ای بارگهت نور امیدم

محمدصادق خسروی علیا

لابه‌لای برج‌ها و آسمانخراش‌های دودزده شمال پایتخت هم می‌توان حال و هوای تازه و معنوی را تنفس کرد و چه جایی بهتر از آستان مقدس امامزادگان که پناهگاه امنی هستند برای مردمی که می‌خواهند اندکی از دنیا و شلوغی‌هایش گریزان شوند. مکان‌هایی آرام با معماری‌های خاص و البته تا حدودی بکر و دست نخورده، مثل همین‌هایی که به زیارتشان رفته‌ایم.

منطقه 1
امامزاده صالح تجریش

قدمت: قرن پنجم هجری قمری
پیشینه و نسب: یکی از پسران امام‌موسی کاظم(ع) و از برادران امام هشتم شیعیان علی بن موسی الرضا(ع)
نشانی: جنوب شرقی میدان تجریش.
ویژگی: از مراکز زیارتی و گردشگری مهم شمال تهران محسوب می‌شود و روزانه هزاران نفر به هوای زیارت به تجریش می‌روند. به گواهی تاریخ، بنای ابتدایی بقعه این امامزاده متعلق به قرن پنجم هجری قمری است و گفته می‌شود در دوران یورش مغول‌ها به ایران یعنی حدود سال ۶۱۷ هجری قمری این بنای متبرک به کلی تخریب شد. اما دوباره در قرون هفتم یا هشتم قمری برای امامزاده صالح بقعه ساخته شد و بعدها به‌ویژه در دوران قاجار توسعه پیدا کرد. همچنین پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز ایوان‌ و شبستان‌های جدیدی برای آن ساخته شده‌است.
 بارگاه و صحن امامزاده صالح(ع) حدود 3هزار مترمربع مساحت و در فهرست یکی از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین امامزاده‌های تهران قرار دارد. برای رسیدن به این بارگاه می‌توان از یکی از 3در ورودی استفاده کرد که درِهای شمالی و شرقی به بازار تجریش و درضلع غربی به پایانه اتوبو‌س‌های درون شهری باز می‌شود. بالای ایوان ورودی اینجا، لوح مستطیل خشتی کاشی‌کاری شده‌ای قرار دارد که تاریخ 1210هجری‌قمری و نام فتحعلی شاه بر آن حک شده ‌است.

منطقه 3
امامزاده اسماعیل

قدمت: عمر بنا بیش از یک قرن
پیشینه و نسب: از نوادگان امام‌سجاد(ع)
نشانی: خیابان دکتر شریعتی، خیابان امامزاده، انتهای پارک زرگنده
ویژگی: روزگاری که قلهک و زرگنده بافت روستایی داشت، امامزاده اسماعیل تنها زیارتگاه نزدیک به محل سکونت اهالی بود. براساس طراحی اولیه، ساختمان حرم روی 18ستون بنا شد که بعضی از آنها هنوز در داخل حرم مشخص‌اند. گنبد امامزاده نیز بسیار استادانه با ترکیب نقش‌های اسلامی و ایرانی و با کاشی‌های سبز لاجوردی و کتیبه قرآنی آینه‌کاری‌ شده است و زیر آفتاب درخشش خیره‌کننده‌ای دارد. نمای بیرونی امامزاده از سال 1330تغییری نکرده اما داخل حرم امامزاده در سال‌های مختلف بازسازی شده است. بنای بقعه نیز چهارضلعی و یکی از زیبایی‌های آن دیوارهای نیمه‌سنگی و گچی داخلش است. گورستانی قدیمی هم در محوطه امامزاده وجود داشت که از دهه 50به بعد اجازه دفن اموات را در آن ندادند و سال 1373شهرداری منطقه آن را به فضای سبز تبدیل کرد و اکنون یکی از مقاصد گردشگری تهران به‌شمار می‌آید. اما‌مزاده اسماعیل از نوادگان امام سجاد(ع) است و گفته می‌شود با فوت در سال 850(هـ..ق) در اینجا آرم گرفت. شجره‌نامه کاملش، روی تابلوی بزرگی در ورودی امامزاده نصب شده است.

منطقه 1
امامزاده قاسم

قدمت: قرن هفتم هجری قمری
پیشینه و نسب: از نوادگان امام حسن مجتبی(ع)
نشانی: خیابان دربند، خیابان گلابدره، میدان امامزاده قاسم، خیابان بانی
ویژگی:بنای ابتدایی بقعه امامزاده قاسم مقبره‌ای ساده بود که شاه طهماسب صفوی آن را گسترش داد و ساختمان اصلی بقعه هم در زمان فتحعلی‌شاه قاجار توسعه یافت و ایوان جنوبی و گنبد بالای مقبره آن ساخته شد. بنایی که به شکل برج هشت‌ضلعی و هر ضلع آن از داخل ۲/۲۵ متر عرض دارد و از آجر ساخته شده است‌. این بقعه اکنون صحن، ایوان، رواق و گنبد کاشی‌کاری دارد. ساختمان امامزاده قاسم در سال 1351با شماره 908به‌عنوان یک اثر ملی ثبت شده ‌است. اکنون این امامزاده با حدود 6هزار مترمربع مساحت، گنبد و بارگاهش با کاشی‌کاری‌های مختلف تزیین شده است. برخی از علما روایت کرده‌اند که این مکان مدفن سرمبارک حضرت قاسم بن حسن(ع) از شهدای دشت نینواست. فاضل دربندی نیز در مقتل اسرار الشهاده این موضوع را اثبات کرده و محلی‌ها هم به این موضوع اعتقاد دارند. به همین‌خاطر هر سال ششم‌ماه محرم، روز متعلق به حضرت قاسم‌بن‌حسن(ع)، ضریح این امامزاده گلباران می‌شود.

منطقه 3
امامزاده علی‌اکبر

 قدمت: قرن پنجم
پیشینه ونسب: منتسب به امام سجاد(ع)
نشانی: چیذر، خیابان شهید اندرزگو، خیابان برادران سلیمانی، میدان ندا