گزارش
سیلی اژد‌های زرد به آمریکا
همزمان با افول روابط سیاسی آمریکا با عربستان، چین در حال تقویت پیوندهای سیاسی و اقتصادی خود با ریاض است
رضا عمویی- روزنامه‌نگار
«جو بایدن»، رئیس‌جمهور فعلی آمریکا وقتی در سال 2019سرگرم مبارزات انتخابات ریاستجمهوری بود، در گردهمایی دمکرات‌ها با اشاره به قتل «جمال خاشقچی»، روزنامه‌نگار سعودی که در پاییز 2018در کنسولگری عربستان در ترکیه، با چهره‌ای برافروخته و در سخنانی با آب و تاب اعلام کرد که مقامات سعودی نمی‌توانند از زیر بار مسئولیت این قتل، شانه خالی کنند. او حتی در سخنانی بسیار تند تأکید کرد که ما آنها را مجبور به پرداخت هزینه می‌کنیم تا بدانند قتل یک روزنامه‌نگار بسیار پرهزینه است. تابستان سال گذشته اما وقتی هواپیمای شماره یک ریاستجمهوری آمریکا در فرودگاه جده به زمین نشست و جو بایدن با ماشین 10تنی خود راهی کاخ مجلل محمدبن سلمان، ولیعهد عربستان شد، انگار این بایدن دست به سینه و آرام، آن بایدن عصبانی از عربستان در زمان انتخابات ریاستجمهوری آمریکا نبود. تغییر رفتار 180درجه‌ای بایدن در قبال سعودی‌ها در کمتر از 2 سال بارزترین نشانه آن بود که بار دیگر نفت و نه حقوق بشر، حرف آخر را در تعیین معادلات ریاض-واشنگتن ایفا می‌کند.
همین هفته گذشته هم «آنتونی بلینکن»، وزیر خارجه آمریکا راهی بندر جده شد تا هم‌پیمانی یانکی‌ها با سعودی‌ها را در تصاویر دوربین‌های خبرگزاری‌ها ثبت کند، اما همزمان روزنامه واشنگتن‌پست با انتشار گزارشی نشان داد که در پشت صحنه تصاویر خبرنگاران، روابط آمریکا و عربستان طی چند سال گذشته نه‌تنها بهبود نیافته، بلکه این روابط با انقلابی داخلی روبه‌رو بوده است. این روزنامه براساس یک سند اطلاعاتی محرمانه آمریکا نوشت که پس از آنکه بایدن در سفر سال گذشته خود به عربستان دست خالی بازگشت و نتوانست سعودی‌ها را به افزایش تولید نفت برای جلوگیری از افزایش قیمت این محصول در بازار راضی کند، آنها را تهدید کرد، اما این تهدید پاسخ معکوس داشت و به قول مولوی «از قضا سرکنگبین صفرا فزود.» تهدید بایدن نه‌تنها باعث عقب‌نشینی ریاض در برابر واشنگتن نشده بود، بلکه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در پیامی غیررسمی آمریکایی‌ها را به قطع روابط بین 2 کشور و گرفتن انتقام اقتصادی از واشنگتن تهدید کرد و این تهدید اکنون پس از یک سال در گزارش روزنامه واشنگتن‌پست افشا شده است.
افول ستاره اقبال واشنگتن در ریاض
بیش از 7 دهه از بهار طولانی‌مدت روابط امنیتی آمریکا و عربستان سعودی می‌گذرد و 2 کشور در این 70سال با وجود اختلافات در زمینه حقوق بشر و اختلاف نظر درباره فلسطین اما توانسته بودند یک اتحاد بسیار نزدیک برقرار کنند. این اتحاد مبتنی بر یک معامله بود: آمریکا به حاکمان سعودی تضمین‌های امنیتی می‌داد و سعودی‌ها همزمان به آمریکا دسترسی لازم را به ذخایر عظیم نفت پادشاهی می‌دادند. این معادله اما اکنون تغییر یافته و روزنامه وال استریت ژورنال در گزارش ماه گذشته خود تأکید کرد که اعتماد میان واشنگتن و ریاض از بین رفته و بهار روابط دوطرف اکنون خزان است. شاید بخشی از روابط سرد فعلی میان واشنگتن و ریاض را بتوان به عدم‌همراهی سعودی‌ها با سیاست‌های نفتی مورد نظر کاخ سفید ارزیابی کرد، اما سؤال اصلی آن است که چه چیزی باعث شده سعودی‌ها دیگر به مانند گذشته با ساز بازار نفت آمریکا کوک نشوند؟ «ایین مارلو» در بلومبرگ معتقد است که اعتماد عربستان به آمریکا از بین رفته، چون آمریکا در سال 2021بدون هیچ تعهدی از افغانستان عقب‌نشینی کرد، یک دهه قبل از آن پشت حسنی مبارک را در برابر معترضان مصری خالی کرد و اولویت خود را به جای غرب آسیا به شرق آسیا متمرکز کرد.
دوستی به نام چین
عدم‌حمایت همیشگی واشنگتن از متحدانش فقط بخشی از دلایل بی‌اعتمادی عربستان به آمریکاست. بخش دیگری از دلایل این روابط سرد را باید در گرماگرم روابط نزدیک پکن-سعودی جست‌وجو کرد. سعودی‌ها همزمان که نگاه‌شان را از غرب برگرداندهاند، نور خورشید را در شرق آسیا و در چین می‌جویند. چین به‌عنوان یک بازیگر تعیین‌کننده در شرق آسیا امروزه بازی‌های موفقی را در غرب آسیا رقم زده که توافق دیپلماتیک اخیر میان تهران و ریاض یکی از مهم‌ترین دستاوردهای آنها در منطقه است. «ایلیان روبرت»، کارشناس اروپایی درباره موفقیت چین در میانجیگری روابط ایران و عربستان معتقد است که اصولا نه آمریکا و نه اروپا نمی‌توانستند در روابط ایران و عربستان میانجیگری داشته باشند، چون غرب خودش بخشی از تنش با ایران است، اما موقعیت چین اینگونه نیست و پکن هم با ریاض و هم با تهران روابط نزدیک سیاسی و اقتصادی دارد. «جفری‌فلتمن»، مقام ارشد سابق آمریکا در سازمان ملل که با مؤسسه بروکینگز هم همکاری دارد، درباره موفقیت دیپلماسی چین در منطقه به رویترز می‌گوید که « توافق ریاض و تهران در پکن یک سیلی به دولت بایدن و مدرکی دال بر قدرت رو به رشد چین در منطقه است.» آمار سرمایه‌گذاری مستقیم اقتصادی چین در عربستان طی یک دهه گذشته هم که از 883میلیون دلار در سال2011به 3هزارو 524میلیون دلار در سال 2021رسیده، تقویت حضور اقتصادی چین در عربستان را ثابت می‌کند.
