شده است. این مسئله در برخی تولیدات نمایش خانگی وجود دارد و به‌گونه‌ای است که آدم برداشت ترغیب به مصرف دخانیات می‌کند، پس باید اصلاح شود.
با این تصمیمی که گرفته شده شاید برخی پلتفرم‌ها تولیدات‌شان را حتی به‌صورت مقطعی کاهش دهند و در نتیجه مخاطب فعلی شبکه نمایش خانگی از دست برود و در این وضعیت صداوسیما مجبور شود رأساً برای پلتفرم‌ها محصول تولید کند. به چنین وضعیتی اندیشیده شده است؟
این مصوبه بند ششمی دارد. در بند 6گفته شده دبیرخانه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی با همکاری صدواسیما و وزارت ارشاد باید سیاست‌ها و ضوابط حوزه صوت و تصویر فراگیر را تهیه کند و به تأیید کمیته‌ای مرکب از دستگاه‌های مرتبط در این حوزه برساند و بعد در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مصوب شود. آن سیاست‌ها اساسی و رکنی است و ما در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به‌شدت نسبت به برخی از اصول تنظیم‌گری راسخ هستیم، ازجمله به ایجاد فضای مشارکت ذینفعان، کاملا معتقدیم که ذینفعان این حوزه باید در تدوین سیاست‌ها مشارکت کنند. ذینفعان بخش خصوصی و عوامل تولید و هنری هستند، چون سیاست‌ها برای این حوزه نوشته می‌شود و بخشی از آن باید توسط این مجموعه‌ها اجابت شود و به سمت اجرا برود. تلاش می‌شود سیاست‌ها مبتنی‌بر واقعیت میدان باشد. ما به صرفه اقتصادی سکوهای نمایش خانگی توجه داریم. حتی به میزان پرداخت مردم برای استفاده از محصولات نمایش شبکه نمایش خانگی توجه داریم. این مسائل همزمان مورد توجه سیاستگذار است. نگاه ما در این تنظیم‌گری کاملا آینده‌نگر است و حتی ظهور فناورهای نو در فضای مجازی و ظهور رقبای بزرگ جهانی و فراملی مدنظر مجموعه ماست. با روشن شدن تقسیم کار و وظایف 2 سازمان اصلی حوزه صوت و تصویر فراگیر امیدواریم این حوزه رشدی تصاعدی را تجربه کند. درضمن، بخشی از حساسیت‌های فرهنگی گاه به واسطه برخی کم‌دقتی‌های رسانه‌ای ایجاد می‌شود و کنشگران اصلی این حوزه باید به این موارد توجه کنند. معتقدم به مرور هرچه جلوتر برویم روند کار روشن‌تر می‌شود.
در همینه زمینه :
