آغوش امن مادرانه

زهرا اسدی-  روزنامه نگار

در جریان دومین دور سفر استانی دولت سیزدهم به آذربایجان‌شرقی (19خرداد)، شاهد دستاوردهای این استان در عرصه درمان نوزادان نارس بودیم که رویدادی نادر در کشورمان را رقم زد.
نخستین بخش مراقبت مادرانه آغوشی مداوم (CKMC) در بیمارستان الزهرا(س) افتتا ح و نیز طرح توسعه بانک شیر مادر این بیمارستان کلید خورد؛ اتفاقی که صدالبته در جریان مسئله جوانی جمعیت، می‌تواند بسیار کلیدی و راهگشا باشد و بیراه نیست اگر این دستاورد بزرگ را نخستین بار در ایران بدانیم.
مادران حاضر در بخش که برخی سال‌ها طعم انتظار را برای تولد نوزاد کشیده‌اند، حالا احساس آرامش و رضایت دارند و قدردان تلاش‌های پزشک و پرستارها برای زنده ماندن نوزادان نارس خود هستند.

یک تجربه و یک خلاقیت
بخش مراقبت‌های مادرانه آغوشی مداوم بیمارستان، محیطی آرام و دنج و سراسر سکوت است. روی هر یک از تخت‌ها مادری نشسته و سر نوزادی را روی سینه دارد. ماجرای بخش مراقبت مادرانه آغوشی مداوم ویژه نوزادان نارس (Continoues Kangaroo Mother Care) به 6دهه پیش در بوگوتای کلمبیا برمی‌گردد؛ شبی که بخش فوق‌تخصص نوزادان پر از نوزاد است و حتی یک دستگاه برای نوزاد دیگری باقی‌نمانده است؛ نوزادی 600گرمی متولد می‌شود و پزشک کشیک که می‌بیند هیچ امکاناتی وجود ندارد، نوزاد نارس را روی سینه مادر می‌خواباند و با خود می‌گوید حالا که نوزاد می‌خواهد بمیرد لااقل دقایقی روی سینه مادر بماند اما در کمال ناباوری، نوزاد نارس جان می‌گیرد. محمدباقر حسینی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی و رئیس بخش مراقبت ویژه نوزادان بیمارستان الزهرا(س) تبریز، درباره این طرح که برای نخستین بار در کشور اجرا شده است، می‌گوید: «این بخش با ۱۰ تخت در جوار بخش NICU بیمارستان راه‌اندازی شده است. نوزادانی که در بخش NICU بستری هستند، بعد از تثبیت وضعیت تنفسی با مادران خود به این بخش منتقل می‌شوند. مادران به‌صورت شبانه‌روزی در این بخش اقامت و نوزاد خود را در اغلب ساعات شبانه‌روز روی سینه خود و در تماس پوست با پوست حمل می‌کنند.»  اما دغدغه نجات نوزادان نارس چگونه برای یک پزشک ایرانی ایجاد شد؟ حسینی در پاسخ می‌گوید:«3 سال پیش مراقبت‌های ویژه نوزادان نارس در ایران تدریس شد و از همان جا جرقه ایجاد و راه‌اندازی بخش KMC در ذهنم کلید خورد. با شیوع ویروس کرونا نتیجه تلاش‌هایمان به تعویق افتاد. در هر صورت، همین 2 سال کرونایی با کلی مشکلات توانستیم بودجه اولیه را برای راه‌اندازی این بخش فراهم کنیم.»


توسعه بانک شیر بیمارستان الزهرا‌ س‌
اولین بانک شیر مادر در کشور که مطابق با استانداردهای جهانی دایر شده نیز سال 1395در این بیمارستان راه‌اندازی شد و در حال حاضر فضای آن به ۳ اتاق افزایش یافته و تجهیزات جدیدی ازجمله یخچال فریزرهای ویژه بانک شیر و هود لامینار به آن اضافه شده‌ است.
مادران در بخش آغوشی مادرانه مداوم، دارای امکانات ویژه‌ای هستند، ازجمله لباس مخصوص نوزاد که موجب می‌شود مادر ساعاتی طولانی بتواند نوزادش را ثابت روی سینه نگه‌دارد و با او زندگی کند، راه برود، غذا میل کند و بخوابد. این لباس شامل 2 بال است که باز می‌شود، از 2 سمت نوزاد را در برمی‌گیرد و او را روی سینه مادر به حالت قورباغه می‌خواباند و بال‌ها دور بدن مادر بسته می‌شود. حسینی در توضیح بانک شیر مادر می‌افزاید:«خیلی اوقات مادران اضافه بر نیاز نوزادشان شیر دارند. درحالی‌که ما این طرف نوزادانی نارس به وزن700-600 گرم داریم که مادران‌شان شیر ندارند یا مادرانی که دارای فرزندان چند قلو هستند و شیرشان کفاف نمی‌دهد. شیر مادر توان ترمیم نارسایی‌های جسم نوزاد را دارد. به همین دلیل مادری که با محدودیت شیر مواجه است، می‌تواند از بانک شیر برای تغذیه بهینه نوزاد خود استفاده کند. این گزاره توسط سازمان بین‌المللی یونیسف که در راستای سلامت و بهداشت کودکان فعالیت دارد نیز مطرح می‌شود.» حسینی ادامه می‌دهد: «تلاش شده است محیط بهداشتی و مراقبتی مناسب همراه با امکانات ضروری زندگی مثل آشپزخانه، سرویس حمام، تلویزیون، لباسشویی و... باشد تا مادر در کنار نوزادش با آرامش زندگی کند و در عین حال از خدمات پزشکی و پرستاری تیمی مجرب نیز بهره‌مند باشد.»‌ او ابراز امیدواری می‌کند با حمایت‌های بیشتر، این بخش در سایر بیمارستان‌های کشور نیز توسعه یابد و بتوان از حضور پدران نیز در این مراقبت ویژه بیشتر استفاده کرد.‌



نذر شیر به نیت حضرت علی‌اصغر‌ع‌

در بانک شیر ‌ بیمارستان الزهرا(س) تبریز، شیرها در ظروف مخصوصی که به مادران اهداکننده داده می‌شود نگهداری می‌شود تا پس از طی مراحل مختلف، پاستوریزه شده و به یک نوزاد 600گرمی برسد. در حال حاضر در 11استان کشور بانک شیر دایر است که متخصصان آن همگی در تبریز آموزش دیده‌اند. به‌گفته حسینی، تمام مادران اهدا‌کننده شیر، داوطلبانه و بدون دریافت هزینه این کار را انجام می‌دهند و بسیاری از آنها با نذر به پیشگاه حضرت علی‌اصغر(ع) به این امر خیر ‌ترغیب می‌شوند. رئیس بخش مراقبت ویژه نوزادان بیمارستان الزهرا(س) تبریز معتقد است توسعه بانک شیر در کشور، راهکاری برای جلوگیری از مرگ‌ومیر نوزادان است. او یادآور می‌شود: «نوزادان نارس برای نفس کشیدن و زنده ماندن نیاز به حمایت دارند و لازم است با توجه به بحران جمعیتی کشور، ردیف بودجه‌ای برای توسعه بخش‌های حمایت از نوزادان و نیز بانک شیردر کشور درنظر گرفته شود.»