قانون،گویا اما خاموش است

رابعه تیموری-روزنامه‌نگار

بر اساس قانون اساسی کشور، احکام دین اسلام از ملاک‌های بنیادین و اساسی در وضع قوانین کشور به شمار می‌آید، اما با آنکه در قوانین اسلام به نجس‌بودن برخی حیوانات مانند سگ اشاره شده، حقوقدانان بر این باورند که در مورد اصول نگهداری سگ در خانه و سگ‌گردانی در معابر عمومی، قوانین روشنی وجود ندارد. شاید بتوان کم‌توجهی قانون به این موضوع را ناشی از کمرنگ‌بودن مسئله نگهداری سگ در جامعه ایرانی در سال‌های گذشته دانست، اما پررنگ‌شدن حضور این حیوان در بعضی از خانواده‌های ایرانی و پذیرش و نگهداری از آن با روش‌ها و اصولی خارج از عرف نگهداری حیوانات، این ضرورت را به‌وجود می‌آورد که خلأهای قانونی در این مورد، بازنگری شوند و بیش از گذشته به این مقوله پرداخته شود. در نوشتار زیر و در گفت‌وگو با یکی از حقوقدانان کشور، قوانین مربوط به نگهداری از سگ‌ها در خانه و سگ‌گردانی را بررسی کرده‌ایم.

قوانین نگهداری از سگ و سگ‌گردانی نارسا هستند
رضا حمیدی، روشن‌نبودن قوانین مربوط به سگ‌گردانی را از مشکلات اجرای قانون در این مورد برمی‌شمارد و می‌گوید: «در هیچ‌کدام از قوانین ایران صراحتا به جرم سگ‌گردانی و نگهداری از سگ اشاره نشده است. در نتیجه متن قانونی صریحی در این زمینه وجود ندارد، اما قوانینی وجود دارند که از تفسیر آنها می‌توان استنباط کرد که سگ‌گردانی در برخی مواقع جرم محسوب می‌شود.»
این حقوقدان، قوانین اسلامی را منبع و ریشه قوانین کشور ذکر می‌کند و ادامه می‌دهد:«در قوانین اسلامی و شریعت اسلام به نجس بودن سگ اشاره شده است؛ بنابراین برای هر انسان مسلمانی نجس‌بودن سگ مسلم است، اما تا زمانی که احکام دینی به‌صورت قانون درنیامده‌اند، ضمانت اجرایی ندارند و رعایت نکردن آنها نیز پیامدهای کیفری به‌دنبال ندارد.»

نگهداری از سگ در داخل منزل جرم نیست
حمیدی بر جرم‌نبودن نگهداری از سگ تأکید می‌کند و توضیح می‌دهد: «باید این نکته مهم را درنظر بگیریم که نگهداری از سگ در داخل منزل جرم نیست. شخصی که در داخل واحد مسکونی خود اقدام به نگهداری از سگ می‌کند، مرتکب هیچ جرمی نشده است، اما زمانی مسئله قابل بررسی می‌شود که نگهداری از سگ با سروصدا و انتشار آلودگی همراه باشد. درنظر بگیرید ذات سگ با سر و صدا و آلودگی همراه است. در هر صورت حیوان پارس می‌کند. این یعنی مزاحمت و قطعا قابل برخورد قانونی خواهد بود. این موضوع در ساختمان‌ها و مجتمع‌های مسکونی بیشتر به چشم می‌خورد که مالک یکی از واحدهای مجتمع، اقدام به نگهداری از سگ می‌کند و همسایه‌ها اعتراض دارند. باید درنظر داشت آپارتمان‌نشینی قوانین خاص خود را دارد و به راحتی نمی‌توان چنین مسائلی را نادیده گرفت.»
او درباره مزاحمت‌هایی که نگهداری از سگ‌ها برای آپارتمان‌نشینان ایجاد می‌کند، می‌گوید: «اگر همسایه‌ها از وجود سگ خانگی در مجتمع مسکونی خود ناراضی باشند، باید اثبات کنند که نگهداری از سگ باعث ایجاد مزاحمت شده است؛ یعنی سر و صدای سگ آزاردهنده است و یا بیم انتشار بیماری و آلودگی وجود دارد. در چنین مواردی مسئله قابل رسیدگی قانونی خواهد بود.»

قوانین سگ‌گردانی
این وکیل دادگستری با اشاره به صریح نبودن قوانین ممنوعیت سگ‌گردانی می‌گوید: «متن قانونی صریحی در این زمینه وجود ندارد. اما با توجه به اتفاقاتی که در سال‌های اخیر رخ داده و افراد زیادی بر اثر حمله سگ‌ها دچار آسیب‌های جدی شده‌اند، سختگیری‌های بیشتری در زمینه نگهداری از سگ و سگ‌گردانی اعمال می‌شود و از سال 1397پلیس مداخله رسمی و علنی خود را در این زمینه آغاز کرده است.»
حمیدی ادامه می‌دهد: «براساس محدودیت‌های قانونی که در سال‌های اخیر اجرا می‌شود، سگ‌گردانی در همه محیط‌های شهری، معابر، مکان‌های عمومی و حتی در داخل اتومبیل شخصی ممنوع است و در مواردی هم شاهد برخورد نیروی انتظامی با خاطیان و صاحبان سگ‌های حمله‌کننده بوده‌ایم.» او به لزوم شفاف‌سازی‌ قوانین نگهداری از سگ‌ها و سگ‌گردانی تأکید می‌کند و می‌گوید: «با توجه به واردشدن این موضوع در فرهنگ کشور ما باید قوانین هم به روز شوند و مطابق با شرایط فعلی به‌گونه‌ای تنظیم شوند که در کنار حفظ حقوق صاحبان حیوانات به امنیت جامعه نیز کمک کنند.»

قانون تملک آپارتمان‌ها قابل استناد است

براساس نظر حقوقدانان در زمینه نگهداری از سگ در خانه می‌توان به آیین‌نامه اجرای قانون تملک آپارتمان‌ها استناد کرد. براساس ماده 3 این آیین‌نامه: قسمت‌هایی از ساختمان و اراضی و متعلقات آنها که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم مورد استفاده تمام شرکاست، قسمت‌های مشترک محسوب می‌‌‌گردد و نمی‌توان حق انحصاری بر آنها قائل شد.
این ماده یک تبصره دارد: گذاردن میز و صندلی و هر نوع اشیای دیگر و همچنین نگهداری حیوانات در قسمت‌های مشترک ممنوع است. قسمت‌های مشترک در ملکیت مشاع تمام شرکای ملک است، هرچند که در قسمت‌های اختصاصی واقع شده باشد و یا از آن قسمت‌ها عبور کند.
از این قانون می‌توان استنباط کرد که نگهداری از سگ و سایر حیوانات خانگی در قسمت‌های مشاع و آپارتمان ممنوع است. یعنی درصورت وجود چنین مسئله‌ای امکان برخورد قانونی با قضیه وجود دارد.
با نگاهی به تبصره ماده 3 آیین‌نامه اجرایی قانون تملک آپارتمان‌ها باید گفت نگهداری هر نوع حیوان اهلی در مشاعات ساختمان ممنوع است.

قانون مجازات اسلامی

یکی از مواردی که در زمینه ممنوعیت نگهداری از سگ می‌توان به آن استناد کرد، ماده 688 قانون مجازات اسلامی است. در این ماده بیان شده است:
هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود از قبیل:
آلوده کردن آب آشامیدنی یا توزیع آب آشامیدنی آلوده
دفع غیر‌بهداشتی فضولات انسانی، دامی و مواد زائد
ریختن مواد مسموم‌کننده در رودخانه‌ها
زباله در خیابان‌ها و کشتار غیرمجاز دام
استفاده غیرمجاز فاضلاب خام یا پساب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب برای مصارف کشاورزی، ممنوع است و مرتکبین چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند به حبس تا یک سال محکوم خواهند شد.
از تفسیر این ماده می‌توان نتیجه گرفت هر اقدام و عملی که تهدید علیه بهداشت شناخته شود، شامل مجازات خواهد بود. پس درصورتی که همسایه‌ها ثابت کنند نگهداری از سگ بهداشت عمومی ساختمان را تهدید کرده است، موضوع قطعا قابل شکایت و پیگیری خواهد بود.
اما در نظر داشته باشید که در باغ و روستا و به‌طور کلی اطراف شهرها نگهداری از سگ بلامانع است. زیرا در چنین مواردی هدف از نگهداری سگ محافظت و نگهداری است. از طرفی در چنین شرایطی بیم آسیب و انتشار آلودگی و بیماری وجود ندارد.

روش شکایت از نگهداری سگ در آپارتمان
اگر در ساختمان محل زندگی شما یکی از همسایه‌ها اقدام به نگهداری از سگ کرده، می‌توانید شکایت خود را اعلام کنید، اما باید ثابت کنید که واقعا آسیبی از طرف آن سگ به شما وارد شده است؛ بنابراین اگر سر و صدای سگ آزار‌دهنده است یا اگر ترس انتشار بیماری و آلودگی دارید و یا بچه شما از سگ می‌ترسد
 2 روش قانونی زیر پیش روی شماست:
از طریق هیأت مدیره ساختمان یک اظهارنامه کتبی تهیه و به صاحب سگ تذکر کتبی خود را اعلام کنید.
شکایت از مزاحمت و سلب آسایش عمومی را در مراجع قضایی مطرح کنید.


حمله سگ به افراد برای صاحبش مجازات در پی دارد
 براساس مواد 522 و 523 قانون مجازات اسلامی اگر سگ به هر علتی به سمت افراد حمله کرده و پارس کند، به‌طوری که موجب وحشت و ترس سایر افراد گردد، صاحب حیوان تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرد. حتی در مواردی درصورت فوت شخص، صاحب حیوان به قصاص محکوم می‌گردد.
حتی این طور تفسیر شده که اگر شخصی از نگاه سگ بهراسد، صاحب حیوان مسئولیت کیفری خواهد داشت.