شورش واگنر؛ بازی باخت- باخت برای غرب

بهاره محبی-روزنامه‌نگار

هواپیماهای متعلق به ارتش خصوصی واگنر از روسیه خارج شدند و در بلاروس به زمین نشستند. «یوگنی پریگوژین»، رهبر گروه واگنر که هفته گذشته در پی تشدید اختلافاتش با ارتش روسیه فراخوان مقابله با فرماندهان ارشد ارتش را صادر کرده بود با عقب‌نشینی از موضع خود، روسیه را ترک کرد و مسکو نیز اعلام کرد که با میانجیگری «الکساندر‌لوکاشنکو»، رئیس‌جمهور بلاروس، پرونده جنایی علیه رهبر واگنر و اعضای آن را بسته است. در این میان پرسش‌های زیادی مطرح شده است؛ ازجمله اینکه آیا به‌راستی سرویس‌های اطلاعاتی خارجی از جمله آمریکا و انگلیس در این غائله نقش داشته‌اند؟ آیا این شورش که مدیریت آن کمتر از 24ساعت زمان برد، یک برنامه از‌پیش برنامه‌ریزی شده میان «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهور روسیه و پریگوژین بوده است؟ سرنوشت گروه واگنر و رهبر آن چه خواهد شد؟ «روح‌الله‌مدبر»، کارشناس ارشد مسائل روسیه و قفقاز، در گفت‌وگو با روزنامه همشهری به برخی از این پرسش‌ها پاسخ داده است.

با توجه به تنش‌های روزافزون چند‌ماه گذشته بین پریگوژین و ارتش روسیه، آیا شورش واگنر برای مسکو غیرمنتظره بود؟
مدبر: روسیه از نظر سیستم اطلاعاتی و امنیتی سال‌هاست که در رده‌های نخست در این حوزه قرار دارد. هیچ رخداد غیرمنتظره‌ای در این کشور صورت نمی‌گیرد و روس‌ها همواره نشان داده‌اند که بر مسائل، اشراف کامل دارند. به همین‌خاطر این شورش به‌سرعت مدیریت شد و در کمتر از 24ساعت ـ یعنی 22ساعت - با تدبیری که پوتین اتخاذ کرد، این غائله فروکش کرد. به‌ویژه آن سخنرانی مهم راهبردی که چند بعد داشت؛ نشان‌دهنده این است که دولت روسیه اشراف کامل بر موضوع داشته است. نکته دیگر اینکه روس‌ها از چند‌ ماه پیش اطلاع داشتند که پشت پرده این داستان توسط سرویس‌های اطلاعاتی غربی مدیریت می‌شود. این شورش کلان پروژه‌ای بود که توسط غربی‌ها برنامه‌ریزی شده بود.

پیامدهای این واقعه را برای روسیه در بعد داخلی و خارجی چطور ارزیابی می‌کنید؟
مدبر: این شورش و تحولات پس از آن را می‌توان یک بازی برد- برد برای ملت و رئیس‌جمهور روسیه دانست و بازی باخت- باخت برای غربی‌ها. بازی برد - برد از این جهت بود که پوتین ظرف کمتر از 24ساعت توانست این موضوع را مدیریت کند و همگرایی بلاروس نیز در جبهه روسی کاملا مشخص شد. فرمان‌پذیری نیروهایی هم که شورش کرده بودند، مشخص شد. نکته دیگر اینکه درحالی‌که غربی‌ها پیش‌بینی کشتار سنگین کرده بودند بدون شلیک حتی یک گلوله و کشته شدن حتی یک نفر، این شورش مدیریت شد، اقتدار پوتین هم تقویت شد و مردم روسیه دیدند که رئیس‌جمهور، چنین شورش بزرگی را بدون یک تلفات مدیریت کرد.


شما این شورش را بازی باخت- باخت برای غرب می‌دانید. چرا؟
مدبر: شورش واگنر در مقابل، یک بازی باخت- باخت برای غربی‌ها بود. آنها فکر می‌کردند به‌دلیل شکستی که در ضدحمله متحمل شده‌اند می‌توانند با فضاسازی در داخل روسیه یک درگیری ایجاد کرده، اذهان عمومی را به هم بریزند، از خلأ ایجاد شده استفاده کرده و به مواضع روس‌ها در میدان‌های جنگ حمله کنند. شکست دیگر آنان به‌دلیل تعجیل در موضع‌گیری‌هایشان در حمایت از این شورش بود. آنها با اقداماتی چون توقف تحریم واگنر مواضع خود را نشان دادند. باخت سوم آنان این بود که پیوست رسانه‌ای و پمپاژ سنگین خبری آنها درباره این شورش، ‌باعث شد که افکار عمومی دیگر نتواند به رسانه‌ها و تحلیلگران غربی اعتماد کند. رسانه‌های غربی تحلیل‌شان این بود که دولت روسیه سقوط کرد؛ حتی جانشین هم معرفی می‌کردند و درباره دولت بعدی روسیه می‌نوشتند. این نشان می‌دهد که تحلیل‌هایشان فاقد پشتوانه و حاصل یک اتاق جنگ روانی است.

چرا شورش واگنر در روسیه شکست خورد؟
مدبر: روسیه سرزمینی3قاره‌ای است که از بیش از 157قومیت، ملت و ادیان مختلف تشکیل شده است. آخرین نظرسنجی‌ها محبوبیت 85درصدی پوتین را نشان می‌دهد. در همان شبی که شورش در شهر روستوف صورت گرفت ـ محلی که گروه واگنر دست به شورش زد ـ روس‌ها در حمایت از پوتین به خیابان‌ها آمدند. ملت روسیه، ملت متحدی است و غربی‌ها به‌هیچ وجه پیش‌بینی این اتحاد و همدلی روس‌ها را نکرده بودند. تحلیل غرب درباره روسیه همواره تحلیل غلطی بوده است. آنها فکر می‌کردند که با بلندشدن پرچم شورش پریگوژین می‌توانند بحران سنگینی را در روسیه ایجاد کنند. برای همین موج تبلیغاتی و رسانه‌ای گسترده‌ای به راه انداختند و پیشاپیش خود را پیروز ماجرا می‌دانستند که البته چنین اتفاقی نیفتاد. علاوه بر این، پوتین در دوران مدیریتش اصلاحات اساسی ساختاری در روسیه ایجاد کرده، شاخص رفاه را افزایش داده و در مقابل، تورم را کنترل کرده است. ارزش پول روسیه حتی با وجود وضع تحریم‌های غرب بالا رفته است. این را هم درنظر بگیرید که پوتین اتوریته خاصی دارد و ذات روسی، این اتوریته و مدیریت خاص پوتین را می‌پذیرد. پوتین هویت روسی را تقویت کرده است. به ‌لحاظ اقتصادی نیز پوتین تورم را در روسیه کنترل کرده است. این موارد همگی باعث افزایش محبوبیت پوتین شده است. نکته دیگر اینکه، روس‌ها به ‌هیچ وجه خیانت را نمی‌پذیرند و اینکه پوتین وقایع امروز را در روسیه با شورش‌های سال 1917مقایسه کرد و گفت اجازه نمی‌دهیم که این وقایع دوباره تکرار شود، جایگاه او را در روسیه تقویت کرد.

پیش‌بینی شما از سرنوشت پریگوژین و آینده واگنر چیست؟ آیا خروج پریگوژین تأثیری بر جنگ اوکراین خواهد داشت؟
مدبر: سرنوشت یوگنی پریگوژین به تصمیم‌های بعدی پوتین و البته رفتارهای خود او در آینده بستگی دارد، اما نکته اینجاست؛ همین که دوباره تمام نیروهای واگنر به خط مقدم نبرد مبارزه با اوکراین بازگشتند نشان می‌دهد که تحلیل‌های آمریکایی‌ها غلط بود. آنها فکر می‌کردند که ظرفیت نظامی گروه واگنر از میدان جنگ خارج می‌شود و خلاای به نفع آنان ایجاد می‌شود که اینطور نشد. تأکید بر پررنگ بودن نقش گروه واگنر در عملیات ویژه نظامی روسیه در اوکراین یک بازی تبلیغاتی است. در حال حاضر در عملیات ویژه روسیه در اوکراین، ملت روسیه، ارتش روسیه، گروه‌های داوطلب و نیروهای مختلفی هستند که گروه واگنر به رهبری پریگوژین نیز یکی از این گروه‌هاست، اما اینکه غربی‌ها بر پررنگ بودن نقش واگنر تأکید داشته و این مسئله را بزرگ‌نمایی می‌کنند بخشی از بازی تبلیغاتی خودشان است که می‌خواهند افکار عمومی را منحرف کنند.

به‌گفته مقام‌های روسی، سرویس‌های اطلاعاتی غربی در این شورش نقش داشته‌اند. برخی رسانه‌ها نیز گزارش داده‌اند که سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا از وقوع این غائله اطلاع داشته‌اند. احتمال نفوذ سرویس‌های اطلاعاتی غربی در گروه واگنر چقدر است؟
مدبر: سرویس‌های اطلاعاتی غربی در شورش واگنر نقش داشته‌اند؛ مسئله‌ای که «مارگریتا سیمونیان»، رئیس شبکه راشادتودی نیز به آن اشاره کرده است. یک دلیلش این است که این شورش زمانی روی داد که ضدحملات علیه روسیه شکست خورده بود و آمریکایی‌ها برای فرافکنی و ایجاد فرصت تنفس نیاز به بحران‌آفرینی داشتند که این اتفاق افتاد. البته اینجا میان «نفوذ»، «اغفال» و «تحریک» تفاوت وجود دارد. آمریکا ده‌ها سال‌ است که به‌دنبال نفوذ در روسیه بوده و موفق نشده است. خصوصا در دوره مدیریت پوتین به‌دلیل اقدامات ویژه‌ای که انجام شده پروژه نفوذ به آن سبکی که در ذهن افکار عمومی است در روسیه صورت‌پذیر نیست. نفوذ به ‌معنی حضور سیستماتیک به قصد ایجاد خلل است که به ‌دلیل اشراف پوتین ـ با توجه به سابقه امنیتی‌ای که دارد ـ در روسیه نوین مطرود است. اگر این شورش، پروژه نفوذ بود جمع نمی‌شد، اما چون پروژه اغفال و فریبکاری است به سرعت جمع شد. آنچه در موضوع واگنر رخ داد اغفال پریگوژین و تور اطلاعاتی برای استفاده از روحیه جاه‌طلب او بود؛ به این مفهوم که او را تحریک کردند، اما نتوانستند این کار را گسترده کنند.

به این ترتیب، شما هرگونه گمانه‌زنی مبنی بر تبانی احتمالی میان کرملین و گروه واگنر را در این ماجرا رد می‌کنید؟
مدبر: طرح چنین گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر اقدام برنامه‌ریزی شده گروه واگنر و کاخ کرملین برای این شورش، فرافکنی و جنگ روانی غربی‌ها به‌دلیل شکست در این پروژه است. برای آمریکا و غرب بسیار سنگین است که چنین کلان‌پروژه‌ای ظرف 22ساعت مدیریت شد. این شورش به هیچ وجه پروژه‌ای هماهنگ شده از سوی دولت روسیه نبوده است، اما روسیه اشراف اطلاعاتی داشته و مطلع بوده که آمریکایی‌ها قصد توطئه دارند. این شورش، پروژه‌ای بوده که توسط آمریکایی‌ها مدیریت و طراحی شده و برای فرار از شکست ضدحمله، از شرایط خاص روحیه پریگوژین سوءاستفاده شد. دیگر اینکه، برخی از سلبریتی‌ها، اولیگارش‌ها و تجار روس که از روسیه فرار کرده بودند هم پشت این شورش قرار داشتند که بعضی از آنان نیز علاوه بر موضع‌گیری‌های آشکار حتی از این مسئله حمایت مالی کردند؛ اقداماتی که ملت روسیه از آن حمایت نکرد و در نهایت، با اشراف مدیریتی و اطلاعاتی روس‌ها خنثی شد.