زبانه‌های دلهره پشت نیمکت

سیده زهرا عباسی / خبرنگار:

 دختران شین‌آباد که سوختند «گراناز» هنوز به زبان نیامده بود. حالا او به مدرسه می‌رود،‌ می‌خواند و می‌نویسد، اما دختران شین‌آباد هنوز در راه رفت و برگشت به بیمارستان رنج می‌کشند. «گراناز» دیگر آن‌ها را می‌شناسد؛ 29 دختری که روزگار کودکی‌شان را بخاری نفتی مدرسه سوزاند. «گراناز» سنی ندارد، اما دعاهای زیر لبی مادر وقتی صبح‌ها روانه مدرسه قدیمی روستایشان می‌شود، او را هم هشیار کرده. خواهر و برادرهایش نگران ریختن سقف مدرسه بودند، اما «گراناز» و مادرش حالا از بخاری کنج کلاس بیشتر می‌ترسند. «گراناز» هر روز که هوا سردتر می‌شود، هر روز که باد زابل، سوز بیشتری را به گونه‌هایش می‌تازاند، بیشتر به شعله‌های بخاری خیره می‌ماند.

«گراناز» تنها نیست. کنار او و بچه‌های روستا، دانش‌آموزان بیش از ۱۰۰ هزار کلاس شهری و روستایی دیگر هم از زبانه کشیدن شعله‌های بخاری در هراسند؛ ۱۰۰ هزار کلاسی که تضمینی نیست روزی بخاری‌شان به دلیل غیراستاندارد بودن در صورت دختران و پسران کوچک زبانه نکشند.

اتفاق دور از انتظار نیست. بهمن ۷۶ (شفت گیلان)، آبان ۸۳ (سفیلان چهارمحال ‌و بختیاری)، آذر ۸۵ (درودزن فارس)، آبان ۸۹ (زاهدان سیستان ‌و بلوچستان)، آبان ۹۰ (چابهار سیستان‌ و بلوچستان)، آذر ۹۱ (شین‌آباد آذربایجان‌ غربی)، بهمن ۹۵ (مشهد خراسان‌ رضوی) و آذر امسال (زنجان) جان بر لب پدران و مادرانی رساند که بچه‌هایشان را به امید ساختن آینده‌ای بهتر روانه مدرسه کرده بودند؛ آینده‌ای که یا تباه شد یا خدشه‌دار.

مجلسی‌ها برای پیشگیری از تکرار این اتفاق، آستین بالا زده بودند که با تصویب یک قانون، شعله بخاری‌های نفتی و غیرنفتی، استاندارد و غیراستاندارد را خاموش کنند تا نوبت به سیستم‌های گرمایشی مرکزی برسد. قانون تخصیص بخشی از درآمد فروش گاز برای استانداردسازی سیستم گرمایشی مدارس سال 92 در مجلس تصویب شد، اما با گذشت 4 سال از تصویب این بودجه هنوز هر 31 استان کشور، کلاس‌های درسی دارند که با بخاری گرم می‌شود و در میان همه آن‌ها سیستان ‌و بلوچستان، اصفهان، گلستان، فارس، لرستان، چهارمحال ‌و بختیاری، آذربایجان ‌شرقی، کرمانشاه و اردبیل از سایرین پیش هستند. طبق آمار رسمی، ۸۳ هزار و طبق آمار غیررسمی بیش از ۱۱۰ هزار کلاس درس در سراسر کشور سیستم گرمایشی استاندارد ندارند. بیش از ۱۱۰ هزار کلاس درس یعنی یک چهارم کلاس‌های کشور آبستن خطرند و رفع این خطر، یک میلیارد دلار اعتبار می‌خواهد و ایمن‌سازی مدرسه‌هایشان هم ۳ میلیارد دلار دیگر.

این آمار در حالی مطرح می‌شود که بودجه اجرایی آموزش و پرورش در سال ۹۷ که استانداردسازی سیستم گرمایشی و سرمایشی هم بخشی از آن محسوب می‌شود، فقط ۲ هزار و ۸۳۱ میلیارد و ۳۰۴ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان پیش‌بینی شده است؛ اعتباری که احتمالا باید صرف حذف هزار کلاس خشت و گلی، ۲ هزار کلاس کانکسی و نوسازی مدارس فرسوده و تخریبی هم شود‌. 

سید حمایت میرزاده، نماینده گرمی در مجلس شورای اسلامی و سخنگوی کمیسیون آموزش ‌و تحقیقات در پاسخ به این مساله، از چانه‌زنی‌ها برای افزایش بودجه وزارتخانه در سال 97 خبر می‌دهد. او به همشهری می‌گوید: زحمت زیادی برای استانداردسازی سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی کشیده شده است، اما تعداد زیادی از مدارس کل کشور هنوز سیستم گرمایشی‌ غیراستاندارد دارند. او آمار بیش از 100 هزار کلاس درس را، که سیستم گرمایشی غیراستاندارد دارند، نه تایید می‌کند و نه تکذیب، اما معتقد است آمار هر چه باشد، باید به صفر برسد.  هرچند میرزاده از آمار چیزی نمی‌گوید، اما علیرضا راشکی، مدیرکل نوسازی مدارس سیستان‌ و بلوچستان، از وجود 10 هزار کلاس درس با سیستم گرمایشی غیراستاندارد در استان خبر می دهد. 10 هزار کلاس درسی که استانداردسازی هر کدام از آن‌ها به تنهایی 7 میلیون تومان اعتبار نیاز دارد؛ 70 میلیارد تومان تا جمع شدن همه بخاری‌ها. 

راشکی اما از نکته دیگری هم سخن می‌گوید و آن اعتباری است که به صورت قطره‌چکانی به استان می‌رسد. او به همشهری توضیح می‌دهد که پس از سال 92، سالانه حدود 6 تا 7 میلیارد تومان برای تجهیز و نوسازی مدارس به سیستان‌ و بلوچستان اختصاص یافته است که با استمرار این وضع، 10 سال دیگر زمان می برد تا کلاس‌های درس استانداردسازی شوند.  این زمان را اگر به همه 31 استان تعمیم دهیم، با روال فعلی تعیین و تخصیص اعتبار، و در حالتی خوشبینانه، همان یک دهه زمان لازم است تا مدارس سراسر کشور در فصل سرما، هم گرم شوند و هم امن.

یک دهه دیگر، شاید «گراناز» سیستان درسش تمام شده باشد، سیمای شین‌آباد هم درمان شده باشد، امیر گرگان هم به دانشگاه راه یافته باشد، یا شاهوی کرمانشاه. اما گرانازهای دیگر به زبان می‌آیند، راه می‌افتند و مدرسه می‌روند. شاید یک دهه دیگر «گراناز»‌ها برف را ندیده باشند، اما حتما سوز سرما بر تن‌شان می‌نشیند. سوزی که اگر شعله‌های بخاری را جری کند، نه گرانازی می‌ماند و نه آینده‌ای. 

وعده برای پایان سال  

سید محمد بطحایی، وزیر آموزش و پرورش که یکی دو هفته پیش به خوزستان سفر کرده بود، درباره جمع‌آوری سیستم‌های گرمایشی غیراستاندارد وعده داد: متاسفانه تخصیص اعتبار عمرانی و اعتبار استانداردسازی سیستم گرمایشی مدارس کاهش پیدا کرده است، اما سعی می‌کنیم تا پایان سال تحصیلی جاری بخاری‌های غیراستاندارد را جمع کنیم.

 آمار اعلام‌شده در جدول، آماری است که در یکی - دو سال گذشته از سوی مسئولان استانی اعلام شده و ممکن است تغییر اندکی کرده باشند. همچنین در برخی از استان‌ها چون بوشهر، هرمزگان و خوزستان آمار دقیقی در دست نیست.