فضا
ایران در مسیر همکاری‌های بین‌المللی فضایی
تحریم‌های ظالمانه سال‌های گذشته باعث شد که ایران نتواند با کشورهای صاحب دانش و فناوری فضایی همکاری کند. این در حالی بود که ایران در سال1384 توانسته بود نخستین ماهواره خود را با نام «سینا یک» با کمک روسیه به فضا پرتاب کند. این ماهواره روز پنجشنبه ۶ آبان سال۱۳۸۴، سوار بر ماهواره‌بر کاسموس۳ روسی به فضا پرتاب شد و با موفقیت در مدار اختصاصی ایران قرار داده شد. محل پرتاب هم پایگاه فضایی پلستسک در روسیه بود.
همکاری شکل گرفته با روسیه به این شکل بود که وزارت علوم در آن زمان سفارش طراحی و ساخت این ماهواره را به شرکت پالیوت که در شهر اُمسک روسیه مستقر است، داد. اما اتفاق ناخوشایند این بود که از قول رئیس‌جمهور وقت اعلام شد کشورهای مشارکت‌کننده در ساخت و پرتاب «سینا یک» اعلام کردند که این ماهواره مفقود شده است.
پس از آن، تحریم‌ها روزبه‌روز تشدید شد و ایران امکان همکاری با کشورهای دیگر را از دست داد. همین موضوع باعث شد که 2اتفاق برای فناوری فضایی کشور رخ دهد که البته می‌توان آن را 2 روی یک سکه دانست. اگرچه ایران از بسیاری از امکانات موجود که در اختیار همه کشورها قرار داشت محروم شد، اما از سوی دیگر، دانشمندان ایرانی با تکیه به‌خود توانستند این فناوری را در بسیاری از حوزه‌های مرتبط بومی‌سازی کنند.
چندین ماهواره و ماهواره‌بر در طول این سال‌ها ساخته شده که اگرچه به‌خاطر روش‌های آزمون و خطا با هزینه‌هایی همراه بوده، اما توانمندی و قابلیت‌های دانشمندان ایرانی را به رخ دنیا کشیده است.
در طول این مدت، همچنین کشور توانست پایگاه‌های فضایی «امام‌خمینی(ره) سمنان»، «پایگاه فضایی قم»، «مرکز فضایی البرز» و «پایگاه فضایی چابهار» را راه‌اندازی کند.
به گزارش همشهری، سال‌ها از همکاری نکردن کشورهای صاحب دانش و فناوری فضایی با ایران گذشت تا اینکه حدود یک سال پیش و در صبح یک روز داغ تابستانی (18مرداد1401) ماهواره ایرانی «خیام» طی یک همکاری مشترک با کشور روسیه، از پایگاه بایکونور قزاقستان و به وسیله ماهواره‌بر سایوز با موفقیت به مدار ۵۰۰کیلومتری زمین پرتاب شد.
این همکاری، باعث حرف و حدیث‌های بسیاری در سطح بین‌الملل شد، اما به هر حال، از آنجا که وزن این ماهواره زیاد بود، ایران برای اینکه ریسک ناکامی را به جان نخرد، به ناچار «خیام» را که ماهواره‌ای سنجشی و با دقت بالای تصویربرداری بود، با ماهواره‌بر سایوز در مدار قرار داد.
نمی‌توان انکار کرد که همکاری با روسیه باعث پیشرفت قابل توجهی در فناوری فضایی ایران شده است. روسیه همیشه به‌عنوان بزرگ‌ترین رقیب آمریکا در فناوری فضایی مطرح بوده و استفاده از تجارب روسیه برای ایران حائز اهمیت بوده است. بسیاری از کشورهای دیگر هم از دانش و تجربه روسیه در این حوزه استفاده کردند و بدیهی است که ما هم باید در همین مسیر گام برمی‌داشتیم.
این در حالی است که اکنون چین هم تبدیل به یکی از قدرت‌های فناوری فضایی در دنیا شده است. ایستگاه فضایی اختصاصی چین با نام «تیانگونگ» که در مدار 340 تا 450کیلومتری زمین قرار دارد نشانه‌ای از توانایی چین در این حوزه است. این کشور حتی در برنامه فرستادن فضانورد اکنون در حال رقابت با آمریکاست؛ بنابراین به‌دلیل روابط دوستانه ایران و چین، عجیب نخواهد بود که ما بخواهیم از دانش و تجربه چشم‌بادامی‌ها در فناوری فضایی بهره ببریم. برنامه 25ساله همکاری مشترک 2 کشور می‌تواند مقدمات پیشرفت ایران در فناوری فضایی را فراهم کند.
اگرچه در این برنامه مشترک به‌طور مستقیم نامی از فناوری فضایی نیامده است، اما در بند چهارم با عنوان زمینه‌های همکاری بخش «همکاری‌های گردشگری، علمی - آکادمیک، فناوری و تبادل تجارب در آموزش نیروی انسانی، ریشه کن کردن فقر و بهبود وضعیت معیشت مردم در مناطق کمتر توسعه یافته» دیده می‌شود که انتقال دانش و فناوری فضایی می‌تواند ذیل همین بخش قرار بگیرد. همکاری مشترک بین کشورها در حوزه‌های مختلف، امری رایج به شمار می‌آید. این موضوع به‌ویژه در حوزه‌هایی که ذیل عنوان «لبه تکنولوژی» طبقه‌بندی می‌شوند، بیشتر دیده می‌شود. لبه تکنولوژی عموما به پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌ها و ابزارهایی گفته می‌شود که تنها در اختیار تعداد محدودی از کشورهاست و به نوعی می‌توان آنها را فناوری‌های استراتژیک تلقی کرد. حوزه‌های هوش مصنوعی، انرژی هسته‌ای و فناوری فضایی در شمار همین عنوان قرار می‌گیرد. درصورتی‌که تحریم‌ها مانع ایران در همکاری با کشورهای مطرح در زمینه فناوری فضایی نمی‌شد، ایران اکنون در رتبه‌های بالاتری نسبت به آنچه اکنون قرار دارد، جای می‌گرفت.
با این اوصاف، می‌توان امیدوار بود که ایران در آینده نزدیک با همکاری‌های جدیدی که شکل می‌گیرد، به‌ویژه همکاری با چین، بتواند رتبه نهم جهانی خود را ارتقا دهد. پیشرفت ایران در حوزه فناوری فضایی نه‌تنها به اقتصاد کلان کشور کمک می‌کند، بلکه اثرات و ثمرات آن در زندگی روزمره مردم روزبه‌روز بیشتر می‌شود.
در همینه زمینه :
