چرا آسیب فسخ فرزندخواندگی زیاد است؟

یکی از گزارش‌های تلخی که هر از چندی در رسانه‌ها منتشر شده و همچنین نقل قول‌هایی از زبان مسئولان درباره‌اش می‌شنویم، بحث فسخ فرزندخواندگی است؛ اتفاقی که بسیار تلخ است و برای فرزندانی که به تازگی خانواده‌ای پیدا کرده‌اند، به ‌شدت تلخ است و گران تمام می‌شود. شاید بسیاری تصور کنند که فرزندخواندگی، نقطه پایان غم‌های بچه‌های بی‌سرپرست است و دیگر، خانواده‌ای دارند و همه‌‌چیز به خوبی و خوشی پیش می‌رود، اما اصل ماجرا این است که گاهی، هر چند که به قول مسئولان بسیار کم، اتفاقات تلخ دیگری می‌افتد.همین تازگی‌ها بود که معاون اجتماعی بهزیستی استان تهران، در گفت‌وگو با همشهری گفته بود که 80درصد، رشد فرزندخواندگی داشته‌ایم و همچنین 38هزار تقاضا برای فرزندخوانده در سراسر کشور وجود دارد و پرونده‌شان در مسیر رسیدگی است. جالب اینکه فاطمه ارزانیان اشاره کرده بود که بهزیستی استان تهران در سال 1401، 500فرزند را به خانواده‌ها سپرده است. 2 هزار نفر هم در استان تهران در نوبت پذیرش فرزند هستند و این استان به نوعی در این حوزه در کشور در صدر جدول قرار دارد. جالب اینکه اخبار خوبی هم از فرزندخواندگی بچه‌های معلول بی‌سرپرست منتشر می‌شود.
فاطمه ارزانیان، البته درباره استرداد فرزندانی که به خانواده‌ها سپرده شده بودند نیز به همشهری گفته بود: «یکی از دردناک‌ترین اتفاقات در فرزندخواندگی همین موضوع است که ممکن است به دلایل مختلف مثل فوت یکی از والدین، طلاق، چالش مالی و ... رخ بدهد. البته گاهی دلایل واهی دارد، مثلا موردی در یکی از شهرستان‌ها بود که خانواده بعد از 10سال بچه را به بهانه دروغگویی به بهزیستی برگرداندند، این در حالی بود که آنها کودک را از نوزادی تحویل گرفته بودند و تربیت خودشان اشتباه بوده که بچه دروغگو بار آمده است. سال گذشته حدود 12مورد پس دادن کودک در تهران داشتیم که حتی یک موردش هم زیاد و بد است. خانواده‌هایی که در روند پذیرش فرزند و بعد از آن ارتباطشان را با مشاوران‌مان قطع نمی‌کنند به این مشکل دچار نمی‌شوند. البته بارها دیده شده که خانواده بعد از تحویل کودک به بهزیستی پشیمان شده و تقاضای برگشت فرزندشان را دارند.»
سعید بابایی، مدیرکل امور کودکان و نوجوانان بهزیستی هم به تازگی، در این ‌باره صحبت‌هایی داشته است. او گفته که«آمار فسخ فرزندخواندگی بسیار کم است، اما باید بگویم تلخ‌ترین واقعیتی است که ما را آزار می‌دهد تلاش می‌کنیم تا فسخ صورت نگیرد. فسخ یعنی کودکی که یک‌بار سرپرست نداشته یک‌بار دیگر احساس کند که لایق داشتن سرپرست نبوده است؛ بنابراین باید در این خصوص بسیار دقت کرد.» البته کودکانی که درگیر چنین اتفاقات تلخی می‌شوند، باید به ‌شدت مورد حمایت و نظارت بهزیستی باشند. چنانچه سعید بابایی در این‌باره می‌گوید:«پس از آنکه فرزندخواندگی فسخ شود، به او خدمات روانشناسی ارائه می‌شود. از نظر روانی نیاز به زمان بسیاری داریم که این کودک حالت عادی پیدا کند و این حادثه برای او بسیار تلخ است. نمی‌توانیم بگوییم فسخ کردن ممنوع است چرا که مانند کشورهایی می‌شود که طلاق ممنوع است و این مسئله ممکن است تبعات دیگری به‌ دنبال داشته باشد».در واقع تلخ بودن این اتفاق، از آنجا ناشی می‌شود که این کودکان، به شرایط خود
خو گرفته‌اند و وقتی پدر و مادر و خانواده جدیدی از راه می‌رسند، سعی می‌کنند که از شرایط فعلی جدا شده و به شرایط جدید عادت کنند. این عادت کردن البته به راحتی اتفاق نمی‌افتد و زمان می‌برد تا این اعتماد شکل بگیرد. اما وقتی که این اعتماد شکل گرفت، این کودکان در واقع تکیه‌گاه جدیدی می‌یابند و بازگشت آنها به بهزیستی و فسخ فرزندخواندگی، می‌تواند یک‌بار دیگر آسیب بزرگی به آنها وارد کند. البته متولیان بهزیستی در فرایند فرزندپذیری، سعی می‌کنند که از طریق مشاوره و استعلام‌های لازم، مطمئن شوند که علاوه بر ضمانت‌های مالی که به نوعی آینده مالی این فرزندان را تضمین می‌کند،  این والدین، در فرزندپذیری خود جدی هستند، اما با این حال، ممکن است به دلایل مختلف، مانند طلاق و ایجاد مشکلات مالی و گاه نیز فروکش کردن جوزدگی اولیه در پذیرش این فرزندان، چنین اتفاقات تلخی بیفتد.
از دیگر نکته‌هایی که باید در این حوزه بدانیم، آن است که بخشی از این کودکان بی‌سرپرست، وقتی که در مراکز نگهداری بهزیستی هستند و فرزندپذیری دیگر بچه‌ها را می‌بینند، همیشه در حالتی از انتظار به ‌سرمی‌برند تا خانواده‌‌ای پیدا شده و آنها را به فرزندی بپذیرد.
وقتی که چنین اتفاقی نمی‌افتد، این بچه‌ها با این فکر بزرگ می‌شوند که لابد دوست داشتنی  نیستند که دیگران چنین کاری را نمی‌کنند. حالا تصور کنید وسط چنین افکاری، چنین بچه‌هایی به خانواده‌ای بروند و دوباره بازگردند؛ قطعا آسیب‌های وارده خارج از توصیف خواهد بود.