دست آمریکا روی کلید خاموشی‌های عراق

رضا عمویی- روزنامه‌نگار

20سال پیش آمریکا با ادعای وجود «سلاح‌های کشتار جمعی» به عراق لشکرکشی و جنگی را در عراق آغاز کرد که به‌صورت رسمی تا سال 2011 ادامه داشت. آمریکا به‌طور رسمی پایان جنگ عراق را سال 2011 و همزمان با خروج نظامیان خود از این کشور می‌داند، اما حضور آمریکا در عراق هنوز به پایان نرسیده و این کشور در چارچوب حضور مستشاری همچنان در حال فعالیت نظامی در عراق است. حضور آمریکا در همسایگی غربی ایران، در عین حال تاکنون بسیار پرهزینه بوده است. هزینه‌های حضور آمریکا در عراق اکنون خود را در زیرساخت‌های ضعیف عراق نشان می‌دهد و به تازگی پایگاه خبری المعلومه عراق گزارش داده است که فاجعه برق در عراق، عوامل زیادی دارد، ولی مهم‌ترین آن تسلط آمریکا بر این بخش است و از هر مسیری که برای حل این بحران استفاده شود، یک سر نخ به آمریکا می‌رسد.
برای آنکه بتوانیم تصویری از عراق امروز در مقایسه با گذشته را به‌دست آوریم، کافی است نگاهی به گزارش‌های سازمان ملل درباره وضعیت عراق در سال 1991داشته باشیم. رادیو آمریکا (ان‌پی‌آر) در گزارشی به نقل از سازمان ملل، عراق را در نیمه دهه 1980 و پیش از جنگ اول خلیج‌فارس، کشوری توصیف می‌کند که به سرعت در حال نزدیک شدن به استانداردهای کشورهای توسعه یافته بود. در آن زمان عراق پالایشگاه‌های به روز نفت، سیستم لوله کشی پیشرفته آب و جامعه‌ای تحصیلکرده داشت. این کشور در آن زمان دارای یکی از پیشرفته‌ترین سیستم بهداشتی در خاورمیانه و نرخ بالای حدود 75درصد با سوادی بود. این گزارش را سازمان ملل در اکتبر 1991 منتشر کرد. اماجنگ اول خلیج‌فارس، تحریم‌های بعدی سازمان ملل در دهه 1990 و پس از آن حمله آمریکا به عراق شیرازه و تار و پود عراق را از هم گسست.

  آمریکا در رأس نابودی عراق
آمریکایی‌ها حتی قبل از هجوم به عراق در سال 2003، این کشور را در جنگ اول خلیج‌فارس به‌شدت ضعیف کرده بودند. جنگ 1991برای آزادسازی کویت یا جنگ اول خلیج‌فارس که به سرکردگی آمریکا علیه عراق انجام شد، شامل بمباران اهدافی در عراق به‌مدت 38روز بود. در این دوره کوتاه، بسیاری از زیرساخت‌ها ازجمله نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌های نفت، فاضلاب و شبکه‌های حمل‌ونقل عراق ویران شدند. پس از جنگ کویت، آمریکا رهبری تحریم‌ها علیه عراق در شورای امنیت را به‌دست گرفت و تحریم‌های سازمان ملل، عراق را پیش از حمله آمریکا در سال 2003 به یک کشور شکست خورده تبدیل کرد. گزارش برنامه جهانی غذا در سال 1995 درباره عراق تأکید دارد که بیش از 4میلیون نفر یعنی یک پنجم جمعیت عراق در معرض خطر شدید سوءتغذیه هستند. این تعداد شامل 2.4میلیون کودک و حدود 600هزار زن باردار/شیرده و زنان بی‌بضاعت، سرپرست خانوار و همچنین صدها هزار سالمند بدون سرپرست بود. این گزارش همچنین در سال 1995 افزود که 70درصد جمعیت عراق دسترسی بسیار محدودی به غذا دارند یا اصلاً دسترسی ندارند، تقریبا همه لاغر شده‌اند و عراق در نقطه بی‌بازگشتی قرار دارد، بافت اجتماعی ملت عراق در حال فروپاشی است و زیرساخت‌های آموزشی، درمانی و بهداشتی به‌طور کامل از کار افتاده‌اند. یونیسف تخمین زده است که اگر تحریم‌های سازمان ملل علیه عراق در دهه 1990 نبود، در کل عراق از سال 1991 تا 1998 نیم میلیون نفر کمتر دچار مرگ می‌شدند. نکته مهم آن است که رهبری تحریم‌های عراق در سازمان ملل در دهه 1990در دست دیپلمات‌های آمریکایی قرار داشت. همه این آمارها را وب سایت «شورای دوستی عرب-انگلیس» در گزارشی مورد اشاره قرار داده است.

چالش زیرساخت‌ها
تهاجم آمریکا به عراق همچنین باعث تخریب سیستم‌های تامین آب، فاضلاب و برق عراق شد. تصفیه خانه‌ها، ایستگاه‌های پمپاژی آب و تجهیزات ایستگاه‌های تولید برق، لوازم و سیم‌کشی‌های انتقال برق در طول بمباران آمریکا به‌شدت دچار آسیب شدند. همچنین همزمان با جنگ، کادر مهندسان و تکنسین‌های عملیاتی تامین برق یا در این کشور پراکنده یا به خارج مهاجرت کردند. پراکندگی و مهاجرت گسترده مهندسان و نیروهای فنی عراقی باعث شده که حتی تا به امروز نیز تلاش‌ها برای بازسازی زیرساخت‌های تامین برق عراق با چالش روبه‌رو باشد. همچنین در طول تهاجم آمریکا علیه عراق، 3پل از 13پل بغداد روی رودخانه دجله هدف بمباران قرار گرفتند. درمدت زمان حضور اشغالگران آمریکا در عراق نیز بمب‌گذاری‌های مقطعی باعث تخریب یکی دیگر از پل‌های بغداد شد و تعداد پل‌های تخریب‌شده بغداد در طول جنگ و اشغال توسط آمریکا را به 4عدد رساند. علاوه بر پل‌ها، وب سایت «شورای دوستی عرب-انگلیس» از آسیب جدی به بیش از 27بیمارستان و صدها ساختمان دولتی و عمومی دیگر در طول جنگ آمریکا به عراق خبر داده و تأکید کرده هزینه بازسازی در حوزه‌های مختلف باعث شده تا بازسازی سیستم تامین برق عراق طی همه سال‌های گذشته با چالش روبه‌رو باشد.

بحران کمبود برق و انرژی
گستره خرابی‌ها و آسیب‌های جنگ آمریکا در عراق تا آن جا زیاد بوده است که اقدامات دولت‌های مختلف عراق طی 20سال گذشته نیز نتوانسته بحران کمبود برق را حل کند. «مُظهر صالح»، مشاور مالی و اقتصادی نخست‌وزیر عراق دو هفته پیش اظهار داشت که کشورش هم‌اکنون دومین تولیدکننده نفت در اوپک محسوب می‌شود و ۲۰هزار مگاوات تولید برق دارد، اما مصرف واقعی برق در این کشور ۳۰هزار مگاوات است و عراق هنوز از نظر تامین برق با چالش روبه‌روست. به‌گفته این مقام عراقی کمبود برق و انرژی در عراق در حالی است که طی ۲۰سال گذشته ۱۰۰میلیارد دلار در حوزه تولید نیرو سرمایه‌گذاری شده است، اما به‌نظر می‌رسد این سرمایه‌گذاری نتوانسته بحران آسیب‌های جنگ آمریکا در عراق را ترمیم ببخشد.