بریکس؛ آغازی بر پایان دلار

رضا عمویی- روزنامه‌نگار

گروه «بریکس»، اتحادیه‌ای از کشورهاست که در دسته‌بندی‌های سیاسی موردنظر غرب جای نمی‌‍‌گیرند و نام بریکس (BRICS) نیز با ترکیب حروف ابتدای نام کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی ایجاد شده است. بریکس نماد قدرت‌های در حال ظهور غیرغربی در اقتصاد سیاسی بین‌الملل محسوب می‌شود. این گروه 42درصد جمعیت، 30درصد سرزمین‌ها، 26درصد تولید ناخالص داخلی و 20درصد تجارت کالایی جهان را در اختیار دارد و از نظر اقتصادی وزن قابل‌توجهی در نظام بین‌الملل ‌ دارد.


توسعه بریکس در برابر انحصارگرایی گروه‌7
2هفته پیش، مقام‌های ارشد بیش از ۱۰کشور ازجمله آرژانتین، امارات، عربستان، ایران، اندونزی، مصر و کوبا در نشست بریکس به‌میزبانی آفریقای جنوبی شرکت کردند. این کشورها درخواست اصلی‌شان بررسی شرایط برای پیوستن به بریکس بود. روسیه و چین نیز تمایل خود را برای گسترش اعضای بریکس نشان داده‌اند، به‌طوری که «سرگئی لاوروف»، وزیر خارجه روسیه گسترش بریکس را برای حفظ جایگاه این گروه به‌عنوان یک بلوک قدرتمند جهانی ضروری عنوان کرده است. گسترش بریکس در شرایطی صورت می‌گیرد که نهاد مشابه آن یعنی «گروه 7» که ائتلافی از کشورهای غربی است، نهادی به‌شدت بسته به شمار می‌رود که در آن 7 کشور صنعتی غرب هیچ‌گاه موضوع گسترش این گروه را اعلام نکرده‌اند و درواقع یک گروه انحصاری به‌شمار می‌رود. ازسوی دیگر، بریکس مصمم به کنار گذاشتن دلار است و این موضوع را می‌توان در سخنان رئیس بانک مرکزی آفریقای جنوبی در نشست اخیر این گروه مشاهده کرد؛ آنجا که نماینده اقتصادی آفریقای جنوبی در نشست اخیر بریکس خواستار تشکیل بانک مرکزی واحد برای مدیریت ارز واحد جایگزین دلار شد.

کاهش سلطه جهانی دلار
جایگاه بریکس از نظر جمعیتی و سهم اقتصادی آن در حال حاضر از مجموع 7 کشور صنعتی نیز بیشتر است و درصورت گسترش اعضای آن به‌نظر می‌رسد که شاهد شکل‌گیری یک بلوک اقتصادی، جمعیتی و جغرافیایی قدرتمند باشیم که در آن خبری از کشورهای غربی نیست. «ریچارد ولف»، اقتصاددان آمریکایی در یادداشتی در اسپوتنیک به این مسئله تأکید دارد که گسترش بریکس به‌صورت مستقیم به کاهش سلطه جهانی دلار منجر خواهد شد و نظام اقتصادی غرب را به چالش خواهد کشید. به‌گفته ولف، امپراتوری آمریکا در حدود سال۲۰۰۰ به اوج خود رسید اما اکنون در حال «زوال و سقوط» است. این زوال و سقوط آمریکا به‌ویژه آنجا بیشتر نمایان می‌شود که دلار همزمان با توسعه بلوک بریکس در نظام پرداخت‌های بین‌المللی با چالش روبه‌رو شود. ولف همچنین با استناد به آمار موجود تأکید دارد که بریکس اکنون ۳۳درصد یا یک سوم از مجموعه تولید کالاها و خدمات کره خاکی را تشکیل می‌دهد درحالی‌که آمریکا و متحدانش در تولید کالاها و خدمات به زیر ۳۰درصد یعنی حدود ۲۹درصد از کل تولید نزول کرده‌اند. طبیعی است که گسترش بریکس، جایگاه این گروه در اقتصاد جهانی را بزرگ‌تر هم خواهد کرد.

شانس موفقیت جنگ بریکس با دلار
دولت‌های مختلف سال‌هاست که می‌خواهند خود را از اتکا به دلار آمریکا رها کنند و روند دلارزدایی موضوع جدیدی در نظام بین‌الملل به‌حساب نمی‌آید، اما درخواست برای دلارزدایی در قالب بریکس با درخواست یک و یا چند کشور به‌صورت جداگانه که بارها از دهه1960 از سوی کشورهای مختلف مطرح شده، بسیار متفاوت است. این بار دلارزدایی در قالب یک سازمان اقتصادی که بیش از یک سوم اقتصاد جهانی را در اختیار دارد، دنبال می‌شود و از این‌رو موفقیت این هدف بیش از گذشته محتمل است. «جوزف سالیوان»، مشاور ارشد گروه لیندزی و اقتصاددان سابق شورای مشاوران اقتصادی کاخ سفید در دوران دولت ترامپ در یادداشتی در فارن پالیسی نوشت
 که احتمال موفقیت ارز خارجی واحدی که بریکس به‌عنوان جایگزین دلار معرفی خواهد کرد بسیار زیاد است، چون ارز مورد نظر بریکس، معاملات اقتصادی گروه بزرگی از کشورها را شامل خواهد شد و به یک یا 2کشور محدود نخواهد بود. از سوی دیگر تعاملات تجاری با ارز واحد احتمالی و موردنظر بریکس به یک محدوده جغرافیایی معطوف نخواهد بود، بلکه گستره پراکندگی جغرافیایی همه جهان را شامل خواهد شد.