گفت‌وگو با حجت‌الاسلام محمد برمایی درباره فرهنگسازی ازدواج برای جوانان امروزی
سرمایه اجتماعی براساس نیاز روز
شهره کیانوش راد- روزنامه‌نگار
پدران و مادران ما حتما به یاد دارند و شاید هم برای ما بارها ماجرای ازدواج‌هایی را تعریف کرده باشند که به واسطه معرفی یکی از آشنایان یا بزرگ فامیل صورت می‌گرفته؛ ازدواج‌هایی که اتفاقا به‌دلیل شناخت 2 خانواده بسیار هم موفق بوده است. در قدیم معرف‌ها یا همان واسطه‌گران ازدواج افرادی مصلح، خیرخواه و متدین بودند که برای رضای خدا خانواده‌ای که دختر داشت را به خانواده دیگر که پسری در شرف ازدواج داشت معرفی می‌کردند. امروزه این نوع ازدواج که به ازدواج سنتی معروف شده است مورد قبول بسیاری از جوانان نیست. حجت‌الاسلام محمد برمایی، استاد دانشگاه شهید بهشتی و کارشناس خانواده با تأکید بر نقش مثبت واسطه‌گری در امر ازدواج می‌گوید: «در فضای مدرن امروز لازم است از ظرفیت فضای مجازی برای معرفی جوانان به همدیگر استفاده کنیم، اما متأسفانه برخی سایت‌های همسریابی به‌دنبال سودجویی و دوست یابی هستند و موضوع ازدواج دغدغه نیست.» در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام برمایی به این موضوع پرداخته‌ایم که چرا روش‌های سنتی در ازدواج مورد اقبال جوانان نیست؟
چرا واسطه‌گری در ازدواج مانند آنچه در گذشته بود، کارکرد خود را از دست داده است؟
واسطه‌گری، سرمایه‌ای اجتماعی است اما اکنون مهجور واقع شده هم از سوی حاکمیت و هم قانونگذار و تصمیم‌گیرندگان فرهنگی مورد ظلم قرار گرفته است و از آن طرف هم در فضاهای غیررسمی می‌بینیم برخی سایت‌هایی که به‌نام همسریابی راه‌اندازی می‌شود دچار ابتذال و اختلال ارتباطی شده و به ازدواج ختم نمی‌شود. واقعیت را باید بپذیریم که در دنیای مدرن که به‌شدت از روش‌های سنتی فاصله گرفته، نمی‌توانیم با شیوه‌های سنتی به‌دنبال ازدواج جوان‌ها باشیم. در جامعه سنتی مردم راحت‌تر همدیگر را پیدا می‌کردند، راحت‌تر به هم اعتماد می‌کردند، اما اکنون در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که تکنولوژی‌های به روزی دارد و نیازهای آدم‌ها متفاوت شده است. در گذشته واسطه‌گری ازدواج به واسطه افرادی بود که انسان‌های مصلح، خیرخواه و متدینی بودند که دغدغه‌شان ازدواج جوان‌ها بود. برای پول هم این‌کار را نمی‌کردند بلکه واسطه‌گری را برای ثواب و رضای خدواند انجام می‌دادند. اکنون هم افرادی هستند که با همین نیت به‌دنبال معرفی خانواده‌ها و ازدواج جوانان هستند اما باید قبول کنیم بسیاری از جوانان امروز این روش را نمی‌پسندند.
چگونه می‌توانیم از واسطه‌گری به‌عنوان سرمایه اجتماعی استفاده کنیم؟
در شرایط کنونی شاید نتوانیم از واسطه‌گری به شیوه سنتی استفاده کنیم اما با راه‌اندازی مراکز تخصصی ازدواج و با استفاده از مشاوران می‌توان برای برقراری ارتباط جوانان و افزایش آگاهی آنها در موضوع ازدواج استفاده کرد. اگر به‌دنبال موضوع واسطه‌گری هستیم باید به لحاظ اجتماعی این سرمایه اجتماعی با تکنولوژی و ابزارهای به روز احیا شود، برای مثال اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌ها و گروه‌های امن در فضاهای مجازی توسط گروه‌های مردم‌نهاد و افرادی که اعتبار اجتماعی دارند می‌توانند اعتماد مردم را جلب کنند. دقت کنید که این کار نباید دولتی باشد. معتقدم اگر دولت در راه‌اندازی این گروه‌ها دخالت کند، آمار ازدواج پایین‌تر هم خواهد رفت. مسکن، شغل، ایجاد امنیت و رفاه از مهم‌ترین موضوعاتی است که مانع ازدواج جوانان شده است. دولت‌ها باید تسهیل‌کننده ازدواج باشند و امکاناتی را فراهم کنند تا مشکلات و موانع ازدواج از پیش پای جوانان برداشته شود.
فضای مجازی و سایت‌های همسریابی چه میزان می‌تواند در ازدواج جوانان اثرگذار باشد؟
فضای مجازی مانند اینستاگرام، تلگرام یا شبکه‌های داخلی جایی نیست که جوانان بخواهند از طریق آن به‌دنبال همسر باشند. معتقدم در فضای مدرن امروز لازم است از ظرفیت فضای مجازی استفاده کنیم، اما برخی سایت‌های همسریابی به فضایی برای کسب‌وکار تبدیل شده‌اند. ماهانه هم درآمد بالایی به‌دست می‌آورند و عموما برای دوست‌یابی طراحی شده‌اند و نمی‌توانند مبنای خوبی برای همسریابی باشند. پلتفرم‌هایی مانند «همدم» که در زمینه ازدواج راه‌اندازی شده تا حدودی موفق بوده و با اقبال از سوی جوانان روبه‌رو شده، اما برای راه‌اندازی و گرفتن مجوز چنین سایت‌هایی موانع و مشکلاتی وجود دارد. به‌نظرم دستگاه‌های سیاستگذار به‌عنوان تسهیل‌کننده امر ازدواج باید قانون‌هایی تصویب کنند تا گروه‌های اجتماعی و مردم‌نهاد که در موضوعات اجتماعی و خانواده فعالیت می‌کنند ترغیب و تشویق شوند که بتوانند با فرمت‌ها و روش‌های جدید سیستم حمایت از خانواده را طراحی کنند. وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط مانند وزارت کشور، وزارت فرهنگ و ارشاد، وزارت ورزش و جوانان، سازمان تبلیغات، نظام روانشناسی، حوزه علمیه و... باید با همفکری همدیگر سیستمی را طراحی کنند که بتواند برای همه اقوام مختلف و با سبک‌های زندگی متفاوت مورد استفاده قرار بگیرد. ازدواج یک مولفه برای رشد جمعیت است. بنابراین باید به‌دنبال روش‌های نو و مورد اقبال از سوی جامعه به‌خصوص جوانان باشیم و راه را برای آشنایی، انتخاب و ازدواج جوانان هموار کنیم.
در جامعه‌ای که جوانان خودشان به‌دنبال انتخاب همسرهستند و معیارهایشان با خانواده متفاوت است، می‌توان نقش خانواده‌ها را نادیده گرفت؟ تعارض بین والدین و جوانان در موضوع ازدواج را چگونه می‌توان برطرف کرد؟
هر قدر ازدواج در ایران خانواده محور و براساس همان نظام‌های ارزشی پیش برود بهتر است. نقش خانواده‌ها بسیار مهم است. هر چه آگاهی و دانش خانواده‌ها درباره شناخت جوانان بالاتر برود مسیر ازدواج برای جوانان هموارتر خواهد شد. متأسفانه ما بین سنت و عصر جدید خودمان دچار تعارض شده‌ایم. در کلاس‌های آموزشی پیش از ازدواج، مهم‌ترین موضوعی که جوانان مطرح می‌کنند این است که با خانواده‌هایشان در انتخاب همسر اختلاف نظر دارند. در گذشته والدین و به‌خصوص مادران، دختری را برای پسرشان در نظر می‌گرفتند یا از طریق دوستان با آن دختر و خانواده‌اش آشنا می‌شدند اما در شرایط فعلی نباید انتظار داشت همه جوان‌ها به همان شیوه سنتی همسران خود را انتخاب کنند. تعارض بین والدین و جوانان در موضوع ازدواج را فقط با آموزش وفرهنگسازی می‌توان برطرف کرد. فرهنگ عامه نسبت به اصل ازدواج فرهنگی خیلی غنی است، اما ایجاد تناسب و رفع تعارضاتمان در فرهنگ فردی و ایجاد تعاملات فردی بسیار پایین است. این تعارض و این عدم‌فهم مشترک بین نسل گذشته و جدید می‌تواند عاملی برای ایجاد ترس پیش از ازدواج هم باشد. اگر در گذشته انتخاب همسر با کمک والدین و در مجالس مختلف از جمله عروسی، روضه، مراسم عزا و از طریق معرفی خانواده‌ها انجام می‌شد اما در شرایط فعلی نمی‌توان از جوانان خواست تا فقط به این شیوه ازدواج کنند. متأسفانه به‌دلیل ناآگاهی برخی جوانان از راه‌های غیر متعارف همسران خود را انتخاب می‌کنند یا جذب سایت‌های همسریابی که دغدغه ازدواج را ندارند می‌شوند. بنابراین دانش و آگاهی در ازدواج بسیار مهم است و باید در این زمینه فرهنگسازی کرد تا جوانان بتوانند انتخابی درست و عاقلانه داشته باشند و سال‌های سال عاشقانه زندگی کنند.
