فصل میوه‌دادن صنعت هسته‌ای ایران

بهروز کمالوندی؛ سخنگوی سازمان انرژی اتمی


بسیاری از کشورهای دنیا حتی کشورهای کوچک به‌دنبال دستیابی فناوری هسته‌ای هستند. ممکن است خیلی از این کشورها با چشم دیگری به این فناوری نگاه کنند یعنی نگاه غیرصلح‌آمیز اما در ایران عمده توجه ما به ابعاد صلح‌آمیز این صنعت است؛ چراکه تقریبا هر بخش از زندگی ما را دربرمی‌گیرد. درست است که فقط بخش تولید سلاح هسته‌ای در رسانه‌ها سروصدا کرده، اما فناوری هسته‌ای به‌طور گسترده در زندگی ما اثر دارد.
اولین و مهم‌ترین حوزه، برق است. تولید برق در نیروگاه‌های اتمی علاوه‌بر اینکه محیط‌زیست‌دوست است، اصطلاحا بار‌پایه (Base Load) هم هست؛ یعنی همیشه قابل ‌دسترس است. انرژی‌های تجدیدپذیر مثل آب و باد و آفتاب به‌دلیل اینکه همیشه در دسترس نیستند، ممکن است چالش ایجاد کنند، بنابراین چون نیروگاه‌های اتمی بار‌پایه هستند، همیشه در دسترس‌اند و می‌توان روی آنها حساب کرد. انرژی هسته‌ای همچنین ارزش افزوده بسیار بالایی دارد یعنی با استفاده از میزان کمی از مواد، انرژی بسیار زیادی تولید می‌شود.
برق ایران باید 8 تا 12درصد اتمی باشد. هدف دولت هم این است که ظرف 2 تا 3سال آینده میزان برق کشور که الان 8 تا 10هزار مگاوات است به 100هزار مگاوات برسد. اگر متوسط این میزان را درنظر بگیریم، ‌10هزار مگاوات برق تولیدی در ایران باید از طریق انرژی اتمی تولید شود.
حوزه مهم دیگر بهداشت است. عکس‌های ایکس‌ری، ‌ام‌آر‌آی، اسکن و... به انرژی هسته‌ای نیاز دارند. همه اینها نیازمند چشمه‌هایی هستند که مواد اصلی آنها اتمی است. در شرایطی که دارو تحریم است، اگر نمی‌توانستیم این مواد را تولید کنیم یک‌میلیون بیمار که نیازمند عکسبرداری به روش هسته‌ای هستند، ناچار می‌ماندند اما حالا ما به مدد پیشرفت در این حوزه نه‌تنها این یک‌میلیون را پوشش می‌دهیم بلکه رادیو‌داروی 300 تا 400هزار نفر در خارج کشور را هم تامین می‌کنیم. در حوزه کشاورزی نیز این انرژی استفاده‌های متعددی دارد؛ از اصلاح بذر گرفته تا نگهداری محصولات در انبار. میزان ماندگاری محصولات کشاورزی که باید در انبار نگهداری شود در صورت تابش یک پرتوی گاما، از یک‌هفته به 2ماه می‌رسد. در دنیا نیز از این روش استفاده می‌شود. استفاده صلح‌آمیز از این انرژی به قدری متنوع است که چندین کتاب می‌توان درباره آن نوشت. اهمیت این تکنولوژی در این است که صنایع دیگر را جلو می‌برد. به‌عنوان مثال، لیزر که با ذرات فوتون کار می‌کند، هم در برش‌های خیلی ظریف مثلا در جراحی چشم و جراحی‌های زیبایی استفاده می‌شود و هم در صنعت که با استفاده از آن فولاد را برش می‌دهند. هر چقدر این علم جلوتر می‌رود، استفاده از آن می‌تواند متنوع‌تر شود. ارزش‌افزوده آن هم اهمیت زیادی دارد. حتی با پرتوهای هسته‌ای می‌توان وسایل پزشکی را استریل کرد و به جای استفاده یک‌بار مصرف، بارها از آنها استفاده کرد.
انرژی هسته‌ای اما علم و دانش بسیار پیچیده‌ای است و هر‌ کشوری نمی‌تواند به آن دست پیدا کند. تلاش کشورهای غربی در این است که تا حد امکان ایران به جای تولیدکننده، در این زمینه مصرف‌کننده باشد. اما دانشمندان ایرانی موفق شده‌اند در مهم‌ترین جنبه‌های انرژی هسته‌ای به پیشرفت‌های قابل‌توجهی برسند. بنابراین پیشرفت علوم و تکنولوژی‌های پیشرفته، هم از نظر اقتصادی و هم علمی و حتی نظامی به ما قدرت می‌دهد که آمریکا از قدرت نظامی ایران می‌ترسد. اما لزوما کشور ما در سطح نظامی جلو نمی‌رود. درحالی‌که این علم هزاران شاخه دارد، آنها فقط استفاده نظامی را درنظر می‌گیرند و به ‌همین ‌دلیل نمی‌خواهند ایران در هیچ حوزه‌ای از انرژی هسته‌ای پیشرفت کند. در اخبار هم غنی‌سازی‌ ایران را به ساخت بمب اتم ربط می‌دهند تا مردم دنیا و حتی ایرانی‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهند و این ابزار فشاری باشد برای اینکه کلا از تولید این نوع انرژی دست بکشیم حتی اگر در بحث نظامی نباشد.
زندگی آینده بدون فناوری هسته‌ای قابل تصور نیست. صنعت هسته‌ای در زندگی همه ما جاری شده است. هرقدر جلوتر می‌رویم نیاز به آن بیشتر هم می‌شود. ضمن اینکه یک زنجیره پیوندی بین تکنولوژی‌های پیشرفته است. مثلا کوانتوم که علم آینده دنیا‌ست و کامپیوترهای کوانتومی در آینده می‌توانند هزاران برابر قدرت کامپیوترهای فعلی عمل کنند. حالا از این علم در بیولوژی هم استفاده می‌شود. ما در ایران دانشمندانی داریم که روی کوانتوم در زیست‌شناسی کار می‌کنند که در حوزه سلامت، تحقیقات و بررسی‌های ژنتیک بدن انسان کمک می‌کند.
دانشمندان ایرانی با استفاده از مهندسی معکوس و ایده‌های خودشان چیزهایی تولید کرده‌اند که چون صفر تا 100 آن بومی است، به‌راحتی هم قابل‌ اصلاح است. اکنون زمان میوه ‌دادن درخت صنعت هسته‌ای است و خارجی‌ها در واقع قصد دارند جلوی آن را بگیرند و به‌اصطلاح این درخت را بخشکانند. چون در بحث روابط بین‌الملل هر کشوری ضعیف باشد گوشه‌ای نشسته و کسی به آن کاری ندارد اما به مجردی که قدرتمند شود، در چالش قدرت می‌افتد. اگر در زمینه هسته‌ای و دفاعی قدرتی نداشتیم و دستمان جلوی کشورهای دیگر دراز بود کسی به ما کاری نداشت اما حالا به‌دلیل ترس از قدرت ایران تلاش می‌کنند که خواسته‌های خودشان را تحمیل کنند اما در نهایت این قدرت ماست که به آنها تحمیل می‌شود و مجبورند آن را بپذیرند.
در حال حاضر رهبر معظم انقلاب و رئیس‌جمهوری یک برنامه بلندمدت در این زمینه دارند. سازمان انرژی اتمی هم یک برنامه 20ساله تعریف کرده است که تمام حوزه‌های مختلف را در چرخه سوخت از اکتشاف تا پسماندداری، حوزه‌های پزشکی و کشاورزی همه را دربرمی‌گیرد. هدف این است که ایران یکی از کشورهای پیشرفته دنیا در شاخه‌های مختلف این صنعت باشد. کشورهایی که درحال‌حاضر در همه حوزه‌ها فعال هستند انگشت‌شمارند و ایران جزو کشورهای اصلی است که در همه شاخه‌ها فعال است و با سرعت پیش می‌رود. ما هر سال یک پیشرفت را در حوزه‌های مختلف معرفی می‌کنیم و آینده بسیار روشنی در این صنعت داریم.