راه نجات از تنش‌آبی در 5سال آینده

رضا کربلایی- روزنامه‌نگار

وضعیت بیلان یا تراز آبی ایران اصلا خوب نیست و بلکه نگران‌کننده است. حال سؤال اینجاست که راه نجات از تنش و جنگ آبی در 5سال آینده چیست؟ آمارهای رسمی را می‌توان یک هشدار ملی قلمداد کرد. از این جهت شاید برنامه هفتم توسعه یک فرصت تاریخی برای عبور از بحران حتمی آبی است.‌‌به گزارش همشهری، نتیجه یک تحقیق رسمی نشان می‌دهد که در حال حاضر، در تمام حوضه‌های آبریز کشور خروجی‌ها و مصارف آب از ورودی‌ها و منابع، پیشی گرفته و بیشتر شده و اضافه خروجی‌ها و مصارف از ذخایر تأمین شده و باعث ایجاد کسری در ذخایر می‌شود. کل آب تجدیدپذیر کشور برابر 110میلیارد مترمکعب است. مقدار کسری آب بالغ بر 6.4میلیارد مترمکعب بوده که 5.8میلیارد مترمکعب آن مربوط به منابع آب زیرزمینی است و به‌دلیل وابستگی 55درصدی مصارف مختلف آبی به مخازن زیرزمینی، اوضاع وخیم‌تر شده است.‌

تبخیر 72درصد بارش‌ها
طبق این گزارش حجم کل بارش‌ها در تراز آبی ایران سالانه 396.4میلیارد مترمکعب است که از این میزان 286.4میلیارد مترمکعب آن معادل 72درصد تبخیر می‌شود و حجم واقعی آب تجدیدپذیر ناشی از بارش‌ها سالانه 110میلیارد مترمکعب برآورد شده که به بیان واضح‌تر بخش عمده‌ای از بارندگی سالانه کشور به‌دلیل تبخیر بالا قابل استفاده نیست.
افزون بر این خالص آب ورودی به کشور معادل 4.4میلیارد مترمکعب از کل آب تولیدشده به میزان 114.4میلیارد مترمکعب می‌شود که باید پاسخگوی تمام نیازهای آبی کشور باشد اما در سال‌هایی به‌دلیل تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های پیاپی، این وضعیت بازهم دستخوش تغییر شده و میزان آب تجدیدپذیر کمتری برای مصرف در دسترس است. حجم کل برداشت برای مصارف مختلف آب در سال برابر با 98.1میلیارد مترمکعب است که از این میزان 45درصد از منابع آب سطحی و 55درصد از منابع آب زیرزمینی تامین می‌شود و فقط 31.8میلیارد مترمکعب آب قابل بازگشت به چرخه مصرف به‌صورت پساب و فاضلاب است.
 نتیجه اینکه میزان کسری تجمعی منابع آب زیرزمینی به 143میلیارد مترمکعب رسیده است.‌

برنامه 5ساله چیست؟
دولت سیزدهم در قالب لایحه برنامه هفتم توسعه درصدد اجرای یک نقشه راه جدید جهت جلوگیری از تنش هرچه بیشتر آبی در کشور است. قرار است در 5سال آینده میزان مصرف آب در بخش کشاورزی ایران 18.3درصد کاهش یابد. به این ترتیب وزارت نیرو با همکاری وزارت جهادکشاورزی وظیفه دارد الگوی مصرف آب کشاورزی در واحد سطح را برای گروه محصولات مختلف (اساسی و سایر) و در هر اقلیم و قیمت به‌صورت پلکانی تعیین کند و آب‌بها برای مصارف کشاورزی از سال دوم برنامه تا سطح الگوی مصرف به‌صورت یارانه‌ای و مازاد بر الگوی مصرف به‌صورت پلکانی تا معادل بهای آب جایگزین خواهد بود. افزون بر این شرکت‌های کشت و صنعت و اشخاص حقیقی و حقوقی دارای اراضی آبی بیش از 10هکتار موظفند به‌منظور افزایش بهره‌وری آب کشاورزی، شبکه‌های آبیاری نوین اراضی خود را تا پایان سال دوم برنامه با حمایت‌های مصوب هیأت‌وزیران اجرا کنند و درصورت اجرا نشدن، از ابتدای سال سوم برنامه، آب‌بهای این شرکت‌ها به بالاترین نرخ آب کشاورزی منطقه اخذ خواهد شد.



72 درصد آب ناشی از بارش‌ها در کشور هر سال تبخیر می‌شود.

به دلیل وابستگی 55 درصدی مصارف مختلف آبی به مخازن زیرزمینی، اوضاع وخیم‌تر شده است.